در نوروز کجاي ايران را بگرديم (98)

به گزارش گروه استان هاي باشگاه خبرنگاران ،  نام ايلام ماخوذ از كلمه آلامتو در زبان سومري است. سومريان سرزمين‌هاي مشرق كشور خود را آلامتو مي‌گفتند كه به معناي سرزمين مرتفع است. در حقيقت سرزمين‌هاي نيمه كوهستاني غرب ايران كه در بعضي جاها ارتفاع چنداني نيز از زمين نداشتند براي ساكنان جلگه‌هاي پست عراق كنوني سرزمين مرتفعي محسوب مي‌شد.

*سرزمين ناشناخته‌هاي تاريخ

بنا بر اين گزارش : ايلام شهري مشهور در کنار ديگر شهرهاي عهد ساساني منتظر قدمگاه آناني است که پيشينه تاريخ خود را مي‌جويند.استان ايلام با 19 هزار و 86 كيلومتر مربع از شمال به استان كرمانشاه، از جنوب به استان خوزستان، از غرب به كشور عراق و از شرق به استان لرستان منتهي مي‌شود. استان ايلام داراي هفت شهرستان، 17 بخش و 36 دهستان است و سرزمين ناشناخته‌هاي تاريخ با مركزيت ايلام، نامي برگرفته از پيشينه تاريخي آن است.

مسعود اسکندري ادامه داد: تنوع آب و هوايي و كوهستاني تفرجگاه‌هاي زيبايي را در ايلام به وجود آورده است، از آن ميان مي‌توان به پارك جنگلي ششدار و تجريان اشاره كرد.

وي افزود: پارك جنگلي ششدار در فاصله شش6 كيلومتري شهر ايلام واقع است، سايه گستره انبوهي از درختان بلوط و فرشي از سبزه‌هاي نورسته مفري براي گريز از زندگي ماشيني و هياهوي شهر نشيني است. اسكندري اضافه: در ميان تفرجگاه طبيعي ششدار كوه قد برافراشته و سترگ قلاقيران وجود دارد كه باتوجه به شكل هندسي خاص و منحصر به فردش در ميان ديگر كوه‌ها، ديرزماني است كه نماد شكوه اين ديار است.

وي گفت: از ديگر مناطق تفريحي دل انگيز و روحنواز ايلام، تنگه ارغوان است كه زيبايي طبيعي تنگه و طنازي گل‌هاي ارغوان هر روز به ويژه در فصل بهار ميزبان گشاده روي دوستداران طبيعت است. مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان ايلام گفت: يكي ديگر از منابع طبيعي گردشگري استان ايلام جاذبه‌هاي آبي آن است، زلال چشمه‌ساران و جريان رودخانه‌ها با توجه به كوهستاني بودن منطقه و شيب تند كوهساران، آبشارهاي زيبايي را پديدآورده است. وي ادامه داد: برخي از اين رودها با عبور از شيب دره‌ها و كوه‌ها و سيراب كردن زمين‌هاي اطراف،خود را به وسعت آبي درياچه سد گردلان مي‌رسانند.

*دهلران، سرزمين عجايب

مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان ايلام گفت: شهرستان دهلران يكي از شهرستان‌هاي هفتگانه ايلام است كه با گستره 6664 كيلومتر مربع وسعت در جنوب شرق استان واقع است.

وي افزود: اين شهرستان با بخش‌هاي مركزي، زرين آباد و موسيان مرزبان جنوبي ايلام است؛ آب و هواي گرمسيري و دشت‌هاي بكر و داغ و دامنه‌هاي اناران و سياه كوه از مظاهر زيباي دهلران است.

اسکندري ادامه داد: براثر رانش زمين در يكي از سفره‌هاي زير زميني روستاي بيشه دراز از توابع شهرستان دهلران استخر زيبايي ايجاد شده كه به غار هوير معروف است؛ غاري با اختلاف دماي زياد با بيرون، حفره‌اي فراخ با آبي زلال و نوشين در گذر.

مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان ايلام گفت: دهلران را مي‌توان سرزمين عجايب طبيعي ناميد، وجود جاذبه‌هاي ثبت شده در آثار ملي، غار خفاش، چشمه آبگرم و عجيب‌تر از همه چشمه قير، بي شك حيرت هر بيننده‌اي را برخواهد انگيخت.

وي افزود: اين پديده شگفت‌انگيز كه در دامنه‌هاي سياهكوه واقع شده شامل سه چشمه است كه با آب گوگرد دار به همراه قير از آن مي‌جوشد ودر دشت‌هاي اطراف پراكنده است. آبگرم و معدني دهلران از ديگر جاذبه‌هاي ديدني اين شهرستان است، آبي شفا بخش و موثر در درمان برخي امراض.

وي ادامه داد : دشت ايوان، با مركزيت شهر ايوان و سه بخش مركزي،زرنه و سراب ايوان از شهرستان‌هاي جديد استان ايلام است، اين شهرستان از شمال به استان كرمانشاه، از شرق به شيروان چرداول و از جنوب به ايلام و از غرب به عراق منتهي مي‌شود. وسعت منطقه و خاك حاصلخيز آن ايوان را به يكي از دشت‌هاي مهم كشاورزي ايلام تبديل كرده است، اين شهر در حوزه آبريز رودخانه‌هاي مرزي استان واقع است. مهمترين رودخانه ايوان رودخانه دايمي كنگير است، بي‌شك مناظر بكر طبيعي همسو با آثار به‌جا مانده تاريخ از جاذبه‌هاي ديدني هر منطقه محسوب مي‌شود، اين شهرستان با داشتن آثار فاخري به‌جا مانده از تمدن‌هاي پيشين تاريخ، از گذشته خود سخن دارد.

*آتشكده سياهكل

وي اضافه کرد: در 25 كيلومتري جنوب شهر ايوان و در مسير روستاي سر تنگ بقاياي آتشكده‌اي به نام آتشكده سياهكل با قدمت 1700 سال نمايان است.

وي افزود: از ديگر آثار به جامانده اين شهرستان و شايد قديمي‌ترين آنها طاق شيرين و فرهاد است، دو طاق با يك در بزرگ، تمام بدنه اين دو طاق از سنگ‌هاي حجاري شده بزرگ با معماري خاص و بدون استفاده از ملات روي هم چيده شده است.

وي ادامه داد: اين طاق در تنگه كوشك و در چهار كيلومتري روستاي چهل زري در مسير جاده ايوان به سومار واقع است. در جنوب غرب دشت ايوان و در دامنه‌هاي كوه‌هاي شره زول تفرجگاه جنگلي خوران با انبوهي از درختان و زلالي از چشمه‌ساران وجود دارد.

اسكندري اضافه كرد: مهران، شهر مقاومت، شهر سال‌هاي جنگ تحميلي، شهر نخل‌هاي در اسارت، شهر اشغال شده و شهري از نو ساخته شده است، اين شهرستان با وسعت 4164 کيلومتر مربع در جنوب غرب استان و در ساحل چپ رودخانه کنجان چم جاي دارد.

*مهران؛ مأمني براي بقاي تاريخ

مهران به دليل کمترين فاصله با کشور عراق به عنوان مرز غربي کشور انتخاب شده است، پايانه مرزي اين شهر برآن است تا سهم قابل توجهي از صادرات غير نفتي کشور و همچنين کنترل رفت و آمد روزانه چندصد نفر از ميهمانان عراقي و نيز ايرانيان و زائران عتبات عاليات را برعهده بگيرد. مهران همچون ديگر شهرهاي استان ايلام مامني براي بقاياي تاريخ است، در حاشيه رودخانه کنجانچم قلعه نظامي به نام کنجانچم با پلاني مربع و چهار برج ديدباني برپا است، اين قلعه در سال 1350 هجري قمري ساخته شده است رودخانه کنجانچم که از کوه‌هاي ايلام سرچشمه مي‌گيرد، پس از آباد کردن زمين‌هاي اطراف خود در شهرستان مرزي مهران به رودخانه گاوي مي‌پيوندد.

*غاربهشت

در شمال غرب شهر مهران و در مسير جاده ايلام به مهران بخش صالح‌آباد با 584 متر ارتفاع از سطح دريا واقع است، در پنج کيلومتري جنوب شرق اين بخش غاري شگفت انگيز با يک کيلومتر طول وجود دارد. وي افزود: غاري روباز با آبي فراوان، آبچک‌هايي طبيعي، قنديل‌هايي متعدد و دهليزهايي آبگير. غار زينگان غاري خنک و با 50 درجه سانتي گراد اختلاف با دماي بيرون، اين اختلاف دما در منطقه گرمسيري بخش صالح آباد چنان است که زينگان را غار بهشت گويند.

*شيروان همان سيروان

مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان ايلام گفت: شهرستان شيروان چرداول در شمال غرب استان واقع شده و شامل دو بخش شيروان و چرداول است، مرکز اين شهرستان شهر سرابله است که در بخش چرداول واقع شده و داراي اهميت سياسي و اداري است. وجود رودخانه‌هاي پر آب سيمره و کله شاخ مردم منطقه را برآن داشته تا تامين کننده بخش قابل توجهي از محصولات کشاورزي استان ايلام باشند. وي افزود: رد پاي رودخانه شيروان اين سفير آبادگري سبب شده که مردم از برکاتش بهره مند شوند و کشتزارهاي خود را سيراب کنند.

يکي ديگر از دلايل اهميت شيروان چرداول علاوه بر کشاورزي و زيبايي‌هاي طبيعي، وجود آثار تاريخي است که شاخص‌ترين آنها را مي‌توان در روستاي سراب کلان نظاره گر بود. گواه تاريخ نگاران و ديرينه شناسان برآن است که ويرانه‌هاي به جا مانده در روستاي سراب کلان بقاياي همان شهر باستاني سيروان مرکز ايالت ماسبزان است، شهري پر رونق مربوط به دوران ساساني.

وي افزود: شايد شرايط مساعد طبيعي، زمين حاصلخيز وجود چشمه سراب آن موقعيت مناسبي براي زندگي اجتماعي در اين منطقه به وجود آورده است تا سيروان سال‌ها از مراکز تمدن محسوب شود.

*شهر مفاخر باستاني

آبدانان شهر مفاخر باستاني، شهر تپه‌ها وقلعه‌ها، شهر گمشده تاريخ، اين شهرستان در دامنه جنوبي کبير کوه و دامنه شرقي دينار کوه جاي دارد و به لحاظ وسعت، دومين شهرستان استان ايلام است. همجواري با کبيرکوه سبب شده که اين شهرستان آب مورد نياز خود را از سفره‌هاي زير زميني آن تامين کند. آبي از کوهساران کبيرکوه سرچشمه گرفته و در طول مسير حرکت در روستاي ماحوته بخش سراباغ آبشار زيبايي را به وجود مي‌آورد که آرامش ناب لحظه‌ها را نثار هر نظاره‌گر خود مي‌کند. در پنج کيلومتري شهر آبدانان و در حاشيه روستاي پشت قلعه روي تپه بلند که رودخانه دويرج از کنار آن مي‌گذرد آثار قلعه‌اي نظامي با قدمتي هزاروپانصد ساله به چشم مي‌خورد. قلعه‌اي ساخته شده از سنگ و گچ معروف به پشت قلعه. از ديگر بناهاي ساخته شده در روزگار ساسانيان يکي قلعه هزار در است که در حاشيه شهر آبدانان جاي دارد نوع معماري و مصالح به‌کار رفته شبيه ديگر قلعه‌هاي ساخته شده در منطقه است. وي افزود: سراباغ از توابع شهرستان آبدانان در هشت کيلومتري خود و در ميان کوه‌هاي نسبتا بلند يکي از پديده‌هاي زيبا و طبيعي در دل خود نهفته دارد، درياچه دو قلوي سياه گاو، آب جوشيده از خاک زلال شده و تالابي به وسعت سه هکتار را تشکيل مي‌دهد.

*دره شهر خرم از سيمره رود

مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان ايلام گفت: در 120 کيلومتري جنوب ايلام و بر کرانه خروشان سيمره و دامنه‌هاي کبير کوه دارا شهر يا دره شهر جاي دارد.

وي افزود: گذر آب سيمره از اين شهرستان و وجود زمين‌هاي حاصلخيز فراوان دره شهر را خرم و آباد ساخته به‌طوريکه امروز اين شهرستان يکي از کانون‌هاي مهم کشاورزي و دامپروري منطقه محسوب مي‌شود. سيمره چون هماره ايام خروشان و پر التهاب همنوا با کشکان خود را به گاوميشان مي‌رساند و پس از بوسه نهادن بر پاي گاوميشان رود در سفر اين استان را بدرود مي‌گويد.

*تنگه بهرام چوبينه

در 14 کيلومتري شهر دره شهر در دامنه ارتفاعات فرعي کبيرکوه تنگه زيباي طبيعي و تاريخي بهرام چوبينه است. بقاياي ديواري ساخته شده از سنگ و ساروج، در مدخل تنگه و نيز سازه‌هاي حوضچه‌هاي داخل تنگه به روايت تاريخ مربوط به بهرام چوبينه سردار هرمز ساساني است.زيبايي تنگه چنان مسحور کننده است که نام آن را در فهرست ملي مي‌توان يافت.

وي در باره سوغات محلي خاص مردمان اين ديار نيز گفت: «بژي برساق» نوعي شيريني مختص مردم استان ايلام است که توسط زنان اين ديار پخته مي‌شود.اين نوع سوغات از ويژگي‌ها و شاخص‌هاي فرهنگ استان ايلام محسوب مي‌شود و گردشگران و مسافران علاوه بر ديدن آثار تاريخي و طبيعي به دنبال شاخص‌ها و ويژگي‌هاي بومي و محلي نيز هستند. سوغات محلي که قطعاً در بسياري از نقاط کشور وجود دارد مي‌تواند به عنوان يک شناسه براي استان تلقي شود.اسكندري يادآور شد: استان ايلام با وجود داشتن سوغات محلي مختلف تاکنون اين سوغات به خوبي در کشور معرفي نشده است که اين مسأله سبب فراموش شدن سوغات اين ديار در طول زمان شده است.

*غذاهاي محلي و سنتي

وي افزود: تقريبا همه انواع خوراكي‌‌ها در اين استان تهيه و طبخ مي‌شود ولي متداول‌ترين غذا آبگوشت است. برخي غذاهاي طبخ شده در اين منطقه خاص خود مردم استان است که در همه شهرها، بخش‌ها و دهستان‌ها تهيه شده و طرز استفاده آن مخصوص اين منطقه است. غذاهاي استان ايلام را انواع آش‌هاي محلي، غذاها، دسرها و شيريني‌ها تشکيل مي‌دهند که مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از حلواي بگل، بژي برساق، جگر وز، حلواي قند، پرشگه، ترخينه، کله کنجي، پپگ، شير برنج، چنگال، سوختي، گمگه، عدس پلو با گوشت، باقلاپلو، کباب چنجه، قارچ، کپه و قه له و ماسوا است.