شکار بیش از حد حیوانات، تخریب جنگل‌ها و زیست‌بوم حیوانات، خشکسالی و سه دهه جنگ در افغانستان سبب انقراض حیات وحش در کشور شده است.

به گزارش خبرنگار حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان؛ حیات وحش همیشه مورد توجه دانشمندان و طبیعت‌دوستان قرار داشته است. مشخصات ساختار جغرافیائی، اکولوژیکی و کوهستانی آن زمینه رشد را برای نباتات و حیوانات مختلف مساعد ساخته است و این امر سبب زیست انواع مختلف حیوانات و نباتات بی‌نظیر و مختص به این دیار شده است.

افغانستان یک ساختار پیچیده جغرافیائی دارد که حیات وحش متنوعی را تشکیل داده است. حیوانات افغانستان از نوع قطب شمالی بوده که اکثرا در کوه‌ها و دشت‌ها زندگی می‌کنند که در اکثر مواقع توسط شکارچیان شکار می‌شوند. اگرچه حیوانات کوچک و خزندگان در اکثر نواحی افغانستان ناشناخته مانده‌اند؛ اما با این وجود یک سلسله تحقیقات صورت گرفته است. انواع قورباغه‌ها و لاک‌پشت‌ها در مناطق آبی افغانستان یافت می‌شود. لاک‌پشت افغانی که بارزترین نوع شرقی آن می‌باشد در نزدیکی چشمه‌ها و دریاهای افغانستان دیده شده است. 

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

شکار حیوانات در افغانستان گذشته و اکنون غم‌انگیزتری دارد. در گذشته، مناطقی در بدخشان، بامیان و ولایات شرقی افغانستان، شکارگاه‌های رسمی شاهی و در نتیجه مناطق حفاظت‌شده بودند. تفاوت عمده مناطق حفاظت‌شده از مناطق غیر حفاظت‌شده در این بود که در مناطق حفاظت‌شده، صرفا حاکمان وقت و شاه و خدم و حشمش‌ اجازه شکار داشتند. چنین اقدامی هرگز به معنای حفاظت از محیط زیست و حیات وحش نبود، بلکه صرفا انحصار بخش‌های کمیاب آن به حاکمان بود تا آن‌ها تخریبش کنند. طولی نکشید که با آشفته شدن این کشور، هرکس خود را آزاد دید تا به رسم شاهان، جلال و عظمتش را در کشتن و پوست‌کندن حیواناتی نشان  دهد که نسلش در حال نابودی است. پلنگ برفی، آهوی مارکوپولو، گوسفند مارکوپولو، آهو، ببر، روبا و حتا شیر از چشمان پر حرص و آز شکارچیان بیرون نماند. در سال‌های اخیر شکار پرندگان از جمله باز و نوعی چلپاسۀ کم‌یابی که تا 80هزار دلار نیز به فروش می‌رود، در افغانستان به کار و تجارت پرسودی بدل شده است و حتی ثروتمندان معروف پاکستانی و اطراف خلیج فارس در پشت آن قرار دارند.

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

تا کنون 27 نوع مار از جمله کبرا و افعی و مارهای غیر سمی در مناطق خشکی و آبی کشور دیده و ثبت گردیده است.

از جمله هفت نوع مار زهری، پنج نوع آن افعی و دو نوع آن کبرا می‌باشند و در تمامی نواحی بالخصوص مناطق خشکی و بیابانی افغانستان وجود دارند. تا امروز 120 نوع حیوان پستاندار در افغانستان چه از نوع گوشتخوار و غیر گوشتخوار توسط محققان شناسائی گردیده است که عموما زندگی این نوع حیوانات اهلی و غیر اهلی در مناطق کوهی و جنگلی پامیر؛ شمال مناطق مرکزی و جنگل‌های مناطق شرقی افغانستان دیده شده است و بعضی از انواع آنها رو به انقراض رفته است که از جمله آنها پلنگ‌ها، پشک‌های کوهی و دشتی، پلنگ برفی، کفتار و غیره هستند که توسط شکارچیان و عدم توجه دولت یا به خاطر پوست و یا گوشت شکار می‌شوند.

گرگ و روباه را می‌توان در همه نقاط افغانستان مشاهده کرد، اگرچه آنها هم به خاطر پوست‌شان از چنگ شکارچیان در امان نیستند. تا کنون خرس سیاه در بلندی‌ها و جنگل‌های مناطق شرقی و غربی افغانستان دیده شده است که از نوع هندی آن می‌باشد. بزها، اقسام آهوها از جمله آهوی باختری و ترکی، گوسفند مارکوپولو، بز کوهی که در سلسله کوه‌های هندوکش و کوه‌های صفحات مرکزی موجود‌اند و بعضی از انواع آنها توسط شکارچیان از بین رفته و یا خیلی کمیاب می‌باشند که باعث شده حیات وحش افغانستان بسیار مظلوم واقع گردیده است.

منابع آبی افغانستان غنی از انواع و اقسام ماهی‌ها است؛ چه از نوع شیرماهی، گل‌ماهی و یا ماهی تروت نصواری در مناطق پامیر. این ماهی‌ها در آب‌های روان جنوب هندوکش و آب‌های دریای هیرمند وجود بیشتر دارند، اما اشخاص سودجو با استفاده از بمب‌های دستی در آب‌ها به خاطر صید ماهی، آب‌ها را آلوده و انواع ماهی‌ها را از بین برده‌اند و یا به شدت موجب کاهش آنها شده‌اند.

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

شکار بیش از حد حیوانات، تخریب جنگل‌ها و زیست‌بوم حیوانات، خشکسالی و سه دهه جنگ در افغانستان سبب انقراض حیات وحش در کشور شده است. مسئولان در اداره ملی حفاظت محیط زیست افغانستان می‌گویند که در بخش حیات‌وحش از گذشته‌ تاکنون تحقیق خاصی انجام نشده و هم‌اکنون اطلاعات دقیق در مورد اینکه نسل کدام حیوان منقرض شده یا نشده، در دست نیست.

سخنگوی اداره ملی حفاظت محیط زیست افغانستان می‌گوید: گزارش‌هایی که وجود دارد نشان می‌دهد که چندین نوع حیوان معروف که طی سال‌های گذشته در افغانستان زندگی می‌کردند؛ در این سال‌ها به چشم نمی خورند. «برخی حیواناتی است که ثابت شده که دیگر در هیچ کجا به چشم نمی‌خورد و این شایعه وجود دارد که شاید از بین رفته باشد پلنگ  سفید است که زمانی به شکل مهاجر از افغانستان گذر می‌کرد در 20 سال گذشته دیده نشده است، هم چنان در طی سال‌های خشکسالی پرنده‌ای به نام قاز حسینی وجود داشت که در دشت‌ها و تالاب‌ها می‌زیستند و تولید مثل می‌کردند. دیگر موجود به ظاهر منقرض شده ببر کسپینی است که نامش در گزارش‌های قبلی  ثبت شده بود؛ اما دیگر اثری از آن دیده نمی‌شود.

در 5 سال گذشته به خاطر جلوگیری از نابودی حیوانات وحشی لیستی از 138 نوع از حیوانات تشکیل شده است و از نهادهای مسئول خواسته شده تا مانع شکار این حیوانات شوند. 

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

اداره محیط زیست افغانستان اعلام کرده است که هم‌اکنون در افغانستان 137 نوع حیوان پستاندار، 478 نوع پرنده، 102 خزنده، 9 نوع دوزیست و 117 نوع ماهی وجود دارد. به گفته این اداره در حال حاضر 136 نوع حیوان وحشی در افغانستان وجود دارد که به دلایل مختلف، نسل 90 نوع آن با خطر از بین رفتن دست و پنجه نرم می‌کنند. موقعیت خوب جغرافیایی، داشتن آب و هوای مناسب، وجود کوه‌های بلند و جنگل‌های فراوان همه سبب شده تا این کشور محل مناسبی برای زیستن بسیاری از حیوانات وحشی و اهلی باشد؛ حیواناتی که در سال‌های گذشته در مناطق کوهستانی و جنگل‌ها بسیار به چشم می‌خورند شامل شیر، پلنگ، خرگوش، خرس سیاه و گریزلی، گربه وحشی، گرگ، روباه، شغال، کفتار، گراز، خوک، لاک‌پشت، انواع بز کوهی، قوچ، گوزن، آهو و غیره می‌باشند.

شماری از مسوولان محلی در برخی از ولایات افغانستان مانند بادغیس و هرات تایید می‌کنند که حیوانات وحشی در ولایات‌شان در حال انقراض هستند. مسوولان برخی از این ولایات از قاچاق حیوانات به خصوص پرندگان به خارج از کشور ابراز نگرانی می‌کنند.

کنر در شرق افغانستان از جمله ولایاتی است که در گذشته انوع مختلف حیوانات و پرندگان را در خود جا داده بود. از بین رفتن جنگل‌ها در این ولایت و ناامنی‌های موجود، سبب شده تا حیواناتی مثل پلنگ، مرغ‌های دشتی و روباه ناپدید گردند. با آمدن انقلاب به علت بمباران جنگل‌ها که در وسط میدان جنگ قرار دادشت، اکثر حیوانات وحشی از بین رفتند. حالا هم این وضعیت جریان دارد که پناهگاهای حیوانات وحشی از بین برده می‌شود. قطع  درختان و از بین بردن جنگل‌ها زمینه را برای از بین بردن پناهگاه‌ها فراهم می‌آورد.

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

تنها استان کنر نیست که مسوولان آن از انقراض حیوانات نگران هستند، ولایت هرات در غرب افغانستان نیز با مشکل مشابه مواجه است. مسوولان کشاورزی ولایت هرات می‌گویند که از چند سال گذشته تا کنون شکار غیر قانونی و قاچاق انواع مختلف پرندگان در این ولایت ادامه داشته و دارد. محمد جواد عزیزی مسوول حیات‌وحش کشاورزی هرات می‌گوید که در این اواخر شماری از حیوانات بومی از این ولایت به کشور‌های همسایه به صورت قاچاق انتقال داده می‌شود.

مرغ مینا پرنده بومی هرات است که تعداد قاچاقچیانی که به کشورهای همجوار می‌روند این پرنده به عنوان تحفه انتقال می‌دهند. شاهین پرنده‌ای است که در کشورهای حاشیه خلیج فارس مشتری‌های فراوان خود را دارد. شاهین به راحتی شکار می‌شود و راحت‌تر از آن قاچاق شده و این فرآیند به همین شکل ادامه دارد. در چند سال گذشته تلاش بسیاری شده است تا از قاچاق حیوانات و پرنده‌ها جلوگیری به عمل آید؛ اما هنوز هم این مشکل وجود دارد.

طبق تحقیقات دانشمندان در ولایت بادغیس و گلران هرات، گوزن سایبریائی در دره آجر، پلنگ برفی در مناطق شمال شرقی هندوکش، کفتار در دشت‌های شمال غرب و جنوب غرب، آهو سفید در دشت‌های شمال زندگی می‌کردند. به همین ترتیب 9 نوع گربه، مانند کره کل، سیاه گوش،گربه پلنگی، گربه کوهی، گربه صحرائی، گربه جنگلی، خرس سیاه و شادی در مناطق کنر و نورستان، آهو رنگ و ختن در دره نور، بز مار خور در مناطق شمال شرقی و آهو مارکوپولو در دره‌های واخان پامیر دیده شده‌اند.

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

اما اینکه حالا این تعداد حیوان در کشور وجود دارد یا نه به ادارات مربوط در افغانستان ربط پیدا می‌کند که این ادارات هم آمار مشخصی در دست ندارند، اما گفته می‌شود هنوز هم حیوانات و پرندگانی که از ارزش خاصی برخوردار هستند در این کشور وجود دارند. حکومت افغانستان و در راس آن وزارت کشاورزی و اداره ملی حفاظت از محیط زیست باید گام‌های مثبت و عملی در خصوص حفظ حیات‌وحش در کشور بر دارند. به گفته کارشناسان اگر از شکار حیوانات جلوگیری به عمل آید و زمینه مناسب برای زندگی آنان به وجود آید گردد، پرندگان و حیواناتی که به کشورهای همسایه مهاجرت کرده‌اند، ممکن است دوباره برگردند.

به خاطر بقای حیات‌وحش در افغانستان باید فرامین حکومت در مورد منع شکار در کشور عملی گردد

در صورتی که توجه به حیات‌وحش صورت نگیرد، قانون شکار افغانستان (آنچنان که رییس‌جمهور فرمان داده است که شکار در افغانستان ممنوع است) عملی نشود و در قسمت بازگشت حیات‌وحش توجه صورت نگیرد و جنگل‌ها و مراتع طبیعی کشور از بین برده شوند؛ در آن صورت فاجعه شدید خواهد شد در آینده حیوانات بسیار بیشتری از دست خواهند رفت.  هر چند دولت قدیم و جدید افغانستان طی صدور فرمان شکار حیوانات و پرندگان را ممنوع اعلام کردند، اما هنوز هم دیده می‌شود که در مناطق مختلف این کشور حیوانات و پرندگان به وسیله مردم یا به هدف امرار معاش و یا قاچاق شکار می‌شوند.

کارشناسان امور محیط زیست هشدار می‌دهند که اگر سلسله شکار و قاچاق حیوانات و پرنده‌ها به خارج از افغانستان به همین منوال ادامه یابد و به حیات وحش توجه لازم نشود در آینده نه چندان دور شاهد خاموش شدن صدای وحش در کشور خواهند بود.

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

خبری خوبی که به گوش رسید

یک گونه آهوی نادر نیش‌دار مشهور به آهوی مشک کشمیر که به نظر می رسید از سال 1948 میلادی منقرض شده است، پس از شصت و دو سال در ارتفاعات شمال افغانستان مشاهده شد. این جانور که به جهت دارا بودن مشک خوش بوی خود، مورد شکار غیر قانونی قرار می‌گیرد، یکی از گنجینه‌های حیات وحش افغانستان محسوب می‌شود.

با کشف گروه کوچکی از این آهوها اقدامات لازم حفاظتی شدیدی برای جلوگیری از انقراض کامل آنها آغاز شد. پس از سال‌ها که گمان می‌رفت آهوی کمیاب نیش دار منقرض شده است، یک بره کوچک از این نژاد در ارتفاعات شمال افغانستان کشف شد. گفتنی است این پستانداران دارای دندان‌های نیشی و تیزی هستند.

حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

آهوهای مشک کشمیر یکی از هفت گونه مشابه در آسیا و از خانواده Moschidae هستند که توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در معرض خطر انقراض، مجددا پس از کشف در لیست گونه‌های در معرض انقراض قرار گرفته‌اند. این آهوها که به خاطر داشتن دندان‌های تیز به آهوی دراکولا نیز شهرت دارند، به جهت از دست دادن زیستگاه های طبیعی خود و شکار غیر قانونی و قاچاق در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند.

غدد عطرگونه و مشک این آهوها در محصولات آرایشی – بهداشتی ، داروها و کاربری داشته و همچنین در بوخورها،  مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر نیم گرم مشک این آهوها بیش از 30 هزار دلار در بازار سیاه به فروش می‌رسد.

گزارش از حمیدرضا قربانی


انتهای پیام/
اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.