حیات وحش افغانستان؛ صدایی که در حال خاموش شدن است + تصاویر

شکار حیوانات در افغانستان گذشته و اکنون غم‌انگیزتری دارد. در گذشته، مناطقی در بدخشان، بامیان و ولایات شرقی افغانستان، شکارگاه‌های رسمی شاهی و در نتیجه مناطق حفاظت‌شده بودند. تفاوت عمده مناطق حفاظت‌شده از مناطق غیر حفاظت‌شده در این بود که در مناطق حفاظت‌شده، صرفا حاکمان وقت و شاه و خدم و حشمش‌ اجازه شکار داشتند. چنین اقدامی هرگز به معنای حفاظت از محیط زیست و حیات وحش نبود، بلکه صرفا انحصار بخش‌های کمیاب آن به حاکمان بود تا آن‌ها تخریبش کنند. طولی نکشید که با آشفته شدن این کشور، هرکس خود را آزاد دید تا به رسم شاهان، جلال و عظمتش را در کشتن و پوست‌کندن حیواناتی نشان  دهد که نسلش در حال نابودی است. پلنگ برفی، آهوی مارکوپولو، گوسفند مارکوپولو، آهو، ببر، روبا و حتا شیر از چشمان پر حرص و آز شکارچیان بیرون نماند. در سال‌های اخیر شکار پرندگان از جمله باز و نوعی چلپاسۀ کم‌یابی که تا 80هزار دلار نیز به فروش می‌رود، در افغانستان به کار و تجارت پرسودی بدل شده است و حتی ثروتمندان معروف پاکستانی و اطراف خلیج فارس در پشت آن قرار دارند.

سخنگوی اداره ملی حفاظت محیط زیست افغانستان می‌گوید: گزارش‌هایی که وجود دارد نشان می‌دهد که چندین نوع حیوان معروف که طی سال‌های گذشته در افغانستان زندگی می‌کردند؛ در این سال‌ها به چشم نمی خورند. «برخی حیواناتی است که ثابت شده که دیگر در هیچ کجا به چشم نمی‌خورد و این شایعه وجود دارد که شاید از بین رفته باشد پلنگ  سفید است که زمانی به شکل مهاجر از افغانستان گذر می‌کرد در 20 سال گذشته دیده نشده است، هم چنان در طی سال‌های خشکسالی پرنده‌ای به نام قاز حسینی وجود داشت که در دشت‌ها و تالاب‌ها می‌زیستند و تولید مثل می‌کردند. دیگر موجود به ظاهر منقرض شده ببر کسپینی است که نامش در گزارش‌های قبلی  ثبت شده بود؛ اما دیگر اثری از آن دیده نمی‌شود.

اداره محیط زیست افغانستان اعلام کرده است که هم‌اکنون در افغانستان 137 نوع حیوان پستاندار، 478 نوع پرنده، 102 خزنده، 9 نوع دوزیست و 117 نوع ماهی وجود دارد. به گفته این اداره در حال حاضر 136 نوع حیوان وحشی در افغانستان وجود دارد که به دلایل مختلف، نسل 90 نوع آن با خطر از بین رفتن دست و پنجه نرم می‌کنند. موقعیت خوب جغرافیایی، داشتن آب و هوای مناسب، وجود کوه‌های بلند و جنگل‌های فراوان همه سبب شده تا این کشور محل مناسبی برای زیستن بسیاری از حیوانات وحشی و اهلی باشد؛ حیواناتی که در سال‌های گذشته در مناطق کوهستانی و جنگل‌ها بسیار به چشم می‌خورند شامل شیر، پلنگ، خرگوش، خرس سیاه و گریزلی، گربه وحشی، گرگ، روباه، شغال، کفتار، گراز، خوک، لاک‌پشت، انواع بز کوهی، قوچ، گوزن، آهو و غیره می‌باشند.

کنر در شرق افغانستان از جمله ولایاتی است که در گذشته انوع مختلف حیوانات و پرندگان را در خود جا داده بود. از بین رفتن جنگل‌ها در این ولایت و ناامنی‌های موجود، سبب شده تا حیواناتی مثل پلنگ، مرغ‌های دشتی و روباه ناپدید گردند. با آمدن انقلاب به علت بمباران جنگل‌ها که در وسط میدان جنگ قرار دادشت، اکثر حیوانات وحشی از بین رفتند. حالا هم این وضعیت جریان دارد که پناهگاهای حیوانات وحشی از بین برده می‌شود. قطع  درختان و از بین بردن جنگل‌ها زمینه را برای از بین بردن پناهگاه‌ها فراهم می‌آورد.

تنها استان کنر نیست که مسوولان آن از انقراض حیوانات نگران هستند، ولایت هرات در غرب افغانستان نیز با مشکل مشابه مواجه است. مسوولان کشاورزی ولایت هرات می‌گویند که از چند سال گذشته تا کنون شکار غیر قانونی و قاچاق انواع مختلف پرندگان در این ولایت ادامه داشته و دارد. محمد جواد عزیزی مسوول حیات‌وحش کشاورزی هرات می‌گوید که در این اواخر شماری از حیوانات بومی از این ولایت به کشور‌های همسایه به صورت قاچاق انتقال داده می‌شود.

مرغ مینا پرنده بومی هرات است که تعداد قاچاقچیانی که به کشورهای همجوار می‌روند این پرنده به عنوان تحفه انتقال می‌دهند. شاهین پرنده‌ای است که در کشورهای حاشیه خلیج فارس مشتری‌های فراوان خود را دارد. شاهین به راحتی شکار می‌شود و راحت‌تر از آن قاچاق شده و این فرآیند به همین شکل ادامه دارد. در چند سال گذشته تلاش بسیاری شده است تا از قاچاق حیوانات و پرنده‌ها جلوگیری به عمل آید؛ اما هنوز هم این مشکل وجود دارد.

طبق تحقیقات دانشمندان در ولایت بادغیس و گلران هرات، گوزن سایبریائی در دره آجر، پلنگ برفی در مناطق شمال شرقی هندوکش، کفتار در دشت‌های شمال غرب و جنوب غرب، آهو سفید در دشت‌های شمال زندگی می‌کردند. به همین ترتیب 9 نوع گربه، مانند کره کل، سیاه گوش،گربه پلنگی، گربه کوهی، گربه صحرائی، گربه جنگلی، خرس سیاه و شادی در مناطق کنر و نورستان، آهو رنگ و ختن در دره نور، بز مار خور در مناطق شمال شرقی و آهو مارکوپولو در دره‌های واخان پامیر دیده شده‌اند.

اما اینکه حالا این تعداد حیوان در کشور وجود دارد یا نه به ادارات مربوط در افغانستان ربط پیدا می‌کند که این ادارات هم آمار مشخصی در دست ندارند، اما گفته می‌شود هنوز هم حیوانات و پرندگانی که از ارزش خاصی برخوردار هستند در این کشور وجود دارند. حکومت افغانستان و در راس آن وزارت کشاورزی و اداره ملی حفاظت از محیط زیست باید گام‌های مثبت و عملی در خصوص حفظ حیات‌وحش در کشور بر دارند. به گفته کارشناسان اگر از شکار حیوانات جلوگیری به عمل آید و زمینه مناسب برای زندگی آنان به وجود آید گردد، پرندگان و حیواناتی که به کشورهای همسایه مهاجرت کرده‌اند، ممکن است دوباره برگردند.

در صورتی که توجه به حیات‌وحش صورت نگیرد، قانون شکار افغانستان (آنچنان که رییس‌جمهور فرمان داده است که شکار در افغانستان ممنوع است) عملی نشود و در قسمت بازگشت حیات‌وحش توجه صورت نگیرد و جنگل‌ها و مراتع طبیعی کشور از بین برده شوند؛ در آن صورت فاجعه شدید خواهد شد در آینده حیوانات بسیار بیشتری از دست خواهند رفت.  هر چند دولت قدیم و جدید افغانستان طی صدور فرمان شکار حیوانات و پرندگان را ممنوع اعلام کردند، اما هنوز هم دیده می‌شود که در مناطق مختلف این کشور حیوانات و پرندگان به وسیله مردم یا به هدف امرار معاش و یا قاچاق شکار می‌شوند.

یک گونه آهوی نادر نیش‌دار مشهور به آهوی مشک کشمیر که به نظر می رسید از سال 1948 میلادی منقرض شده است، پس از شصت و دو سال در ارتفاعات شمال افغانستان مشاهده شد. این جانور که به جهت دارا بودن مشک خوش بوی خود، مورد شکار غیر قانونی قرار می‌گیرد، یکی از گنجینه‌های حیات وحش افغانستان محسوب می‌شود.

با کشف گروه کوچکی از این آهوها اقدامات لازم حفاظتی شدیدی برای جلوگیری از انقراض کامل آنها آغاز شد. پس از سال‌ها که گمان می‌رفت آهوی کمیاب نیش دار منقرض شده است، یک بره کوچک از این نژاد در ارتفاعات شمال افغانستان کشف شد. گفتنی است این پستانداران دارای دندان‌های نیشی و تیزی هستند.

آهوهای مشک کشمیر یکی از هفت گونه مشابه در آسیا و از خانواده Moschidae هستند که توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در معرض خطر انقراض، مجددا پس از کشف در لیست گونه‌های در معرض انقراض قرار گرفته‌اند. این آهوها که به خاطر داشتن دندان‌های تیز به آهوی دراکولا نیز شهرت دارند، به جهت از دست دادن زیستگاه های طبیعی خود و شکار غیر قانونی و قاچاق در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند.

انتهای پیام/