توصیه‌های ۱۱ گانه لقمان حکیم به مسافران
امام صادق علیه‌السلام در روایتی به برخی توصیه‌های کاربردی در سفر مبتنی بر توصیه‌های لقمان حکیم به فرزندش اشاره کرد.
مسافرت در منابع روایی ما فصلی از آداب اسلامی را به خود اختصاص داده است و به طور کلی به دو بخش آداب و احکام سفر تقسیم می‌شود. آداب سفر شامل ابعاد عبادی و اخلاقی است. خواندن ادعیه‌ای که برای قبل از سفر در کتب ادعیه وارد شده، دادن صدقه برای رفع بلا و دوری از اعمال مکروه و حرام از جمله ابعاد عبادی و نیز داشتن اخلاق نیکو و همسفر شدن با افراد فاضل و برخودار از خُلق نیک و همچنین سازش با هم‌سفر‌ها و تواضع و انجام شوخی‌های حلال از جمله ابعاد اخلاقی سفر است.
امام صادق علیه السلام در روایتی به توصیه‌های ۱۱ گانه لقمان به فرزندش اشاره می‌کند. در این روایت می‌خوانیم:
۱. إذا سافَرتَ مَع قَومٍ، فَأکثِرِ استِشارَتَهُم فی أمرِکَو أمرِهِم؛ هرگاه با عدّه‌اى همسفر شدى، در کارهاى مربوط به خودت و آن‌ها با ایشان زیاد مشورت کن
۲. و أکثِرِ التَّبَسُّمَ فی وُجوهِهِم؛ و در روى آنان تبسّم زیاد داشته باش
۳. و کُن کَریما على زادِکَ بَینَهُم؛ و در زاد و توشه‌ات نسبت به آنان بخشنده باش
۴. و إذا دَعَوکَ فَأجِبهُم و إذا استَعانُوکَ فَأعِنهُم؛ و اگر تو را دعوت کردند، قبول کن و اگر از تو کمک خواستند، کمکشان کن
۵. و اغلِبهُم بثَلاثٍ: طُولِ الصَّمتِ و کَثرَةِ الصَّلاةِ و سَخاءِ النَّفسِ بما مَعکَ مِن دابَّةٍ أو مالٍ أو زادٍ؛ و در سه چیز از آنان برتر باش: خاموشى، کثرت نماز و بخشندگى در مرکب یا دارایى و یا توشه‌اى که همراه دارى
۶. و إذا استَشهَدُوکَ على الحَقِّ فاشهَدْ لَهُم و اجهَدْ رَأیَکَ لَهُم، إذا استَشارُوکَ؛ اگر براى حقّى از تو شهادت خواستند، شهادت بده و اگر از تو مشورت خواستند، با تمام توان، اندیشه‌ات را براى آنان به کارگیر
۷. و إذا رَأیتَ أصحابَکَ یَمشُونَ فامشِ مَعهُمو إذا رَأیتَهُم یَعمَلُونَ فاعمَلْ مَعهُم؛ اگر همسفرانت راه افتادند، تو نیز با آنان راه بیفت و اگر دیدى کار مى‌کنند، تو نیز با آنان مشغول کار شو
۸. و إذا تَصَدَّقُوا و أعطَوا قَرضا فَأعطِ مَعهُم؛ و اگر صدقه و قرضى دادند، تو نیز با آنان همراهى کن
۹. و اسمَعْ مِمَّن هُو أکبَرُ مِنکَ سِنّا؛ و از کسى که سنّش از تو بیشتر است، حرف‌شنوى داشته باش
۱۰. و إذا نَزَلتَ فَصَلِّ رَکعتَینِ قَبلَ أن تَجلِسَ ··· و إذا ارتَحَلتَ فَصَلِّ رَکعتَینِ؛ هر گاه اُتْراق کردى، پیش از آن که بنشینى دو رکعت نماز بگزار و هرگاه کوچ کردى نیز دو رکعت نماز بخوان
۱۱. ثُمّ وَدِّعِ الأرضَ التی حَلَلتَ بها و سَلِّم علَیها و على أهلِها؛ فإنَّ لِکُلِّ بُقعَةٍ أهلاً مِنَ الملائکةِ، و آن گاه با سرزمینى که در آن فرود آمده‌اى، وداع کن و بر آن و مردمش درود فرست، زیرا هر سرزمینى را ساکنانى از فرشتگان است.
مخرج مشترک تمام این موارد در خصلتی به نام تواضع و فروتنی در قبال همسفران است. به این جهت می‌توان گفت انسان‌ها در سفری مثل زیارت اربعین حسینی و زیارت سایر قبور اهل بیت وحی علیهم‌السلام می‌توانند این خصلت را در خود تقویت کنند و این روحیه را در تمام سال اربعینی خود تسرّی دهند. خوشرویی، بخشندگی، احترام به بزرگ‌تر‌ها و مشورت در کار‌ها از اموری نیست که منحصر در آداب سفر باشد بلکه باید به گونه‌ای وجودمان بنشیند که صفتمان شود؛ حال سفر زیارتی می‌تواند بهترین بهانه برای آغاز کار باشد.
منبع: تسنیم
