تفسیر آیات 106-107سوره بقره

به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سر تا سر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتماً اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی‌ و فهم بهتر و بيشتر آيات قرآن كريم هرشب تفسير آياتی از اين معجره الهی را برای شما آماده می‌كنيم. در این گزارش تفسیر آیات106-107سوره بقره را می‌خوانید:

مَا نَنْسَخْ مِنْ ءَایَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَآ أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَی کُلِّ شَی ءٍ قَدِیْرٌ(106)هر (حکم و) آیه ای را نسخ کنیم ویا (نزول) آنرا به تأخیر اندازیم، بهتر از آن، یا همانند آنرا می آوریم، آیا نمی دانی که خدا بر هر چیزی قادر است؟

کلمه « نُنْسِهَا » از مصدر «انساء» به معنای تأخیر انداختن یا حذف کردن است. بدین معنا که نزول آیه به تأخیر افتد و پس از مدّتی نازل شود.

این آیه در مقام پاسخ به تبلیغات سوء یهود است. آنان سؤال می کردند چرا در اسلام برخی قوانین تغییر پیدا می کند؟ چرا قبله از بیت المقدّس به کعبه تغییر یافت؟ اگر اوّلی درست بود پس دستور دوّم چیست؟ و اگر دستور دوّم درست است پس اعمال قبلی شما باطل است.

قرآن به این ایرادها پاسخ می گوید: ما هیچ حکمی را نسخ نمی کنیم یا آنرا به تأخیر نمی اندازیم مگر بهتر از آن یا همانندش را جانشین آن می سازیم. آنان از اهداف و آثار تربیتی، اجتماعی و سیاسی احکام غافل هستند. همانگونه که پزشک برای بیمار در یک مرحله دارویی تجویز می کند، ولی وقتی حال مریض کمی بهبود یافت، برنامه دارویی و درمان او را تغییر می دهد. یا معلّم با پیشرفت درس دانش آموز، برنامه درسی او را تغییر می دهد، خداوند نیز در زمان ها و شرایط مختلف و متفاوت، برنامه های تکاملی بشر را تغییر می دهد.

یکی از مصادیق آیه، استمرار امامت در جامعه و جانشینی هر امام به جای امام قبلی است، چنانکه در حدیثی ذیل این آیه می خوانیم: هر امامی از دنیا می رود، امام دیگر جانشین او می شود. نخبة التفاسیر.

انسان همراه با نیازهای فطری و ثابت خویش، گاهی در شرایط خاصّ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی نیز قرار می گیرد. در این موارد در کنار قوانین و مقررات واحکام ثابت، باید دستورالعمل های متغیر داشته باشد که از طریق نسخ یا فرمان پیامبر وجانشینان او به مردم ابلاغ شود. (مَا نَنْسَخْ مِنْ ءَایَةٍ)

تغییر احکام، دلیل بر شکست طرح قبلی نیست، بلکه نشانه ی توجّه به مسائل جدید وتغییری حکیمانه است. همانند تغییر کتاب ومعلّم. (مَا نَنْسَخْ مِنْ ءَایَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَآ)

در ظاهر دستورها متغیر وانبیا متعدّدند، ولی لطف خدا همواره یکسان است. (مِثْلِهَا)

جعل احکام و همچنین تغییر و تأخیر آنها، بدست خداست. (َنْسَخْ نُنْسِهَا)

همواره باید بهتر جایگزین شود، نه پست تر. (نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَآ)

اسلام هرگز بن بست ندارد. بعضی از قوانین، قابل تغییر است. (َنْسَخْ نُنْسِهَا)

تغییر قانون، علاوه بر زمینه های گوناگون وپیدا شدن مصالح جدید، نیاز به قدرت دارد. ( نَنْسَخْ مِنْ ءَایَةٍ ...عَلَی کُلِّ شَی ءٍ قَدِیْرٌ)

أَلَمْ تَعْلَم أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْکُ السَّمَوتِ وَالأَرْضِ وَمَا لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لاَ نَصِیر (107)
آیا ندانستی که حکومت آسمان ها و زمین از آن خداست؟ (و او حقّ دارد هرگونه تغییر و تبدیلی را به مقتضای حکمت و حاکمیّت خود، در قوانین و احکام بوجود آورد.) و جز خدا برای شما هیچ یاور و سرپرستی نیست.

آنان که درباره ی تغییر بعضی احکام و دستورات اعتراض و ایراد می کنند، توجهّ به حاکمیّت مطلق خداوند ندارند. حاکمیّت خداوند دایمی وذاتی وعمومی است، ولی غیر خدا، حاکمیّت و حکومتش محدود، موقّتی، قراردادی و غیر ذاتی است. بنی اسرائیل از حاکمیّت الهی چنین تصوّر نادرستی داشته و خدا را نسبت به اِعمال حاکمیّت، دست بسته می دانسته ومی گفتند: (یداللّه مغلولة) مائده، 64.

در حالی که دست خداوند در آفرینش و خلقت و همچنین در وضع و جعل قوانین و تغییر و تحول آنها باز است. خداوند می تواند هرگاه اراده کند، در آفرینش ایجاد تغییر کند؛ مثلاً آب را تلخ کند؛ (لو نشاء لجعلناه اجاجاً) واقعه، 70.

و یا درختان را خشک سازد؛ (لو نشاء لجلناه حطاماً) واقعه، 65. و بالاتر از همه، تمامی مردمان را نابود و گروه دیگری را بیافریند؛ (ان یشاء یذهبکم و یأت بخلق جدید) ابراهیم، 19.

چنان که به گروهی از بنی اسرائیل فرمود: (کونوا قردةًخاسئین) بقره، 65.

یعنی شما به شکل بوزینگان در آیید و آنان از شکل انسانی به صورت بوزینگان در آمدند. این نوع تغییر و تحوّل را بنی اسرائیل در طول تاریخ زندگانی خویش بارها دیده است، خشک شدن دریا برای عبور آنان، اژدها شدن عصای حضرت موسی علیه السلام ، شکافته شدن سنگ ها و جاری شدن آب، چگونه است این همه را با چشم خود دیده اند، ولی اکنون با تغییر مختصری در احکام و دستورات بهانه گیری می کنند؟ (بل یداه مبسوطتان)

 حقّ حاکمیتِ همیشگی ومطلقِ آسمان ها وزمین، مخصوص خداوند است. (له ملک السموات والارض)

تغییر قوانین، مخصوص خداوندی است که حاکمیّت آسمان ها وزمین را دارد. لذا شائبه ی هیچ هوس یا ترسی در این تغییرها نیست. (ماننسخ... له ملک السموات..)

راضی کردن دیگران که بهانه گیر و لجوج هستند، برای شما ارزش نباشد، چون غیر از خداوند کسی شما را یاوری و سرپرستی نخواهد کرد. (ما لکم من دون اللَّه...)

انتهای پیام/

تفسیرالمیزان سوره بقره آیه106تا107