دارایی بافی هنر صنایع دستی بیرمق یزدی

به گزارش خبرنگار باشگاه  خبرنگاران مرکز یزد

دارایی‌بافی که جزو صنایع ریسندگی دستی یزد به شمار می‌رود، بافته‌هایی زیبا و منحصر به فرد است که مواد اولیه آن، زمانی ابریشم طبیعی بود و اکنون از نخ ویسکوز برای بافت آن استفاده می‌شود.

دارایی که واژه غیر فارسی آن ایکات نام دارد، واژه‌ای مالایایی به معنی بستن، گره زدن یا پیچانیدن است و منظور از آن شیوه بستن تار و پود از روی الگویی که از پیش آماده شده، است.

در ایران این شیوه بافت از گذشته‌های دور در مناطق مختلفی وجود داشته است اما در حال حاضر ایکات یا همان دارایی را تنها می‌توان در کارگاه‌های محدود شهر یزد مشاهده کرد.

اهمیت این پارچه زمانی در حدی بود که در جهیزیه عروس، جزو وسایل سرمایه‌ای و از دارایی‌های عروس محسوب می‌شد و خریداران آن را اشخاصی تشکیل می‌دادند که دارای تمکن مالی بودند.

دارایی دارای چند طرح محدود است اما برای بافت آن از رنگ‌های تندی مانند زرد، سبز، قرمز و ... استفاده می‌شود که انتخاب این رنگ‌های گرم و تند نیز خود حکایتی دارد.

نقشی که در پارچه دارایی دیده می‌شود، نقشی است که در هنر سنتی ایران به چلیپا موسوم است که سابقه‌ این نقش در هنر سنتی ایران به چندین هزار سال می‌رسد.

کاربرد این پارچه در گذشته برای استفاده در رو لحافی، بقچه، بقچه‌سوزنی، آستری لحاف بوده و اکنون بیشتر به عنوان رومیزی‌های سنتی استفاده می‌شود.

این هنر دست مردمان دیار گرم و کویری یزد با همه دبدبه و کبکبه‌اش سال‌هاست که رو به افول است و دیگر کسی از مردمان امروز یزد، علاقه‌ای به بافت و تولید آن نشان نمی‌دهد.

اکنون تمام استادکارانی که روزگاری از طرح و رنگ نقش خاطره می‌زدند، بدرود حیات گفته‌اند و استادی برای آموزش به شاگردان و احیای این هنر اصیل وجود ندارد.

بقای این هنر 800 ساله اکنون در دستان پیرمردی است که سنش به حدود 85 سال می‌رسد و در کارگاهی بی‌جان و بی‌رمق، روزی چند رجی دارایی‌بافی می‌کند.

استاد رمضان رضایی، تنها میراث‌دار هنر 800 ساله دارایی بافی

استاد رمضان رضایی که سال گذشته به عنوان پیر کهنه‌کار دارایی‌بافی یزد، نشان عالی هنری دریافت کرد، اکنون تنها استاد دارایی‌بافی است و به گفته خودش سال‌هاست که هیچ شاگردی برای یاد گرفتن هنر دارایی‌بافی نزد او مراجعه نکرده است.

این استاد کهنه‌کار دارایی‌بافی یزد گرچه تمایلی به گفت‌وگو با کسی ندارد.

رمضان رضایی گفت: از زمانی که به یاد دارم، در کارگاه‌های مختلف، دارایی‌بافی کردم و اکنون که تقریباً به 85 سالگی پا گذاشته‌ام، دیگر رمق چندان برای دارایی‌بافی ندارم.

وی افزود: در گذشته روزی چند متر دارایی می‌بافتم اما اکنون شاید در روز سه تا پنج سانتی‌متر توان بافت داشته باشم.

رضایی در مورد قدمت هنر دارایی‌بافی عنوان کرد: حداقل 150 سال آن را من مطلع هستم و کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند که این هنر، هشت قرن قدمت دارد.

وی افزود: اغلب کسانی که زمانی دارایی‌بافی می‌کردند این هنر را از پدران خود یاد گرفته بودند و بسیاری از آن‌ها یا دیگر کار نمی‌کنند یا از دنیا رفته‌اند.

رضایی عنوان کرد: من فرزندی نداشتم که بخواهم به او آموزش دهم اما شاگردانم نیز این کار را رها کرده و به سراغ کارهای پردرآمدتر رفته‌اند.

وی افزود: اکنون در شهر یزد شاید یک یا 2 کارگاه دارایی‌بافی باشد که این کارگاه‌ها نیز از ابریشم و طرح‌های اصلی دارایی‌بافی استفاده نمی‌کنند و به نظر می‌رسد بافته‌های آن‌ها اصالت دارایی‌های قدیم را نداشته باشد.

رضایی با اشاره به اینکه کارگاه چوبی دارایی‌بافی بسیار ساده اما سنگین است، اظهار داشت: توان چندانی برای جابه‌جا کردن دسته‌های کارگاه ندارم به همین دلیل نمی‌توانم به صورت جدی کاری انجام دهم.

وی خاطرنشان کرد: در گذشته برخی از زنان نیز به کار دارایی‌بافی مشغول بودند اما با روی کار آمدن پارچه‌های جدید، بازار دارایی از رونق افتاد و کارگاه‌ها یکی یکی جمع شد و از آن پس دیگر این هنر به دست فراموشی سپرده شد.

رضایی عنوان کرد: دوست داشتم شاگردی داشتم تا بعد از مرگم، این هنر فراموش نشود اما این روزها دیگر کسی میلی به دارایی بافی ندارد و احتمالاً بعد از من، کارگاه دارایی بافی‌ام بلا استفاده و سال‌ها بعد عتیقه شده و به بخشی از یک موزه تبدیل می‌شود.

تنها استاد دارایی‌بافی یزد از اینکه هنر اصیل این دیار به‌زودی فراموش می‌شود، غصه‌دار است و امید داشت که با ثبت این اثر به عنوان اثر ناملموس فرهنگی، هنرش بعد از خودش زنده بماند اما انگار او بیش از همه این واقعیت را می‌دانست که این روزها دیگر دوره شعربافی و احرامی‌بافی نیست و بسیاری از مردم از این دست ‌بافته‌ها تنها شاید به عنوان یک سمبل در بخشی از خانه خود استفاده کنند.

شاید اگر آنگونه به لنگ یزدی اهمیت داده شده دارایی‌بافی نیز مورد توجه قرار می‌گرفت و اکنون این دست بافته شاد و زیبا، رو به انقراض نمی‌رفت.