نقش‌«فیس‌بوک» در شورش سریلانکا

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ یک ماه قبل یکی از اعضای  خانواده -که شغلش راننده کامیون بود- بر اثر جراحات وارده از یک نزاع خیابانی به قتل رسید. مسوولان اذعان داشتند که این حادثه در اثر یک بگو‌مگو در ترافیک و بالا گرفتن دعوا رخ داده است. اما در فیس‌بوک شایعاتی مطرح شد که این بخشی از دسیسه مسلمانان برای از بین بردن اکثریت بودایی سریلانکاست.یکی از بستگان مقتول می‌گوید: «ما نمی‌خواهیم به این چیزها نگاه کنیم، چون بسیار برایمان دردآور است؛ اما قلب‌های ما آکنده از حس انتقام‌جویی شده است.»

این خانواده فکر می‌کنند شایعات حقیقت دارند؛ اما آنها با وجود بودایی بودن، به گروه‌های سینهالی‌زبان فیس‌بوک که توسط تندروهای بودایی اداره شده و باعث تحریک خیل عظیمی از مردم می‌شوند ملحق نشدند. این گروه‌ها به بهانه انتقام‌جویی، حملاتی را علیه مسلمانان ترتیب دادند که طی آن مردم در شهرهای مختلف مسجدها، مغازه‌ها و خانه‌های مسلمانان را به آتش کشیدند و یک مرد نیز زنده سوزانده شد.

در پاسخ به این شورش‌ها، دولت سریلانکا به طور موقت فیس‌بوک را بلاک کرد. اما تخمین زده می‌شود که سه‌میلیون کاربر با استفاده از فیلترشکن به استفاده از این شبکه ادامه دادند.

ما به این خانه سر زدیم تا ابعاد نفاق و تفرقه اجتماعی که به وسیله شیوع آنی استفاده از فیس‌بوک در جوامع در حال توسعه به وجود می‌آیند را مورد بررسی قرار دهیم. بازار تجارت در این کشورها به نوعی نشان‌دهنده آینده اقتصادی کمپانی فیس‌بوک محسوب می‌شود. ما برای ماه‌ها، شورش‌ها و درگیری‌هایی که به‌دلیل خبرهای نادرست و تفرقه‌افکنانه‌ای که در فیس‌بوک دست به دست می‌شود؛ در اقصی‌نقاط دنیا ردیابی کردیم. این کمپانی، محتوایی را در دسترس کاربرانش قرار می‌دهد که آن‌ها را بیشتر در این شبکه اجتماعی سرگرم نگاه دارد. این رویه می‌تواند در کشورهایی که فاقد نهادهای قوی و مستقل هستند بسیار
مخرب باشد.

بارها شده که مجراهای خبری این شبکه به‌طور متمادی از نفرت‌پراکنی گروهی اشباع می‌شود. برای بسیاری از کاربران، رسانه‌های محلی جای خود را به فیس‌بوک داده‌اند و این در حالی‌ا‌ست که کاری از دولت‌ها برای کنترل این شبکه اجتماعی برنمی‌آید. بعضی از کاربران که تحت‌تأثیر اطلاعات غلط و نفرت‌پراکنی موجود در فیس‌بوک قرار می‌گیرند، مصمم می‌شوند که در دنیای واقعی دست به
حملاتی بزنند.

با افزایش خشونت‌ها در سریلانکا، طی مصاحبه‌هایی که با مسوولان، قربانیان و کاربران معمولی که در دام خشم آنلاین افتاده‌اند مشخص شد که درگاه خبری فیس‌بوک، از شایعات گرفته تا جنایات، نقشی کلیدی در این ماجرا ایفا می‌کند.

افراد طی این مصاحبه‌ها اذعان می‌کنند که مسوولان فیس‌بوک بارها اخطارهای آنان در مورد احتمال ایجاد خشونت را نادیده گرفته و هیچ تلاشی برای نظم ترتیب دادن به گروه‌ها و صفحات این شبکه نمی‌کنند و راه تماس اضطراری با آنها وجود ندارد. فیس‌بوک اما بعد از حوادثی که برای مسلمانان پیش آمد یکی از نمایندگان خود را برای همکاری با دولت سریلانکا به آنجا فرستاد و کمی سیاست‌های خود را تغییر داد. این تغییرات اما بدون ریسک نبودند.

هنگامی که مارک زاکربرگ، مدیر عامل فیس‌بوک اعلام کرد که مجرای خبری این شبکه دستخوش تغییرات خواهد شد، سهام این کمپانی در عرض چند ساعت 5/4‌درصد سقوط کرد.
با ورود فیس‌بوک به کشورهای در حال توسعه، این شبکه اجتماعی در ابتدا به‌عنوان یک نیروی مثبت ارزیابی می‌شود. فیس‌بوک در سریلانکا، خانواده‌ها را به یکدیگر متصل نگاه می‌دارد.

بسیاری از اعضای یک خانواده برای کار به خارج از کشور می‌روند و فیس‌بوک مجرای اصلی آنها برای برقراری ارتباط با خویشان به‌شمار می‌رود. این شبکه همچنین به‌صورت کم‌سابقه‌ای یک زمینه برای ابراز عقاید افراد و دسترسی آنها به اطلاعات فراهم می‌کند. مسوولان دولتی ادعا می‌کنند که این سازوکار نقش اساسی در روی کار آمدن آنها به‌صورت دموکراتیک در سال 2015 داشته است.اما در کشورهایی که فاقد نهادهای قوی و پیشرفته‌اند، درگاه خبری فیس‌بوک می‌تواند سهواً باعث افزایش رفتارهای خشونت‌بار شود.

این شبکه طوری طراحی شده است که کاربران در آن حداکثر وقت خود را بگذرانند و در این فرآیند هر محتوایی که بیشتر جلب توجه کند، متقابلاً بیشتر در معرض نمایش گذاشته می‌شود. پست‌هایی که احساسات غریزی و منفی‌گرایانه مانند خشم و ترس را در کاربران برمی‌انگیزند، بیشترین درصد مشارکت را دارند و به همین ترتیب تکثیر می‌شوند.

در کشورهای غربی که فیس‌بوک در اصل برای آنها طراحی شده، این نوع محتوا منجر به ایجاد بحث‌های آنلاین، سیاست‌های هویتی و قطب‌گرایی می‌شود. اما در کشورهای در‌حال‌توسعه، فیس‌بوک اغلب به‌عنوان مصداقی معادل کل اینترنت شناخته می‌شود.

در چنین فضایی، منابع موثق کمیاب می‌شوند و این باعث تکثیر روز افزون شایعاتی می‌شود که از روی احساسات به‌وجود آمده‌اند. به اشتراک‌گذاری این شایعات میان دوستان و اعضای خانواده، آن‌ها را به واقعیت‌های مورد قبول جامعه تبدیل می‌کند.
تحقیقات نشان می‌دهد در جوامعی که مردم به پلیس و دستگاه قضایی خود اعتماد ندارند، بیم و هراس از یک تهدید ظاهری می‌تواند خشونت و نزاع اجتماعی را به‌همراه داشته باشد.شاید بزرگ‌ترین تأثیر فیس‌بوک بر جوامع، افزایش میل غریزی کاربران خود به «قبیله‌گرایی» باشد.

پست‌هایی که دنیا را به دو بخش «ما» و «آن‌ها» تقسیم می‌کنند، حس تعلق داشتن به یک گروه را در مخاطب برمی‌انگیزند و بالطبع بیشتر دیده می‌شوند.محیط فیس‌بوک مانند یک بازی، به فعالیت کاربران خود در سطح این شبکه پاداش می‌دهد. هنگامی که پست یک کاربر مورد علاقه و توجه سایر کابران قرار می‌گیرد، مغز او دوپامین ترشح می‌کند که این باعث ایجاد حس لذت و رضایت در شخص می‌شود. نتیجه این فرآیند، ممارست به رفتاری می‌شود که مورد تصدیق دیگران است. از طرف دیگر چون الگوریتم فیس‌بوک سهواً به منفی‌بافی ارجحیت می‌دهد، بیشترین لذت در حمله به بیگانگان و غیرخودی‌ها حاصل می‌شود: فلان تیم رقیب ورزشی. فلان حزب رقیب سیاسی، فلان اقلیت نژادی.حملات دسته‌جمعی آنلاین کاربران خشمگین برای بیشتر استفاده‌کنندگان اینترنت مقوله‌ای آشناست.

اما در جوامعی که مردم آن‌ها مأمور خودخوانده هستند و خود دست به اقدام می‌زنند، امکان دارد این حملات آنلاین به حملات واقعی تبدیل شوند. برای مثال سال گذشته در شهر کانکون مکزیک، مشاجره‌های فیس‌بوکی بر سر ویدئوهای نژادپرستانه منجر به شورش‌های گروهی و کشته‌شدن افراد شد. همچنین در سال 2014 هنگامی که فیس‌بوک وارد میانمار شد، بودایی‌های متعصب به ترویج اخبار غلط میان مردم روی آوردند که منجر به شورش در همان سال و پاکسازی نژادی اقلیت مسلمان میانمار در سال 2017 شد.

رسانه‌های جمعی مدت مدیدی است که برای جهت دادن خشونت‌های جمعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. فیس‌بوک اما با دموکراتیک کردن وسایل ارتباط جمعی، می‌تواند به هر‌کسی با یک گوشی هوشمند، تریبونی برای نفرت‌پراکنی عرضه کند.

فیس‌بوک نقشی در به‌وجود آوردن تنش‌های نژادی سریلانکا و میانمار که پیشینه‌ای در تاریخ این مناطق دارند بازی نمی‌کند؛ اما این شبکه به‌وسیله برجسته‌کردن محتوای هویتی، قبیله‌ای و تفرقه‌انگیز می‌تواند صلح‌ شکننده میان گروه‌ها و اجتماعات را به جد تهدید کند. در هند، اخبار غلطی که از طریق فیس‌بوک منتشر می‌شود، به خشونت‌های مذهبی این کشور مانند شورش سال 2012 که کشته شدن چندین نفر را در پی داشت مرتبط شده است. این حادثه به نوعی یک پیش‌بینی بود از روندی که از آن پس در سایر نقاط جهان نیز گسترش یافت.

یکی از مشاوران رییس‌جمهوری سریلانکا در این رابطه می‌گوید: «ما همه تقصیر را گردن فیس‌بوک نمی‌اندازیم. منشأ کثیفی‌ها همین‌جاست؛ اما فیس‌بوک مانند باد آن را همه‌جا پخش می‌کند.»

آن‌ها می‌گویند وقتی صفحات حاوی تشویق به خشونت و مروج نفرت نژادی را به فیس‌بوک گزارش می‌کنند با این پیام مواجه می‌شوند که محتوای این صفحات ایرادی نداشته و با سیاست‌های فیس‌بوک مغایرت ندارد.

منبع: روزنامه صبح نو

انتهای پیام/

فیس‌بوک؛ جرقه‌ای بر بشکه باروت کشورها