جراحی وزارت صنعت، بجای نسخه سرپایی تفکیک

به گزارش خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان،  با تغییراتی که از سال 90 در  ترکیب وزارتخانه‌ها ایجاد شد، به ادغام دو وزارتخانه صنعت و معدن و بازرگانی انجامید. با این حال این روزها بازهم خبر از تغییرات احتمالی جدید می‌رسد. خبری که در صورت صحت، ساختار وزارت صنعت، معدن و تجارت دوباره دستخوش تحول خواهد شد.

واقعیت این است که در سال 90 بر اساس مطالعات انجام شده به خصوص در مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی به این نتیجه رسیدیم که در بسیاری از کشورها دو واژه صنعت و تجارت در یک مجموعه و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، ضمن این که در برخی کشورها بعضی از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها علاوه بر دو بخش مذکور، بخش‌های دیگری از حوزه‌های اقتصاد را هم در اختیار دارند.

با این تفاسیر اولاً مطالعاتی در این زمینه انجام و با در نظر گرفتن الگوهایی که در سایر کشورها برای در کنار هم قرارد دادن صنعت و تجارت مورد استفاده قرار گرفته بود، ساختارهایی طراحی شد. نکته دیگر این که تجارت حلقه قبل و بعد تولید است و اگر به دنبال ایجاد تولید صادراتی هستیم و می‌خواهیم تجارت پشتیبان تولید داشته باشیم، چاره‌ای نیست جز این که دو واژه صنعت و تجارت در قالب یک وزارتخانه در کنار یکدیگر قرار گیرند.

در راستای روشن تر شدن دلایل عدم توفیق تفکیک مجدد وزارت صنعت معدن وتجارت با  علیرضا شجاعی، نایب رئیس انجمن مهندسی صنایع ایران ومعاون سابق برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت به گفتگو نشسته ایم؛

به چه دلیل وجود تجارت در کنار تولید و واردات اهمیت دارد؟

شجاعی: مدیریت واردات و تعیین دقیق و اثربخش تعرفه‌های واردات، با نگاه همزمان به تولید و تجارت و در کنار هم قرار ‌گرفتن این دو صورت می پذیرد. یعنی تولید و مصرف در کنار هم می‌ایستند، نه این که هر کدام در جایگاه مستقلی  باشند و به طور جداگانه تصمیم‌گیری کنند. البته ادغام هم در شرایطی موفق است که به درستی صورت گیرد، چون آنچه امروز به واقعیت تبدیل شده، تجمیع است نه ادغام.

در یک ادغام موفق چه مواردی صورت می گیرد؟

شجاعی:  ساختار و بافت دو وزارتخانه باید تغییر کند و شرح وظایفشان اصلاح و عوض شود، یعنی برخی از وظایف و مسئولیت‌ها که قبلاً در وزارت بازرگانی و صنعت و معدن وجود داشته، باید به بخش خصوصی واگذار شود. پیش از این هم برخی از تصدی‌گری‌ها در دو وزارتخانه وجود داشت که همچنان ادامه دارد، در حالی که خیلی پیش‌تر این  مسئولیت‌ها باید واگذار می‌شد.

راهکار اصلاح مشکلات این وزارتخانه عریض و طویل چیست؟

شجاعی: با توجه به این شرایط به نظر می‌رسد به جای جدا کردن و تفکیک، در وزارتخانۀ ادغام شده، باید اصلاحاتی ساختاری به وجود آید. متأسفانه بعد از 5 سال هنوز شرح وظایف مشخصی در وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود ندارد. در حقیقت مجموعه‌‌ی وظایف دو وزارتخانه در کنار یکدیگر جمع شده در حالیکه اصولاً  نباید در ساختار جدید معاونت‌های سنتی مانند امور صنایع، معادن یا بازرگانی بصورت قبل و با شرح وظایف گذشته وجود داشته باشد، بلکه ضروری است در گام اول، نیازهای ذی‌نفعان یعنی بازرگانان، تجار و تولیدکنندگان صنعتی و معدنی شناسایی شود تا بتوان برای رفع مشکلات آنها برنامه ریزی کرد. بطور مثال، نیازهایی که در حوزه تأمین مالی، آموزش، توانمندسازی، رقابت بپذیری، افزایش بهره‌وری و صادراتی شدن وجود دارد و باید در مسیر رفع آنها حرکت کرد.

تغییر کارکردهای وزارت صنعت معدن وتجارت به چه معناست؟

شجاعی: فراموش نکنیم اگرچه گونه و اسم بنگاه‌ها متفاوت است اما همه آنها نیازهای مشابهی دارند. ما باید بنگاه‌ها را به سوی صادراتی شدن حرکت دهیم، ضمن اینکه در این مسیر، بهره وری آنها نیز باید افزایش یابد. در نتیجه وزارت صنعت، معدن و تجارت باید کارکردها و مسئولیت‌های خود را تغییر دهد تا در حوزه تولید و تجارت بتواند نقش مؤثرتری را ایفا کند. متأسفانه در حال حاضر وجود دفاتر متعدد نشان می‌دهد که این وزارتخانه نتوانسته منحصراً در حوزه کلان به ایفای نقش حاکمیتی بپردازد، ضمن اینکه در چند سال اخیر ساختار وزارتخانه به 15 سال قبل برگردانده شده، این در حالی است که ساختار یک وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت نوین باید متفاوت‌تر از وضعیت فعلی آن باشد.

چرا  از سال 90 تا کنون وزارتخانه نتوانسته از تجمیع  به ادغام واقعی برسد؟

شجاعی:  حقیقت این است که در آن روزها قرار بود با برنامه ریزی‌های انجام شده و با طراحی 32 گام،  قدم به قدم از تجمیع حرکت کنیم  تا به ادغام برسیم، اما متأسفانه به دلیل شرایط خاصی که در پایان سال 90 به وجود آمد و تشدید تحریم‌ها که عرصه را بر تولیدکنندگان و واحدهای صنعتی تنگ کرده بود و به خصوص بعد از تحریم بانک‌ها و تحریم‌های نفتی امکان ادامه این مسیر عملاً وجود نداشت، وزارتخانه ترجیح داد رفع نیازهای ذی‌نفعان خود را در اولویت قرار دهد، یعنی این امر در اولویتی بالاتر از تغییرات درون سازمانی قرار داشت. به خاطر داشته باشیم ایجاد هرگونه تغییری در سازمان با مقاومت و بعضاً تنش در سیستم مواجه می‌شود و بسیاری از بخش‌ها در مقابل تغییر، مقاومت و ایستادگی می‌کنند، به همین جهت آن برنامه ریزی به سرانجام نرسید و شرایط این اجازه را نداد. بعد هم که بحث تغییر دولت پیش آمد و موضوع کاملاً منتفی شد.

چه چالش هایی بر سر راه یک ادغام واقعی، برای وزیر جدید وزارت صنعت وجود دارد؟

شجاعی: اگر می‌خواهیم تولید و تجارت در ایران اصلاح شود نیازمند یک جراحی جدی هستیم که قطعاً عوارضی خواهد داشت. اگر وزیر جدیدی که در رأس کار قرار می‌گیرد، دست به چنین اصلاحاتی بزند، ممکن است گروهی مقاومت کرده و واکنش نشان دهند، اما ادامه روال فعلی و مدارا و حتی تفکیک مجدد دردی را دوا نمی‌کند. اگر با اصلاح، سازمانی چابک ایجاد شود، تنش‌هایی هم قطعاً وجود خواهد داشت، اما چهار سال فرصت خوبی است و هر کسی که در رأس این وزارتخانه قرار می‌گیرد، در صورتی اولویت خود را به تغییر ساختار اختصاص بدهد که پاسخگو به ذی‌نفعانش است در نهایت پس از طی سختی ها، همه از نتایج آن بهره مند خواهند شد و این اقدام به اقدامی ماندگار تبدیل خواهد شد.

انتهای پیام/

تفکیک وزارت صنعت به ضرر صادرات تمام می شود