یک کارشناس مسائل جریان‌های سلفی با تشریح مسئله تکفیر به عنوان یکی از مبانی فکری شکل‌گیری داعش، تأکید بر تقابل‌های مذهبی و ایجاد یک جبهه منطقه ای برای مقابله با جریان نفوذ منطقه ای ایران را از پایه های ایجاد و تقویت این گروه در عراق و سوریه دانست.

 محمدرضا عشوری کارشناس و پژوهشگر جریان های سلفی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره شکل‌گیری و افول پدیده داعش در منطقه، اظهار کرد: آنچه اهمیت دارد این است که بدانیم این گروه چه اهداف و مقاصدی را دنبال می‌کرد. این گروه در واقع آنطور که خودش بارها و بارها بر آن تأکید کرده، یک آلترناتیو برای نفوذ منطقه ای ایران در جهان اسلام به شمار می رفت.

کارشناس جریان های سلفی افزود: گرچه داعش داعیه دار خلافتی اسلامی در جهان اسلام بود، اما واقعیت این است که گفتمانی که این گروه بر مبنای آن شکل گرفت، بر اساس دوگانه شیعی-سنی بود. به عبارت دیگر آنچه موجب تقویت و شکل‌گیری داعش در کشوری مثل عراق و همچنین سوریه شد، دامن زدن به تنش های طائفه ای و مذهبی بود.

وی اضافه کرد: اگر کتاب فقه الدماء که در واقع مانیفست فقهی و فکری داعش به شمار می رود را بررسی کنید به این نتیجه آشکار می رسید که مبانی فکری این گروه اساسا بر مبنای یک نزاع طائفه ای شکل گرفته است. بر این اساس، داعش تلاش کرد تا خود را داعیه دار حقوق اهل سنت در منطقه نشان دهد اما واقعیت آن است که طبق مبانی فکری این گروه نیز که ریشه در خوانشی خاص از سلفیگری دارد حتی بسیاری از طیف ها و مذاهب اهل سنت نیز مورد تایید نیستند و دیدیم که ساکنان مناطق اهل سنت در عراق و سوریه هم حتی با این خوانشی خشونت‌‌باری که داعش از دین ارائه می دهد موافق نیستند.

عشوری ادامه داد: این مسئله از آنجا خیلی حائز اهمیت است که بدانیم خوانش داعش و عملکرد داعش از اسلام نه تنها هیچگاه مورد تایید علمای اهل سنت و نهادهای علمی اهل سنت مثل الازهر قرار نگرفت بلکه حتی طیف های مختلف علمای سلفی هم با اسلام داعشی و عملکرد داعش موافق نبوده اند و بارها هم به طرق مختلف مخالفت خود را با این خلافت داعشی نشان دادند.

پژوهشگر جریان های سلفی گفت: در مدت بسیار کوتاهی پس از اعلان خلافت توسط ابوبکر بغدادی شاهد این قضیه بودیم که بسیاری از نظریه‌پردازان تاریخی جریان سلفی جهادی همانند مَقدسی، أبوقتادة، طرطوسی الظواهری و السباعی بیانیه‌های تندی علیه داعش صادر می کنند و به‌شدت با «دولت خلافت» مخالفت می کنند و این واقعا ضربه بسیار سنگینی بر پیکرده داعش بود و رهبران این گروه را در یک بحران و چالش جدی به لحاظ مشروعیت قرار داد و همواره تا آخرین روزها هم این گروه از بحران مشروعیت در جهان اهل سنت رنج می برد.

وی یادآور شد: رویکرد تکفیری رهبران داعش و افراطی در تکفیر که در ادبیات فقهی سلفی ها به غلو در تکفیر از آن یاد می شود مسئله ای است که تصویری کاملا خشن از این گروه ارائه کرد و این غلو تکفیر حتی صدای خیلی از شیوخ جریان سلفی را هم در آورد.

عشوری بیان داشت: دایره تکفیر در تفکر داعشی این قدر گسترده بود که حتی افرادی مثل الظواهری رهبر القاعده هم از تیررس تکفیر این گروه در امان نبودند. این طور هم نبود که در بدنه فکری و رهبری داعش یک وحدت رویه فکری حاکم باشد و همین مسئله تکفیر باعث شد تا اختلافات شدیدی در این گروه حاکم شود که شکاف های عمیقی رو در داعش ایجاد کرد و بارها شاهد این بودیم که بسیاری از سران شرعی این گروه از آن جدا شدند و خیلی از افراد هم حتی به دستور خلیفه داعش کشته شدند و تبعید شدند افرادی مثل أبوشعیب المصری و ابوسلیمان العتیبی و انس الشامی و ابو ابراهیم المصری افرادی نبودند که جدایی آنها از داعش را بشود را بتوان به راحتی از کنارش گذشت.

پژوهشگر جریان های سلفی خاطرنشان کرد: مسئله بسیار مهم درباره پدیده داعش این است که مسئله تکفیر مسئله ای بود که باعث شد داعش نتواند آن پایگاه مردمی که برای ادامه حاکمیت خود در مناطق مختلف به آن نیاز داشت ، را داشته باشد. این مسئله و همچنین ساختار فکری و ایدئولوژیکی که داعش بر اساس آن شکل گرفته مسئله ای است که متاسفانه بویژه در ایران کمتر به آن پرداخته شده و برای فهم پدیده داعش و زمینه های شکل‌گیری آن باید بیشتر به آن توجه شود.

انتهای پیام/