مادر بزرگهایمان چه می پوشیدند؟

به گزارش گروه استان های باشگاه خبر نگاران جوان از زنجان؛ ایرانیان از هزاران سال پیش از این فن بافت و دوخت لباس را فرا گرفته بودند ، به طوری که نخستین ابزار ریسندگی یافت شده در این سر زمین قدمتی برابر با 7هزار سال پیش از میلاد را نشان می دهد.

معصومه شیخی از طراحان مد و لباس در این زمینه می گوید:پوشیدن شلوار در ایران باستان رواج داشته است و مردمان سایر ملل از این پوشش استفاده نمی کردند،همچنین کت آستین دار نخستین بار در ایران تهیه و پوشیده شده است.

هرودوت تاریخ نگار یونانی هم در آثارش به نوآوری ایرانیان در تهیه البسه اشاره نموده است و در باره آن مباحث مفصلی دارد.

وی می نویسد،در زمان اشکانیان شلوار و بالاپوش‌های آستین‌دار که در ایران تهیه و پوشیده می شد از مرزهای این کشور فراتر رفت و به تن‌پوش مرسوم در سرتاسر خاور نزدیک بدل شد.

معصومه شیخی در باره پوششهایی که در زنجان مرسوم بوده است گفت:کت و شلوار با کلاه نمدی با نام محلی کچه بورک و گیوه یا چارق پوشش مردان است و پوشش محلى زنان شامل چندین تکه لباس است ،که زینت های مختلفی نیز با این لباس ها استفاده می شوند.

وی افزود: بسیاری از این لباسها دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد اما کما کان در فرهنگ پوششی این دیار نام و آوازه اش را حفظ کرده است.

پوششهای زنجان از لباس ها ی زیر تشکیل شده است :

چنه التى یا همان زیرچانه وسیله ای است، که از سکه هاى قلاب دار به هم پیوسته و یا منجوق هاى رنگارنگ تشکیل شده و جهت حفاظت پوشن استفاده مى شود و نوعی زینت نیز به شمار می آید.

یاشماق: نوعى روسرى که براى پوشش دهان، چانه و گردن استفاده مى شود.

جلیزقا: پوشش مخصوص بالاتنه است که بدون آستین بوده ونوع آستین دارآن یل نام دارد.

کوینک: پوششی که اندکی بلنرتر از جلیزقا بوده و زیر آن استفاده می شود. این پوشش از طرح ها و رنگ های گرم انتخاب می شود.

تومان: پوششی که به دو نوع بلند و کوتاه تقسیم می شود. نوع بلند آن شلیته و نوع کوتاه آن قصاتومان نام دارد. معمولاً شلیته توسط افراد مسن و قصاتومان توسط جوانان مورد استفاده قرار می گیرد.

شلوار: این پوشش از پارچه ضخیم و تیره رنگ انتخاب می شود.

نیم ساق: نوعی جوراب شلواری است که در میهمانی ها و مسافرت ها استفاده می شود.

علی رجبی از گروه برنامه سازان پوشاک زنجان بر این با ور است که موج صنعتی شدن و مدر نیسم و تاثیرات متقابل فرهنگها به ویژه انگیزه های تجاری تولید کنندگان مد و لباس، موجب فراموشی پوششهای ارزشمند استانمان شده است .

وی می گوید:اگر در پی یافتن این لباسهای فراموش شده با شیم بایستی به روستا های دور دست استان سرک بکشیم و از گنجه ها و پستوهای خانه مادر بزرگها و پدر بزرگها آن را جویا شویم .

رجبی در معرفی تومان که یکی از تن پوشهای زنجان است می گوید:این پوشش 2 نوع است ،تومان بلند که «شلیته» نام دارد که در بین گروه سنی 40 سال به بالا مرسوم بوده است و تومان کوتاه که «قصّا تومان» هم به آنان گفته میشودو بانوان جوان از آن استفاده می کنند.

زنان در مناطق از استان زنجان نوعی روسری را به عنوان حجاب استفاده می کردند که بدان چرقد می گفتند.ابعاد این نوع روسری 5/1 * 5/1 متر است و از پارچه «گوزگوز» یا ابریشم بافته می شود.

در بین بانوانی که در روستاهای آب بر و آستاگل «یایلیق» و در روستای ئیدی بلاغ «آق چرقد» زندگی می کنند، استفاده از چرقد معمول است، البته بجز چرقد ،زنان در منطقه آببر از روسری دیگری بنام قره یایلیق هم استفاده می کنند که همان ابعاد چرقد را دارد و به طور معمول از پارچه‌های مختلف گل‌دار با زمینه مشکی تهیه می‌شود.

شاید چادر شب و استفاد ه از آن کماکان در بین بانوان و زنان خانه دار معمول باشد در گذشته این سر پوش از پارچه های پر نقش و نگار استفاده می شده است و هنوز هم در برخی مناطق همچون آببر بنام«چادیر»، روستاهای گنبد و ئیدی بلاغ «چرشو»، اورتا بلاغ «چرشاب»و در روستای کاروانسرا «چرشاد»معمول است

رجبی در مورد پای افزارهای سنتی زنجان نیزمی گوید :این پاپوشها را«ایاخ قابی» می نامندو شامل ،دوواندی مخملی، شیب رو، کالیش و چاروق می باشد.

در کنار البسه یاد شده نباید از جوراب پشمی چشم پوشی کرد،این پا پوش ازتوسط خود زنان روستایی از پشم گوسفند بافته می شود.

سرپوشها نیز از جمله لباسهای تکمیلی هستند که مورد استفاده مردان قرار می گیرد کلاه در شکلها و اندازه های متفاوتی تهیه می شد و هر یک نام خاصی داشت که به چند نمونه از آن اشاره می شود.

کچه بورکی kecaborke: کلاهی نمدی به شکل گود است.

کلاه بخارایی: از جنس پوست بره و به شکل گرد دوخته می‌شود.

کلاه لبه‌دار: کلاهی گرد و کمی بلند با لبه مدور است و بیشتر توسط طبقات مرفه در مسافرت‌ها و مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کلاه قزاقی: کلاهی گرد و استوانه‌ای شکل است.

شفگه safga: کلاهی است نوک‌دار که از پارچه فاستونی تهیه می‌شود. این کلاه را اغلب از بازار شهر زنجان تهیه می‌کنند.

تاسکی: این کلاه گرد و دوکی شکل با اتصال شش یا هفت ترکه دوخته می‌شده است.

کانفا kanfa: کلاهی است گرد که از نخ پنبه یا کاموا بافته می‌شود.

وشال بورکیsalborki: که کلاهی است به شکل عرقچین که از چهار ترکه نوع شال بافت تهیه می‌شود. لبه این کلاه را با پارچه مشکی رنگ می‌دوزند که در اصطلاح محلی به آن کوبه koba می‌گویند . امروزه بیشتر آقایان از این کلاه استفاده می‌کنند.

اقدس آبجی یکی از مادر بزرگهای مهربانی است که با وجود کهولت هنوز برای نوه هایش جوراب ،شال و ژاکت پشمی می بافد.او درایام زمستان فراغ بیشتری می یابد تا بر سر کرسی بنشیندو از پیوند زدن پشمهای ریسیده شالی یا کلاهی بیافریند و به همسر ،فرزند و یا نوه خود هدیه دهد تا زمستان سرد با گرمای دسترنج مادر بزرگ برایش مطبوع شود.

قل قل سماور از چای داغ و لب سوزی خبر می دهد که اقدس آبجی برای خود و احیانا میهمانان نا گهانی آماده کرده است ، برا خودش در استکان کمر باریک چای نسبتا کم رنگی می ریزد و در سینی روی کرسی قرار می دهد لحاف کرسی را کنار می زند و پساز تکیه به متکاهای نرم دانه خرما را به دهان گذاشته و چایش را می نوشد .

با اینکه چشمانش ضعیف شده از فرط غیرت قلابش را بر می دارد تا کار نیمه را به پایان برساند ،جلیقه پشمی که به نوه اش قول داده است بایستی تا شب چله آماده شود.

در کنارش بخچه تمیزی قراردارد که پشمهای شسته شده را در آن نهاده است ،نیمی سفید و نیمی مشکی،ابتدا نخها را با وسیله ای دوک مانند می تند و سپس شروع به بافتن می کند .

بانگ اذان که بر می خیزد مادر بزرگ هم بافته اش را کنار می گذارد تا نماز اول وقت را ازدست ندهد.از همین چند ردیف سیاه و سفید مشخص است که کار کارستان است.

انتهای پیام/ن