خرده جنایت‌های بازار طلا؛ نکاتی برای اینکه کلاه سرمان نرود

هر طلایی، طلا نیست و هر سنگ و اتمی جواهر محسوب نمی‌شود. پس اول کار باید حواسمان به عیار طلا و سنگی که روی آن کار شده، باشد. چون به گفته کار کشته‌های این کار بیشترین ضرری که مردم از خرید طلا می‌کنند، اول خرید طلای عیار پایین به جای طلای ۱۸ عیار و ۲۴ عیار است و دوم اینکه بهای سنگ اتمی را که در حد یک تکه شیشه ارزش دارد می‌پردازند و به خیال خودشان فکر می‌کنند جواهر خریده‌اند. البته غیر از این موارد گاهی اوقات بازی انگشتان بعضی طلافروش‌های غیرمجاز، روی ماشین حساب کاسیوی معروف کار دست مشتری مبتدی می‌دهد.

یا فاکتورنویسی به شکلی است که با واقعیت قطعه طلا فرق دارد. یا عدد وزن مشکل دارد، یا عیار طلا نوشته نشده و یا اینکه خبری از قیمت روز طلا نیست. فاکتور نویسی که درست نباشد گرانفروشی و کم فروشی شکل می‌گیرد. بعضی وقت‌ها هم توی وکیوم سکه، هرآلیاژ فلزی پیدا می‌شود جز همان طلایی که باشد. گاهی هم طلا به اسم بدون اجرت و سود در فضای مجازی فروخته می‌شود، اما ته کار وقتی مشتری از همه جا بی‌خبر می‌خواهد طلایش را بفروشد می‌فهمد که یا بدل خریده یا یک طلای عیار پایین کم ارزش به او انداخته‌اند.

همه این‌ها کلک‌های طلافروش‌های غیر مجاز است که یا در فضای مجازی مشغول هستند یا به صورت کیفی کار می‌کنند یا هر سال یک مغازه یک گوشه شهر اجاره و یک مدت بدون جواز کسب فعالیت می‌کنند و دوباره یک جای دیگر بساطشان را پهن می‌کنند. البته گاهی وقت‌ها طلافروش‌ها هم رکب می‌خورند.

این طرف داستان هم کلاهبردار‌هایی پیدا می‌شوند که از تازه کاری یک طلافروش استفاده می‌کنند و سرش را کلاه می‌گذارند. کلک و کلاهبرداری در بازار طلا و جواهر یک بازی دو طرفه است، اما به قول محمد کشتی آرای رئیس سابق اتحادیه طلا و جواهر وقتی اصل اعتماد شکل بگیرد دیگر این اتفاق‌ها نمی‌افتد، البته این جواهرفروش باسابقه توصیه‌های مهم دیگر هم دارد که اگر رعایت کنیم، در بازار پر نوسان طلا و سکه سرمان کلاه نمی‌رود.

‌طلای فضای مجازی یا تقلبی است یا عیار پایین

شاید تبلیغ بعضی از فروشگاه‌های مجازی در اینستاگرام و تلگرام را دیده باشید که ادعا می‌کنند طلای نو را بدون سود و اجرت می‌فروشند. به گفته کشتی آرای اصلا در بازار طلا چیزی به نام طلای بدون اجرت و سود نداریم. مردم تا می‌بینند قیمت طلا ارزانتر از طلافروشی است سریع سفارش می‌دهند، ولی چیزی که تحویل می‌گیرند یا تقلبی است یا طلای عیار پایین است.

چون هر عیاری که از طلا کم می‌شود، خودش یک رقمی است. مثلا اگر هر گرم طلای ۱۸ عیار امروز دو میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است، این یک گرم باید عیارش ۷۵۰ باشد. حالا اگر ۷۴۰ باشد دو میلیون و۳۰۰ نمی‌ارزد. اگر ۷۲۰ باشد هم این قیمت معنا ندارد. وقتی از این فروشنده‌ها بپرسید چرا قیمت را ارزانتر می‌دهید، می‌گویند ما ۹ درصد مالیات ارزش افزوده طلافروش را نمی‌گیریم. در این صورت فاکتوری که برای مشتری صادر می‌شود هم بی‌معناست.

چون طبق قانون از هر نوع معامله تجاری که منجر به صدور فاکتور شود، مالیات گرفته می‌شود. چطور ممکن است طلا فروش هم سود نگیرد و هم ۹ درصد مالیات ارزش افزوده، مگر عاشق چشم و ابروی شماست. اصلا آن ۹ درصد مالیات ارزش افزوده را قانون معین کرده و باید به اداره مالیات پرداخت شود، دست طلافروش نیست که دلش بخواهد از مشتری بگیرد یا نگیرد.

این جور وقت‌ها باید شک کرد. توصیه رئیس سابق اتحادیه طلا و جواهر این است که به هیچ وجه از فضای مجازی طلا نخرید. البته اگر خیلی اصرار دارید این کار را انجام بدهید، حتما مجوز و نماد تجارت الکترونیک (اینماد) را داشته باشد. کسی که مجوز داشته باشد نمی‌تواند طلا بدون سود و اجرت و مالیات بفروشد، چون باید از جیب خودش مالیات را بپردازد.

گرانفروشی و کم‌فروشی در فاکتورنویسی

یکی دیگر از ترفند‌های طلافروش‌های غیر مجاز، گرانفروشی و کم‌فروشی از طریق درست ننوشتن فاکتور برای مشتری است. فاکتور نویسی باید کامل انجام شود که گرانفروشی و کم‌فروشی شکل نگیرد. وقتی فاکتور درست نوشته شود، دیگر کسی نمی‌تواند گرانفروشی و کم فروشی کند. مهمترین قسمت فاکتور نویسی تکمیل مشخصات فروشند طلاست. باید اسم و آدرس و شماره تلفن روی فاکتور حک شده باشد. در مرحله دوم طلا فروش باید وزن مصنوع طلا را بنویسد.

عیار طلا هم باید نوشته شود. در بالای فاکتور حتما باید قیمت روز هر گرم طلا قید شود. مثلا اگر یک النگوی ساده می‌خرید، باید بنویسد یک النگوی ساده به وزن مثلا سه گرم. قیمت کل هم باید نوشته شود. این فاکتور بدون ایراد است و کد رهگیری دارد. اگر مشکلی در طلا به وجود بیاید اتحادیه از طریق کد رهگیری می‌تواند طلافروش را پیدا کند. اما دیده شده در فضای مجازی به جای فاکتور روی یک تکه کاغذ بی‌سروته نوشته‌اند فلان قدر طلای ۱۸ عیار فروخته شد. نه اسمی، نه مشخصاتی.

این شکلی مشتری که سرش کلاه رفته هیچ کاری از دستش بر نمی‌آید. از ۷۰ سال پیش که اتحادیه صنفی طلا و جواهر تشکیل شده، طلافروش‌ها جواز دارند. این جواز بهترین راه شناسایی طلافروش‌هاست. آدرس و مشخصات و اصل و نسب طلافروش مشخص و قابل رهگیری است. دستورالعمل اماکن شامل همه اصناف کشور است. همه اصناف باید جواز کسبشان را جلوی چشم مشتری بگذارند. روی دیوار باید نصب شود، درست مثل مدرک نظام پزشکی. به همین دلیل داد و ستد با طلافروش کیفی و غیر مجاز و مغازه ناشناس خطرناک است، چون کسی که پولش رفته باشد باید کلی بدود تا طرف را پیدا کند تازه خیلی وقت‌ها هم طرف پیدا نمی‌شود.

هر سنگی جواهر نیست، برلیان اتمی هم نداریم

گاهی وقت‌ها از طلافروشی یک انگشتر می‌خرید که در فاکتور نوشته شده نگین برلیان یا برلیان اتمی،، ولی وقتی می‌خواهی انگشتر را بفروشی پول سنگ حساب نمی‌شود. به گفته کشتی آرای اصلا برلیان اتمی وجود ندارد. وقتی اسم برلیان می‌آید یعنی با یک تکه جواهر با وزن مشخص سر و کار داریم. اتمی جواهر نیست یک تکه شیشه بی‌ارزش است. نکته دیگری که اهمیت دارد این است که جواهر را از چه کسی می‌خرید.

۲۱ رسته در اتحادیه طلا وجواهر وجود دارد. هر رسته‌ای برای خودش مجزاست. واحد صنفی سکه فروش، طلای آب شده فروش، واحد طلافروش، واحد طلا و جواهر، واحد جواهرفروش و… جواهر به سنگ اصل می‌گویند. جواهر را باید فقط از جواهر فروش بخرید. در این صورت مشکلی پیش نمی‌آید. البته در نوشتن فاکتور جواهر هم باید دقت کنید. اگر انگشتر جواهر می‌خرید، روی فاکتوری که تحویل می‌گیرید باید نوشته شده باشد، یک انگشتر برلیان، طلای سفید.

وزن جواهر باید کامل نوشته شود، مثلا برلیان به وزن یک قیراط و ۲۳ یا یک عدد زمرد کلمبیا به وزن دو قیراط و ۶۴. مبلغ هم باید کامل و جداگانه نوشته شود. این فاکتور همان شناسنامه انگشتر جواهر است. اما بعضی از سنگ‌ها هستند که خودشان شناسنامه اختصاصی بین‌المللی دارند. بین این شناسنامه‌ها G.I.A از انستیتو جواهر شناسی آمریکا و دیگری H.R.D انستیتو مطالعات گوهر شناسی بلژیک هم خیلی معتبر است که بعضی ازسنگ‌ها این شناسنامه‌ها را دارند.

نکته مهم دیگر که این است که جواهر را از هر جواهر فروشی که خریدید باید به خودش بفروشید. چون این یک عرف است در بازار. دلیل هم دارد. جواهر فروش‌ها مشخصات و شناسنامه‌های جواهر را در سیستم خود ثبت می‌کنند. تعداد سنگ و قیمت و مشخصات فیزیکی را ثبت می‌کنند. روال صنفی است. چون صددرصد کار جواهر تخصصی است و حتما باید مسائل خاص خودش را رعایت کنید. پس توصیه می‌شود به هیچ وجه از طلافروش برلیان اتمی یا جواهر بدون شناسنامه قبول نکنید.

اگر مدعی است که سنگ مصنوع طلایی که می‌فروشد جواهر است باید شناسنامه رو کند، اگر نداشت سنگ روی مصنوع هیچ ارزشی ندارد و نباید آن را بخرید. چون بعضی از طلافروش‌های غیر مجاز از این سنگ‌های اتمی و شیشه‌ای برای سنگین کردن مصنوع طلا استفاده می‌کنند و این جا هم به نوعی کم فروشی شکل می‌گیرد. وقتی مشتری می‌خواهد طلایش را بفروشد وزن آن سنگ‌ها حساب نمی‌شود و کلی به ضرر مشتری است.

 طلای دست دوم به جای نو با اجرت و سود

فروش طلای دست دوم باید بدون اجرت و سود باشد. اما بعضی از طلافروش‌ها طلای دست دوم را به اسم طلای نو و تازه از کارگاه آمده به مشتری می‌فروشند و اجرت و سود هم می‌گیرند. به گفته کشتی آرای اینجای کار برای مشتری‌های مبتدی کمی سخت می‌شود، چون تشخیص بعضی از طلا‌های دست دوم از نو خیلی سخت است و فقط طلافروش‌های حرفه‌ای متوجه می‌شوند. یا اینکه یک ذره بین داشته باشید و اگر گردنبند یا دستبند باشد قفل آن را نگاه کنید که روی آن خش نداشته باشد، ولی برای انگشتر و گوشواره که قفل ندارد مشتری مبتدی چاره‌ای جز اعتماد ندارد و فقط طلافروش می‌تواند تشخیص بدهد طلا نوست یا دست دوم.

البته به گفته کشتی آرای بعضی از طلا‌های دست دوم مثلا کادو‌هایی که به عروس می‌دهند، در اسم طلای دست دوم است. ولی استفاده نشده است. شما طلا را خریده‌اید فقط مبلغ سود و اجرت را که نباید می‌پرداختید، اضافه‌تر از جیب شما رفته است. مهم این است که اصل طلا مشکلی ندارد. وقتی وزن و عیار درست باشد، رکن اصلی همان است و قابل اغماض است، اما همین تخلف را هم می‌توان از طریق اتحادیه طلا پیگیری کرد.

‌بازی با ماشین حساب و ترازو

شگرد بعضی از طلافروش‌های غیر مجاز، بازی با ماشین حساب‌های بزرگی است که فقط رو به خودشان است و مشتری هیچ چیزی نمی‌بیند. اما نکته مهمی که باید دقت کنید تا اینجای کار کلاه سرتان نرود این است که چند عدد را خیلی روشن از طلا فروش بپرسید و حتی خودتان هم روی ماشین حساب بزنید و قیمت‌ها را بررسی کنید. به گفته رئیس سابق اتحادیه طلا و جواهر قیمت فاکتور یک قطعه طلا از نرخ یک گرم طلای ۱۸ عیار، اجرت طلای ساخته شده، میزان سود فروشنده که حداکثر ۷ درصد است و ۹ درصد مالیات ارزش افزوده به دست می‌آید.

البته این ۹ درصد مالیات از سال ۱۴۰۰ از میزان سود و اجرت دریافت می‌شود نه از روی کل فاکتور. این اعدادی است که طلافروش روی ماشین حساب می‌زند. حالا بعضی‌ها این اعداد را پس و پیش می‌کنند. سود را بالا می‌گیرند، اجرت ساخت را بیشتر حساب می‌کنند. این جا باید به اصل اعتماد برگردیم. داد و ستد باید با آدم قابل اعتماد باشد. مثلا ممکن است یک نفر به جای ۷ درصد سود ۱۰ درصد سود روی ماشین حساب بزند یا اجرت ساخت را بیشتر از عرف کار حساب کند و …

‌حواستان به عیار طلا باشد

عیار رایج طلا در بازار ایران، طلای ۱۸ عیار است، ولی جز طلای ۲۳ عیار که در بازار ایران موجود نیست، طلای ۲۰، ۲۱، ۲۲ و ۲۴ عیار نیز در بازار ایران داد و ستد می‌شود. همین عیار خیلی مهم است. گاهی بعضی از طلافروش‌های بدون مجوز و متقلب طلای عیار پایین را به جای عیار ۱۸ یا ۲۴ می‌فروشند. برای اینکه سرتان کلاه نرود باید حواستان به ضرب عدد عیار طلای روی قطعه‌ای که می‌خرید باشد. در سیستم متریک بین‌المللی عیار شمش طلا ۹۹۲ یا ۹۹۵ است.

عدد طلای ۱۸ عیار ۷۵۰ است. عدد۷۲۵ برای طلای ۲۰ عیار حک می‌شود و برای طلای ۲۲ عیار عدد ۹۱۶ ضرب می‌شود. طلای ۲۴ عیار هم ۹۹۵ است. این اعداد روی قطعه طلا ضرب می‌شود. مثلا پشت سکه‌های سوئیسی ضرب شده که عیار آن ۹۹/۹۹۹ است. طلا‌های ۲۴ عیار ایرانی هم معمولا ۹۹۵ عدد می‌زنند. وقتی طلایی این اعداد را داشته باشد یعنی عیارش همانی است که طلافروش گفته. ولی اگر روی ۱۸ عیار مثلا عدد ۷۳۰ یا ۷۲۰ حک شده باشد باید به پایین بودن عیار آن شک کنید.

‌سکه وکیوم نداریم

چیزی به اسم سکه وکیوم نداریم. این را کشتی آرای می‌گوید. برخلاف تصور بیشتر مردم که فکر می‌کنند سکه اصل حتما باید در وکیوم باشد، چیزی به اسم سکه وکیوم در بازار طلا و سکه عرف نیست. سکه باید فیزیکی و قابل لمس باشد. از نظرطلافروش‌ها سکه باید باز باشد تا بتوانند آن را کنترل کنند. بعضی از طلافروش‌های غیر مجاز وکیوم را دستاویزی برای کلاهبرداری می‌کنند. مثلا اگر سکه باز باشد می‌گویند ۲۰۰ هزار تومان به خاطر اینکه در وکیوم نیست کم می‌شود.

در صورتی که وکیوم کردن سکه ابتکار عمل واحد‌های صنفی است که برای تبلیغ کار و برند خودشان سکه را وکیوم می‌کنند و اسم و رسمشان را روی وکیوم سکه می‌نویسند که وقتی دست به دست می‌شود نام برند آن‌ها دیده شود. وکیوم کردن اصلا دستورالعمل بانک مرکزی و اتحادیه نیست. چون سکه فقط به صورت باز قابل کنترل است. اتفاقا ما به مردم توصیه می‌کنیم سکه را باز بخرند، از کجا معلوم که سکه داخل وکیوم تقلبی نباشد. اما اگر اصرار دارید سکه وکیوم شده بخرید از کسی بخرید که اسم و رسم مغازه خودش روی وکیوم حک شده باشد و نام وکیوم با نام صاحب فاکتور یکی باشد.

منبع: روزنامه هفت صبح