به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران؛عيدي دادن يکي از رسمهاي متداول در ميان بسياري از مردم جهان و از آيينهاي ديرين فرهنگ ماست. ابوريحان بيروني درباره رسم هديه دادن نوروزي، به نقل از آذرباد (موبد بغداد) چنين آورده: «نيشکر در ايران، روز نوروز يافت شد، پيش از آن کسي آن را نمي شناخت. جمشيد روزي ني را ديد که از آن کمي به بيرون تراوش کرده، چون ديد شيرين است، امر کرد اين ني را بيرون آورند و از آن شکر ساختند. و مردم از راه تبريک به يکديگر شکر هديه کردند، و در مهرگان نيز تکرار کردند، و هديه دادن رسم شد.»
در کشور ما مردم به مناسبتهايي چون عيد، موفقيت، مسافرت، تولد و ازدواج به يکديگر هديه مي‌دهند. اما هدايايي که به‌عنوان عيدي بين مردم رد و بدل مي‌شود از اهميت بيشتري برخوردار است. عيدي دادن، بسته به نوع جوامع (سنتي و مدرن) متفاوت است. به عنوان مثال، در جوامع سنتي رسم بر اين است که خانواده‌ داماد براي عروس هديه و پيشکش‌ عيد را به‌ صورت جنسي (گوسفند، کله قند، پارچه، آجيل و...) مي‌فرستند. اما در جوامع مدرن بيشتر خانواده‌ها تمايل دارند به‌ عنوان عيدي «پول» هديه دهند. امروزه عيديها بيشتر به صورت نقدي و اسکناس است به طوري که در روزهاي پاياني سال مراجعان بانکها بيشتر خواهان اسکناس‌هاي نو هستند.
در ميان ايرانيان عيدي دادن فقط به افراد خانواده و فاميل خلاصه نمي‌شود. عيدي دادن به سرايدار، رفتگر محل، نامه‌رسان و ... (طبقه کم درآمد و زحمتکش جامعه) داراي تبرک، شگون و «دست لاف» است.
عيدي دادن يکي از رسمهايي است که از گذشته در فرهنگ ما وجود داشته است. در گذشته بزرگترهاي فاميل، حتي ريش سفيدان محل به کوچکترها هديه‌اي هر چند کوچک عيدي مي‌دادند. در ايام نوروز کوچکترها براي دستبوسي به محضر بزرگترها مي‌رفتند و مهم دريافت هديه‌ايي تبرک يافته از سوي بزرگان بود. براي بعضي از افراد شگون عيدي و دشت کردن از دست عيدي دهنده اهميت داشت که به نظر مي‌رسد در سالهاي اخير اين رسم تا حدودي کمرنگ شده است.
نوروز به‌ عنوان‌ پديده‌اي‌ فرهنگي‌ در سرزمين‌ ما ويژگيهايي‌ دارد که‌ آن‌ را از ديگر مناسبتها متمايز و ممتاز مي کند، از جمله اين پديده ها رسم و آداب عيدي دادن و عيدي گرفتن است. به‌ گفته‌ کارشناسان‌ فرهنگي‌، عيدي‌ دادن‌ و عيدي ‌گرفتن‌ ريشه‌ در فرهنگ‌ ايران‌ باستان‌ دارد، آن‌ زمان‌ که‌ مردم‌ در بامداد عيد نوروز به‌ نشانه‌ بخشيدن‌ روشنايي‌ به‌ زندگي‌ يکديگر برهم‌ آب‌ مي‌ پاشيدند و براي‌ حفظ‌ صلح‌ و دوستي‌ به‌ يکديگر هديه‌ مي‌ دادند.
آيين عيدي نوروز در ايران قديم
با نيم نگاهي به عادات و سنتهاي نوروزي در آيين کهن سرزمين ايران در مي يابيم که عيدي دادن و عيدي گرفتن ريشه ديرينه دارد و هيچگاه اين سنت پسنديده از آيين نوروز باستاني حذف نشده است.
در گذشته ‌هاي‌ دور، ايرانيان‌ در نوروز به‌ يکديگر شکر هديه‌ مي‌ دادند و براي‌ هم‌ آرزوي‌ شادکامي‌ هميشگي‌ مي‌ کردند در حالي که اين‌ رسم‌ در طول‌ زمان‌ رفته‌ رفته‌ تغيير شکل‌ داد و به شکل و رسوم امروزي مبدل شده است.
بر اساس کتب آئين و رسوم عيد نوروز در لحظه تحويل سال نو اهل‌ خانواده‌ عزيزترين‌ نعمتهاي‌ خدا همراه با هداياي نوروزي خود را داخل سفره هفت سين مي گذاشتند و پس از تحويل سال نو عيدي بچه‌ها و بزرگترها از همين‌ سفره‌ هفت ‌سين‌ داده‌ مي‌ شد.
بر اساس اين آيين هر خانواده‌ بنا به‌ توان‌ مالي ‌اش‌ به‌ ميهمانان‌ خود گندم‌ بو داده، سيب‌ و سمنو يا تخم‌ مرغ‌ رنگ‌ شده‌ مي ‌داد و ارزش‌ اين‌ هدايا در آن‌ حد بود که‌ صاحبخانه‌ با اين‌ نيت‌ که‌ گندم ‌نماد روزي‌ و نشان‌ فراواني‌ و برکت، تخم‌ مرغ‌ نشان‌ تداوم‌ نژاد آدمي، سيب‌ نشان‌ برکت‌ و نعمت‌ و فراواني‌ و سمنو نماد فراواني‌ خوراک‌ است، آنها را به‌ عزيزانش‌ هديه‌ مي ‌کردند.
صديقه فايضي، پيرزني‌ 70 ساله‌ ‌ که‌ دوران کودکي اش را به خوبي به ياد دارد مي گويد: در دوران کودکي ام همه‌ ذوق‌ و شوقم‌ براي‌ رسيدن‌ نوروزبود. روز تحويل سال نو به خانه پدر بزرگ مي رفتيم تا برايمان استخاره با قرآن بگيرد تا از سرنوشتمان در سال جديد آگاه شويم.
پيرزن مي گفت: در خانه مادر بزرگ يک باديه بزرگ مسي بود که داخل آن پر بود از پوست پياز، گردو و تخم مرغ هاي رنگي که هر ميهماني براي ديد و بازديد عيد مي آمد چند آيه قرآن مي خواند و يک عدد تخم مرغ پس از بوسيدن دستان مادر بزرگ و پدر بزرگ هديه مي گرفت. تخم مرغ هايي که شايد تا ماهها آن را در کمد لباس هايمان داخل جعبه اي کوچک نگاه مي داشتيم و اعتقاد داشتيم که اگر دستان آنها را نبوسيم برکت از زندگيمان مي رود.
عيدي دادن در نوروز باستان
رسم سکه عيدي دادن در زمان هرمز دوم - شاه ساساني در سال 304 ميلادي آغاز شد و بر اساس کتب تاريخي ايران باستان داريوش دوم به مناسبت نوروز، در سال 416 پيش از ميلاد سکه زرين ويژه‌اي ضرب کرد که يک طرف آن شکل سربازي را در حال تيراندازي با کمان نشان مي‌دهد که اين رسوم به دليل افزايش مشکلات اقتصادي مردم آرام آرام جاي خود را به هداياي سنتي و کشاورزي داد.
نکته مهم و قابل تامل اين است که هم اکنون بيش از نيم قرن است که پول و وجوه نقدي جايگزين عيديهاي شب عيد شده است. رسمي که به گفته کارشناسان هم خوب است و هم بد در و نوع خود به اقتصادي براي خانواده ها مبدل شده است.
عيدي آن روزها ديگر خريدار ندارد
گذشت زمان در شيوه عيدي دادن تاثير گذاشته است. آنچه در سالهاي گذشته به عنوان عيدي به هم مي‌دادند، در حال حاضر مقبوليت چنداني ندارد. جوانان بيشتر تمايل دارند عيدي خود را به‌صورت نقدي دريافت کنند. مقدار و ارزش عيدي مورد سنجش عيدي گيرندگان واقع مي‌شود. برخي از خانواده‌ها بنا به دلايل مختلفي چون مشکلات اقتصادي، کدورت‌هاي خانوادگي، تجدد گرايي و .... از فرهنگ و سنن ديرينه فاصله گرفته، از عيدديدني و عيدي دادن شانه خالي مي‌کنند
هداياي غير نقدي در ضمير ناخودآگاه کودک ضبط شود
مرتضي احمدي منش دکتراي روانشناسي معتقد است؛ ضميرناخودآگاه کودک هر فرهنگ و عادتي را به صورت خودکار ضبط مي کند و اين فرهنگ را مي توتن به به صورت دادن يک کتاب و يا يک اسکناس نهادينه کرد.
احمدي منش با بيان اينکه جايگزين کردن فرهنگ درست و اصولي به جاي فرهنگ غلط هزينه به همراه دارد، اظهار داشت: آيا مي توان از يک نوجوان 12 يا 13 ساله توقع داشت بعد از هفت سال عيدي نقدي گرفتن امسال کتاب عيدي بگيرد، مطمئنا اين کار زحمت زيادي دارد ولي مي توان به خانواه ها آموزش داد تا کودکان خود را با هدايايي ارزشمند تر از پول آشنا کنند. هدايايي که قطعا در فکر، انديشه و خاطره کودک تا سالهاي مديد تاثير مي گذارد./س