یک تفکر و فرهنگ نادرست بین برخی از کشاورزان، آتش زدن کاه، کلش و علف‌های باقی مانده در مزارع پس از برداشت محصول را موجب تقویت خاک و حاصلخیزی آن می‌داند. بر اساس این باور علت آتش زدن کاه و کلش گندم و جو از نظر بسیاری از زارعان کنترل آفات و علف‌های هرز، تقویت زمین، پاک شدن سریع زمین از بقایای گیاه قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی است.

تفکری که معلوم نیست چه پایه و اساسی دارد و از کجا نشات گرفته است، همه ساله علاوه بر آسیب‌های سنگین به محیط زیست، اتفاقا اثرات مخربی بر حاصلخیزی مزارع و اراضی کشاورزی وارد می‌کند.

هرچند به گفته غفور آقایی، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، طی سال‌های اخیر این روند تا حد زیادی در اراضی کشاورزی دشت اردبیل کاهش یافته است با این حال در اراضی دشت مغان همچنان برخی از کشاورزان کاه و کلش باقی مانده در مزارع را آتش می‌زنند.

آتش زدن کاه و کلش مزارع علاوه بر آلودگی هوا و مخاطرات زیست محیطی، در کاهش راندمان تولید در کشت‌های بعدی نیز تاثیرگذار است، بعلاوه اینکه دود ناشی از سوزندان کاه و کلش پس از برداشت محصولات کشاورزی هم موجب آلودگی هوا و مشکلات تنفسی شده و امکان سرایت حریق به زراعت مجاور و عرصه‌های جنگلی و مرتعی را افزایش می‌دهد.

در همین زمینه مدیرکل محیط زیست استان اردبیل اظهار کرد: آتش زدن کاه و کلش باقی مانده در مزارع علاوه بر اینکه باعث از بین رفتن میکروارگانیسم‌های زنده خاک، مواد غذایی، کاهش حاصلخیزی و عملکرد محصول می‌شود، افزایش درصد فرسایش خاک و آلودگی هوا و محیط زیست را نیز به دنبال دارد. علاوه بر این آتش زدن کاه و کلش منجر به افزایش گاز‌های گلخانه‌ای می‌شود.

حسن قاسم‌پور افزود: بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک، سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلفان برابر جزای تعیین شده در قانون به پرداخت جرایم نقدی محکوم می‌شوند.

بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک، سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلفین برابر جزای تعیین شده در قانون به پرداخت جرایم نقدی محکوم می‌شوند.

مدیرکل محیط زیست استان اردبیل به کشاورزان توصیه کرد جهت حفظ خاک، تولید محصولات بیشتر و حفظ محیط زیست، از سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی خود به‌ویژه در محدوده شهری و سکونتگاه‌ها خودداری کنند و در صورت مشاهده، موارد تخلف را با شماره ارتباطات مردمی ۱۵۴۰ و یا ادارات حفاظت محیط زیست شهرستان‌ها در میان بگذارند.

یکی از پیامد‌های احتمالی و خطرناک آتش زدن کاه و کلش بویژه در مناطقی مانند دشت مغان که گرمای شدید حاکم است، احتمال سرایت آتش به مزارع و مراتع همجوار است. موضوعی که می‌تواند زمینه‌ساز شروع آتش‌سوزی‌های سریالی در اراضی کشاورزی بویژه در شهرستان‌های پارس‌آباد، بیله‌سوار و گرمی مغان باشد و همین امر لزوم تدبیر سریع برای مقابله با این تهدید در استان را ضروری کرده است.

این امر در سال جاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که خشکسالی آسیب‌های عدیده‌ای به بخش کشاوررزی استان وارد کرده است و لازم است از همین مقدار باقی مانده با جدیت و حمیت بیشتری نگهداری شود.

زمین منشاء برکت است با دست خود آن را آتش نزنیم

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با توصیه به کشاورزان برای خودداری از آتش زدن خاک پس از برداشت محصول، خاک و بقایای گیاهی را منشاء برکت و سخاوت برای انسان‌ها دانست.

غفور آقایی افزود: آتش زدن زمین زراعی پس از برداشت محصول باعث بروز مشکلات زیادی برای خاک و محیط زیست می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به نازیبا شدن طبیعت و بروز مشکلات زیست محیطی، تخریب شدید مواد مغذی در سطح خاک، کاهش جذب عناصر غذایی توسط ریشه‌ها اشاره کرد.

به گفته این کارشناس بخش کشاورزی، کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک، کاهش راندمان مصرف آب، کاهش نفوذناپذیری خاک، کاهش فعالیت میکرارگانیسم‌های خاک، افزایش فرسایش خاک و بالا رفتن میزان مصرف کود‌های شیمیایی و عدم تامین علوفه و خوراک دام از دیگر پیامد‌ها و آثار مخرب آتش زدن کاه و کلش در مزارع است.

اثرات مخرب آتش زدن کاه و کلش در مزارع به همین‌ها ختم نمی‌شود؛ به گفته مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل تغییر شرایط فیزیکی و میکروبیولوژی خاک، افزایش روان‌آب و جاری شدن سیل، کاهش نفوذپذیری و ظرفیت ذخیره آب در خاک، افزایش تبخیر آب، پراکندگی سموم شیمیایی در هوا آلودگی هوا، از بین رفتن مواد آلی خاک نیتروژن گوگرد فسفر - پتاسیم، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و تخریب لایه ازون از دیگر مضرات آتش زدن بقایای گیاهی در مزارع است.

آقایی با اشاره به اینکه اقتصاد استان مبتنی بر کشاورزی است و باید همه هم و غم ما استفاده بهینه و پایدار از منابع موجود باشد، تصریح کرد: واقعیت این است که ما چه در بحث خرد و اقتصاد خانوار و چه در سطح استانی و ملی درآمدمان از خاک است و امنیت غذایی ما وابستگی مطلقی به این بخش دارد بنابراین باید با رویکرد صیانتی از داشته‌های خود استفاده کنیم.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی در تشریح پیامد‌های مخرب آتش زدن کاه و کلش در مزارع بر سلامت شهروندان هم گفت: آتش زدن مزارع علاوه بر اثرات مخرب بر حاصلخیزی خاک و محیط زیست، برای سلامت اهالی منطقه هم تاثیرگذار است. به طوری که با افزایش ذرات ریز معلق و گاز‌های مضر آلودگی هوا و ایجاد بیماری‌های تنفسی به‌شدت افزایش می‌یابد.

بر اساس تحقیقات علمی، بقایای گیاهان یک منبع تجدیدپذیر طبیعی و سرشار از مواد مغذی بوده و در اصلاح خاک و بهبود تغذیه محصول تاثیر مثبتی دارد و با آتش زدن مزارع این عوامل مثبت در باروری خاک از بین می‌رود.

چه باید کرد؟

به نظر می‌رسد افزایش گشت‌های مردمی و انتظامی در منطقه از تهدید عمدی بودن این آتش‌سوزی‌ها بکاهد، در ضمن از اتفاق‌ها و آتش‌سوزی‌های تصادفی جلوگیری کرده و یا در همان ابتدا به مهار آتش‌سوزی کمک کند.

کارشناسان تاکید می‌کنند که در کنار اقدام‌های فیزیکی می‌بایست برنامه‌ها و اقدام فرهنگی نیز در این زمینه صورت بگیرد تا کشاورزان به‌تدریج از تفکر آتش زدن مزارع پس از برداشت خلاصی یابند. ارائه برنامه‌های آموزشی توسط رسانه‌ها در مورد راه‌های مقابله با آتش‌سوزی در مزارع، مراتع و جنگل‌ها و نیز هشدار به مسافران و گردشگران از دیگر ابزار‌های مقابله با تهدید آتش‌سوزی در مزارع است

در کنار این امر می‌بایست اقدامات لازم برای امدادرسانی سریع و به‌موقع هنگام بروز آتش‌سوزی از جمله ایجاد ایستگاه‌های موقت آتش‌نشانی در مناطق حادثه‌خیز و در نزدیکی مزارع کشاورزی، افزایش تجهیزات و خودرو‌های آتش‌نشانی نیز صورت بگیرد، ضمن اینکه مهم‌ترین عامل در جلوگیری از بروز اتفاق‌های ناگوار خود کشاورزان و روستاییان هستند که باید هوشیارتر باشند.

تسریع و سرعت بخشیدن به کار خرید محصول با اجاره انبار‌های مختلف و حمل گندم مازاد بر خرید استان به دیگر مناطق کشور از دیگر اقدام‌های عاجل در این زمینه می‌باشد، ضمن اینکه در بلند مدت نیز باید با احداث انبار‌های ذخیره محصولات زراعی به رفع ریشه‌ای این مشکل اقدام شود.

 استان اردبیل با تولید سالانه بیش از چهار میلیون تن معادل چهار درصد از مجموع محصولات کشاورزی کشور نقش مهمی در امنیت امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند. مساحت اراضی زراعی استان اردبیل ۷۷۸ هزار هکتار است که ۵۱۵ هزار هکتار آن به صورت دیم و ۲۲۵ هزار هکتار آن نیز به صورت آبی کشت می‌شود و در ۳۹ هزار هکتار از اراضی این استان نیز باغ احداث شده است.

منبع: ایرنا