گور دخمه فقرقا در مهاباد/مقبره‌ای باستانی منصوب به دوره ماد‌ها

به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،وقتی که از روستای اگریقاش به سوی شمال شرقی و روستای قم قلعه حرکت می‌کنید کم کم چهره فرسوده و نگاه ستون‌های پر از راز‌های ناگفته که در سینه کوه کنده شده اعصار این سرزمین را با خود دارد، ظاهر می‌شود. جلوتر می‌رویم تا که این کوه سراسر آهکی خود را برایمان معرفی کند؛ کوهی که رویش به شهر مهاباد است یعنی جنوب و رو به آفتاب.

دخمه‌ای دو طبقه یادگاری از قوم ماد در ۱۰ کیلومتری نگین غرب کشور 

بسیاری از مورخان ساخت فقره قا (فخریگاه) را به فرآتیس (فرورتیش) (فراورتیش) پدر دیاکو اولین پادشاه ماد نسبت داده اند.

شمالی‌ترین مقبره از مقابر دوران ماد که از بخش جنوبی بر دشت وسیع شهرویران مشرف است. منطقه‌ای بکر با آب و هوای کوهستانی که با دو اثر تاریخی (برد کنته) و (دریاس) مثلثی را تشکیل می‌دهد.

گور دخمه‌ای که با ته ستون‌های مقبره آناهیتا یکسانی دارد و شیوه معماری یونانی را در ذهن تداعی می‌کند و از نظر حجاری و ستون بندی در رده مقبره‌های مهم دوره ماد به شمار می‌رود.

محمد پدرام در کتاب خود (تمدن مهاباد) نوشته است ستون‌های مقبره شاخص معماری بسیار کهنتری در منطقه است. یکی از مشخصات حتمی معابر ماد چگونگی ساختار آن‌ها بر صخره‌ها و نمای ظاهرشان است که رو به جنوب اند.

تعیین تاریخ این مقبره دشوار است. ولی تشریفات تدفین در آن با مراسمی که پیشتر در ناحیه اطراف دریاچه ارومیه متداول بوده تفاوت دارد و در نتیجه نمی‌توان تاریخی قدیمی‌تر از قرن هفتم برای آن قائل شد.

فقره قا نام اولین ارتش منظمی که براساس نوع سلاح پیاده و سواره سنگین بنیاد نهاده شده، است. محل دارای سه قبر می‌باشد که طبق روایات تاریخی باید مربوط به فرورتیش و فرماندهان بزرگ وی باشند.

نام گوردخمه فقره قا جایگاهی برای بزرگان قوم ماد

فقره قا امروز باید به احتمال زیاد اقتباس نام گذشته باستانیش فـَرَهگـَه (محل بزرگ جایگاه – جایگاه بزرگان) باشد. شاه آرام گرفته از داخل فقرقا در حال نظاره بر دشت‌های سرسبز و حاصل خیز شهرویران مهاباد در آذربایجان غربی است؛ و روستای اگریقاش (ئاگری گش-آتش فروزان) همواره نگهدارنده این یادگار بزرگ برای ایرانیان بوده و هست.

مشخصات معماری گور دخمه سنگی فقره قا مهاباد

دخمه دارای دو طبقه و شامل چهار ستون سنگی و چند قبر است و از نظر حجاری و ستون بندی در رده مقابر مهم دوره ماد است. ایگور میخایلوویچ دیاکونوف باستان شناس معروف در مورد این دخمه قدیمی چنین می‌گوید: شمالی‌ترین مقبره مادی فخریک (فره قا) یا (فخریگاه) در مانای باستانی و نزدیک مهاباد است که جلو خان ندارد و سقف ساده سنگی آن را چند ستون نگاه می‌دارد و ظاهراً محلی برای گذاشتن جنازه‌ها بوده است. کف دخمه همسطح قسمت جنوبی نسبت به قسمت شمالی حدود ۲۰ سانتی متر اختلاف سطح وجود دارد.

دخمه جمعا دارای چهار ستون؛ دو ستون در داخل و نزدیکی محل اختلاف سطح و دو ستون دیگر در جلو دخمه واقع شده اند. دور هر یک از ستون‌ها به ۱۷۶ سانتی متر و به صورت استوانه‌ای به ارتفاع ۲۲۰ سانتیمتر از کف دخمه تا سقف تراشیده شده است.

گوردخمه  آرامگاه پادشاه قوم ماد

سید محمد صمدی در کتاب تاریخ مهاباد آورده است:در کف دخمه سه حوضچه یا به عبارتی سه گور کنده شده است. گور سمت چپ نسبت به دو گور دیگر که قرینه هستند بزرگتر است.

در قسمت دیگری از کتاب نوشته شده: در قست پایین دخمه شکلی از پیکان سایده شده به همین علت عده‌ای از باستان شناسان در مورد گور دخمه نظر متفاوتی دارند.

دکتر ملک زاده استاد دانشکده ادبیات و و علوم انسانی داشگاه تهران اعتقاد دارد که این محل انبار و اسلحه و گنجینه‌های سلطنی پادشاهان دشت شهرویران بوده است.

زمان ثبت فقره قا در فهرست آثار ملی

این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شمارهٔ ثبت ۲۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ژاک دو مورکان فرانسوی تاریخ شناسان برجسته دنیا که در سال ۱۸۹۰ میلادی از این دخمه در دل کوه روستای اگریقاش دیدن کرده است در صفحه ۴۴ کتاب (جغرافیای غرب ابران) میگوید:بدنه این دخمه را کتیبه‌ای در بر گرفته و میتوان آن را یکی از آثار با ارزش دوران ماد یا هخامنشی در این منطقه دانست. متاسفانه امروزه گذر زمان و یک سری بی توجهی‌ها اثری از این کتیبه به چشم نمی‌آید.

پروفسور هرتسفیلد از این گور دخمه دیدن کرده و می‌گوید:گوردخمه آرامگاه یکی از شاهزادگان مانایی است که در سال‌های ۸۴۰-۶۶۰ پیش از میلاد احداث شده است.

شرق شناسان دیگری همچون راولینسون انگلیسی، هوتوم شیندلر، اورال استین و پروفسور ولف گنگ رودولف مردم شناس آلمانی که از این مکان دیدن کرده اند؛ نظری مشابه هرتسفیلد دارند و آن را تایید می‌کنند.

آرامگاهی برای فرورتیش

ژنرال احسان نوری پاشا در کتاب (تاریخ ریشه نژاد کرد) و رشید یاسمی در کتاب (کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او) در مورد این مساله نوشته اند و می‌گویند طبق تحقیقات به عمل آمده باید آرامگاه فارورتیش که بنا به قول هرودوت مورخ شهیر یونانی در سال ۶۵۳ قبل از میلاد مسیح در نبرد با آشوریان کشته شد در جنوب دریاچه ارومیه مدفون گردید، باشد.

اثری بکر و منحصر به فرد در شمال شرقی مهاباد

امروزه فقره قا با موقعیت جغرافیایی خاص از جمله مشرف بودن بر زمین‌های حاصلخیز دشت شهرویران، آب و هوای کوهستانی، عبور رودخانه مهاباد به منظور آبیاری مزارع و باغات پایین دستی از روبه روی آن و جاده آسفالته مهاباد-میاندوآب مورد توجه دانش آموختگان باستان شناسی و مورخان از کشور‌ها و نقاط مختلف جهان است.

شهابی رئیس اداره میراث فرهنگی مهاباد در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت:هر ساله بیش از صد‌ها نفر از این اثر بکر در دل کوه آهکی روستای اگریقاش بازدید می‌کنند.

وی ادامه داد: با همت باغداران حاشیه فقره قا، راه و ترابری و با همکاری طبیعت دوستان مهابادی راه دسترسی به این اثر برای بازدید کنندگان و باستان شناسان آسانتر شده است.

شهابی افزود:در حاشیه فقره قا آلاچیق‌هایی برای استراحت بازدید کنندگان در نظر گرفته شده و امیدواریم با استقبالی که جوامع محلی حاشیه فقره قا از مهمانان می‌کنند؛ این اثر افراد بیشتری را به خود جذب کنند.

در سال‌های گذشته مسیر دسترسی به فقره قا دشوار بود و به علت نبود راهنما در مسیر‌های منتهی به آن، گردشگران راه خود را گم می‌کردند.

آثار تاریخی سند‌هایی ماندگار

به نظر می‌رسد با ساخت مکان‌های اقامتی، محوطه سازی و پارکینگ در این مکان، بتوان ضمن حفظ تاریخ گذشته برای جوامع محلی درآمد زایی و اشتغال ایجاد کرد.

یادگار‌هایی بر پیکر یادگار بی نظیر قوم ماد در مهاباد

زخم‌هایی که دوستداران میراث گذشتگان را برای تسکین آن‌ها به اینجا کشیده است. کاک مجید آمده است تا دلنوشته‌های عده‌ای را از دخمه تاریخی فقره قا پاک کند.

وی در ادامه گفت:دلنوشته ها، اسم‌ها و یادگاری‌های کسانیکه از این گور دخمه دیدن کرده اند واقعا جای تاسف دارد و جلوه این اثر بکر را بر هم زده اند.

وی تصریح کرد:امروز آمده ایم تا سنگ‌ها و ستون‌ها را تمیز کنیم و یادگاری‌ها را پاک کنیم. واقعا تعجب می‌کنم بعضی از کسانیکه برای بازدید از گوردخمه و ستون‌ها به داخل فقره قا می‌آیند، بر روی دیوار‌های اثری که سند هویت نیاکانمان است یادگاری می‌نویسند.

حفاظت از آثار، لطمه جبران ناپذیری به آثار باستانی و بازسازی تاریخ منطقه خواهد زدو این امر توجه بیشتر مسئولین برای توسعه گردشگری و کنترل و نظارت بر ابنیه‌های بکر منطقه را می‌طلبد.

گزارش از مینا نادحیته

انتهای پیام/پ