نخستین هجوم سراسري ایران در "عمليات رمضان"

به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی باشگاه خبرنگاران ساعت 21:30 روز سه شنبه 23 تيرماه 1361، عمليات آفندي رمضان با رمز يا صاحب‌الزمان (عج) آغاز شد.
 اين عمليات در چهار محور و پنج مرحله به اجرا درآمد.

سه قرارگاه فجر، فتح و نصر در این عملیات زیر نظر قرارگاه مرکزی مشترک کربلا، آماده اجرای عملیات شدند و مطابق طرح ريزي در قرارگاه كربلا جبهه ايران شكل گرفت، این عملیات در واقع طرح عملياتي كربلاي 4 بود كه به دليل اجراي آن در ماه رمضان «عمليات رمضان» نام گرفت.

پس از فتح خرمشهر و برترى سياسى- نظامى ايران، رژيم بعث عراق درحالى مسئله صلح را مطرح كرد كه هيچ تغييرى در ماهيت رفتار سران اين رژيم مشاهده نمى شد.

پافشارى عراق بر ادعاى قبلى عدم پذيرش قرارداد ۱۹۷۵الجزاير، حضور در بخشى از خاك ايران و ادامه حملات، تاييد اين مسئله بود و تلاش عراق و مجامع بين المللى وكشورهاى حامى آن در منطقه براى طرح صلح نه از روى اعتقاد بلكه به دليل شرايط حادى بود كه آنان را در موضع ضعف قرار داده و منافعشان را تهديد مى كرد. علاوه بر این، تصميم گيرندگان سياسى و فرماندهان نظامى ايران با توجه به برترى مطلق جمهورى اسلامى در اين زمان حاضر نبودند بدون دستيابى به حداقل امتياز ( تنبيه متجاوز وگرفتن غرامت ) قرارداد پايان جنگ را امضاء كنند.

از اين رو هدف اصلى ايران از ورود به خاك عراق و ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر وادار كردن جامعه بين المللى به تنبيه متجاوز بود تا از اين رهگذر خدشه ای به ماهيت انقلاب اسلامى وارد نشود.

پس از پيروزى در عمليات بيت المقدس كه به آزاد سازى بخش اعظمى از مناطق اشغالى منجر شد، ايران براى اجراى عملياتى كه سرنوشت جنگ را مشخص كند چاره اى جز ورود به خاك عراق نداشت و با اذن امام خمينى(ره) مبنى بر ورود به خاك عراق، فرماندهان، منطقه شلمچه و بصره را براى حمله نهايى خود برگزيدند كه بر اساس پيش بينى هاى صورت گرفته با رسيدن نيروهاى ايرانى به بصره يا نزديكى آن، رژيم صدام سقوط می کرد، اما مستکبرین از طریق رژیم صهیونیستی حمله گسترده از زمين و هوا به لبنان را به اوج خود رساندند.

در اين زمان طی جلسه ای در شوراى عالى دفاع، پس از چندين ساعت بحث و تبادل نظر تصميم گرفته شد ايران به جنوب لبنان نيرو اعزام كند ،اما شهيد صياد شيرازى كه در آن مقطع به سوريه سفر كرده بود از قراين و شواهد متوجه شد كه پرداختن به لبنان و غفلت از عراق دامى براى ايران است و نظر خود را در اين خصوص در بازگشت به محضر امام (ره) رساند و اعلام اين استراتژي از سوي امام خميني (ره) كه « راه قدس از كربلا مي‌گذرد»، همگان را در كشور متوجه اولويت مسئله  جنگ با عراق كرد و در واقع ترفند رژيم صهيونيستي با شكست مواجه شد و نيروها از لبنان بازگشتند. هرچند ايران از اين دام نجات یافت اما صدام طی این يك ماه، نهايت استفاده را كرد و ضمن ساماندهى ارتش خود به سرعت بر استحكامات شرق بصره افزود.

عمليات رمضان اولين هجوم سراسري و گسترده ايران جهت نفوذ به خاك عراق بود و يگان‌ها و نيروهاي خودي شركت كننده در آن، بيش از 150 گردان از ارتش و سپاه بودند كه با آمادگي مناسب وارد نبرد شدند.

اين عمليات در منطقه غرب جاده اهواز و شمال كانال ماهيگيري و شمال شرق بصره اجرا شد. عمليات رمضان تا تاريخ هفتم مردادماه همان سال يعني بيش از سه هفته ادامه داشت و در منطقه به وسعت بيش از 1500كيلومتر مربع با هدف تصرف مناطقي از عراق به ويژه بصره به مرحله اجرا درآمد.

در مرحله نخست اين عمليات، به علت موانع و استحكامات پدافند مثلثي شكل و ميادين مين فراوان، نيروهاي ايراني نتوانستند با سرعت عمل به تمايم اهداف مورد نظر دست پيدا كنند و با روشن شدن هوا از ادامه پيشروي خودداري شد،ولي در محور جنوبي پاسگاه زيد چند تيپ از سپاه و ارتش توانستند با سرعت عمل چشمگيري همه مواضع دشمن را در هم بكوبند و تا عمق 30 كيلومتري مواضع عراقي‌ها برسند و خود را به نهر «كتيبان» شرق  اروند و كانال «ماهيگيري» برسانند به گونه‌اي كه به قرارگاه لشگر 9 زرهي عراق دست يافته و ضمن به غنيمت گرفتن خودروي فرماندهي، قرارگاه را منهم نمودند. با وجود اين موفقيت، جناح راست نيروها بازمانده بود و با روشن شدن هوا عراقي‌ها با يك لشكر زرهي فشار اصلي را معطوف به اين منطقه كرده و از تامين نيروهاي پيشروي ايراني ممانعت به عمل آوردند. در اين مرحله از عمليات تعدادي تانك و نفربر و نيز نفربر و نيز توپ دشمن منهدم و چند دستگاه تانك و نفربر نيز به غنيمت گرفته شد.
 
مرحله دوم نيز در محور مياني جنوب پاسگاه زيد و با همان يگان‌ها و با تقويت دو تيپ ديگر در تاريخ 25 مرداد ماه 1361 صورت گرفت كه چندان موفقيت‌آميز نبود و تنها مقداري خسارت به دشمن وارد آمد و شماري از آنان كشته ، زخمي و اسير شدند.

در مرحله سوم احتمال مي‌رفت كه دشمن با تجمع نيروهاي زرهي و آرايش وسيع آنان قصد پاتك دارد. بنابر اين در تاريخ 30 مرداد ماه 1361 از شركت نيروهاي زرهي خودي صرف نظر شد تا نيروهاي پياده بتوانند به انهدام تانك ها و نفربرها بپردازند. بنابراين مرحله سوم از جنوب پاسگاه زيد آغاز شد و نيروهاي ايراني مواضع دشمن را در هم شكستند و تصرف كردند. رزمندان كشورمان توانستند در اين مرحله مهم، در زميني به وسعت 180 كيلومتر مربع، تعدااد قابل توجهي تانك و نفربر را منهدم كنند و به غنيمت بگيرند.
 
مرحله چهارم عمليات در يكم شهريور ماه 1361 از محور جنوبي منطقه عملياتي شلمچه شروع شد ولي به دليل هوشياري و آمادگي عراقي‌ها و استحكامات و مواضعي كه تعبيه شده بود، راهي از خط نخست دشمن، به روي نيروهاي خودي باز نشد. مرحله پنجم و پاياني كه تلاش نهايي و اصلي اين عمليات بود، در تاريخ 6 شهريور ماه 1361 از شمال پاسگاه زيد در حد فاصل دژ مرزي عراق و خاكريز‌هاي مثلثي آغاز شد.

در بدو درگيري و نبرد همه چيز طبق طرح فرماندهان ايراني پيش مي‌رفت و نيروهاي ارتش و سپاه توانستند گذشته از پاكسازي و الحاق، خاكريزي مناسب و دو جداره در جناح شمالي بسازند. ولي از آنجا كه دقت كافي در ساخت آن به كار نرفت، دشمن توانست 5 كيلومتر در آن رخنه كند. در اين مرحله نيز چندين دستگاه تانك و نفربر منهدم و به غنيمت گرفته شد و همچنين 800 تن از نيروهاي دشمن كشته و زخمي شدند و به دليل عدم عدم آگاهي نيروهاي خودي از عمق موانع دشمن و  چگونگي پدافند جديد عراقي‌ها در اين منطقه، با وجود پيشروي خوب اوليه، اهدفا تصرفي غير از منطقه‌اي در پاسگاه زيد تثبيت نشد.

در عمليات رمضان بسياري از اهداف عملياتي ايران محقق و تثبيت نشد که شهيد صياد شيرازى علت رواني عدم موفقيت عمليات رمضان را احساس غرور از موفقيت در عمليات‌هاي گذشته در ميان نيروهاي خودي برشمرد.

هرچند عمليات رمضان برابر طرح هاى تهيه شده به اهداف نهايى خود نرسید اما رزمندگان اسلام به هدف اصلى كه تنبيه متجاوز، انهدام هر چه بيشتر نيروهاى بعثى و مقابله با تمامى فشارهاى سياسى- تبليغاتى دنياى استكبار بود، دست يافتند.

از دیگر دستاوردهای این عملیات می توان به انهدام بى سابقه 1097 دستگاه تانک و نفربر، به غنیمت نیروهای اسلام گرفته شدن 50 تانک و نفربر و کشته، زخمی و اسیر شدن8715 نفر از نیروهای بعثی عراق و آزادسازي حدود 250 كيلومتر مربع از خاك ايران و 80 كيلومتر از خاك عراق اشاره كرد.