راویان دیروزِ تاریخِ اردبیل در شرف باز زنده‌سازی/ هم‌زیستی "سنت‌" و "مدرنیسم" راز ماندگاری فرهنگ بومی

به گزارش خبرنگار گروه استان‎های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل؛ صنایع دستی هر استان بازگوکننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی آن منطقه بوده و در عین حال نمادی از هویت ملی است که می‌تواند عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن ملل مختلف باشد.

صنایع‌ دستی استان اردبیل علاوه بر سابقه تاریخی و پیشینه قوی چند صد ساله، از تنوع، جذابیت و زیبایی خاصی برخوردار بوده که می‌تواند به عنوان یکی از دستاوردهای مهم هنری و فرهنگی، نقش مهمی در توسعه مبادلات فرهنگی، تقویت حضور گردشگران و حتی تحریک رونق اقتصاد این استان داشته باشد.

به گفته کارشناسان و جامعه‌شناسان یکی از خصوصیات صنایع‌ دستی این است که این صنعت حاصل روح ملتها و آئین فرهنگ ملی کشورهاست، که به سادگی با رجوع به آمار صنایع دستی کشورها می‌توان به روحیه مردم آن کشور پی برد، بنابراین صنایع دستی تنها یک کالا برای مبادله نیست، بلکه خصوصیات فرهنگی و ویژگی‌های اقوام از طریق صنایع‌دستی مبادله می‌گردد و نوعی ارتباط بین ملل مختلف ایجاد می‌کند.

احیای هنر صد ساله اردبیل

ملکه گلمغانی‌زاده معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در گفت‎وگوی اختصاصی با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: دسته‌ای از صنایع دستی استان اردبیل در شرف احیا و برنامه‌ریزی برای باز زنده‌سازی هستند که از جمله این صنایع دستی می‎توان به رشته کلاهدوزی اردبیل اشاره داشت.

گلمغانی‌زاده با بیان اینکه رشته کلاهدوزی اردبیل جزو آن دسته از صنایع دستی بوده که چند سالی است با مرگ هنرمندان و پیشکسوتان این رشته فراموش شده یا در حال فراموشی است، افزود: استفاده از کلاه پوستی در استان اردبیل از دوره قاجاریه رواج داشته اما با گذشت زمان و با روی کار آمدن صنعت و محصولات صنعتی این روزها کمتر شاهد استفاده مردم از این نوع کلاه‌ها هستیم.

وی ادامه داد: بعد از فعالیت دو پیشکسوت کلاهدوز اردبیل در راسته بازار کنونی واقع در بازار قدیمی کلاهدوزان این رشته صنایع دستی همچنان پابرجا بود و بعد از فوت یکی از این بزرگان، همچنان با یک هنرمند کلاهدوز اردبیلی به فعالیت در این حوزه و رشته صنایع دستی استان ادامه می‌دهیم تا برنامه‌ریزی‌های احیا و جلوگیری از فراموشی کلاهدوزی اردبیل نیز انجام شود.

«گَلین بالا» ثبت ملی شد

معاون میراث فرهنگی استان با تاکید بر ثبت عروسک اردبیل در فهرست میراث ناملموس ملی گفت: به منظور احیای عروسک گلین بالا، مهارت ساخت آن در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است.

به عقیده گلمغانی‌زاده با ثبت ملی می‌توان تولید انبوه این عروسک و صنایع دستی مختص استان اردبیل را دنبال کرد و علاوه بر اشتغال‌زایی برای صنعتگران، این اسباب‌بازی را به صورت گسترده به کودکان کشور با هر ملیت و فرهنگی معرفی نمود.

وی با اشاره به برخی ویژگی‌های این عروسک اظهار کرد: ویژگی اصلی این عروسک دست ساز لباس و پوشش سنتی و محلی این عروسک است که جذابیت و زیبایی در عین سادگی در آن نهفته است.

كاربری جدید، تنها راه ماندگاری برخی صنایع‌دستی

به گفته معاون صنایع دستی استان اردبیل هم اکنون تعدادی از صنایع دستی استان اردبیل در حال فراموشی و تعدادی نیز در معرض خطر فراموشی قرار دارند که از قبیل این رشته‌ها می‌توان به کلاهدوزی، بافت "اوجاغ قیراغی" و بسیاری دیگر از دست بافته‌های زنان عشایر و روستایی اشاره داشت.

گلمغانی‌زاده با اشاره به احیای دوباره تعداد محدودی از صنایع دستی استان گفت: تغییر کاربری یا تعریف یک کاربری جدید در چارت سازمانی برای صنایع دستی تعریف شده که در این راستا سعی بر حفظ و ماندگاری رشته‌های صنایع دستی منسوخ شده به هر روش نوین و مستندسازی هستیم.

وی عنوان کرد: تنها راه احیای رشته‌های صنایع دستی در حال فراموشی یا خطر فراموشی، تعریف کاربردها و کاربری‌های جدید برای آنهاست.

تعهد اشتغال ۲ هزار نفری در سال جاری

نادر فلاحی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل گفت: اشتغال سال گذشته اداره کل میراث فرهنگی ۹۰۰ نفر بود که حدود دو سوم این اشتغال سهم حوزه صنایع دستی پیش‌بینی و محقق شد.

فلاحی با بیان اینکه تعهد اشتغال امسال بیش از ۲ هزار نفر است، افزود: یک سوم این میزان باز هم تعهد بخش صنایع دستی بوده که ما به آماری فراتر از این تعداد می‌اندیشیم.

وی با بیان اینکه بیش از ۷۴۰ نفر در حوزه صنایع‌دستی، بیش از ۷۰۰ نفر در حوزه گردشگری، ۳۲ نفر در حوزه میراث فرهنگی و بیش از ۵۰۰ نفر در حوزه سرمایه‌گذاری ایجاد اشتغال انجام خواهد گرفت، یادآور شد: در مجموع ۳۵۸ نفر در شهرستان اردبیل، ۳۷۵ نفر در مشگین‌شهر، ۲۸۱ نفر در شهرستان خلخال و ۲۱۶ نفر در نمین عمده تعهد اشتغال ما در شهرهای استان می‌باشد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان عنوان کرد: همچنین ۱۷۷ نفر در شهرستان سرعین، ۱۵۹ نفر در نیر، ۱۴۱ نفر در گرمی، ۱۳۵ نفر در پارس آباد، ۹۶ نفر در بیله‌سوار و ۶۲ نفر در شهرستان کوثر ایجاد اشتغال خواهد شد.

وی در خصوص صدور پروانه‌های تولید در بخش مشاغل خانگی و صنعتی نیز تصریح کرد: خوشبختانه تعهد اداره کل در خصوص صدور پروانه تولید در هر سال رقمی بالاتر از سال گذشته آن است که در این راستا در سال ۹۷ ما تعهد صدور ۵۰۰ پروانه داشتیم که این رقم با همکاری معاونت مربوطه به بیش از ۸۱۹ مورد رسید.

این مسئول با تاکید بر اهمیت صدور مجوز مشاغل خانگی در سطح استان گفت: در این رابطه میراث فرهنگی استان به جد پیگیر مشکلات کارآفرینان و تولیدکنندگان بوده که سال گذشته نزدیک به ۷۰۰ نفر موفق به اخذ مجوز مشاغل خانگی شدند.

ارزآوری ۴۰۰ هزار دلاری صنایع دستی

فلاحی با اشاره به صادرات صنایع دستی استان اردبیل به خارج از استان گفت: سهم صادرات صنایع دستی از صادرات کل استان در سال گذشته چیزی حدود ۴۰۰ هزار دلار بود که بیشتر این محصولات را بافتنی‌ها تشکیل می‌دادند و سهم محصولات و دست‌سازهای فلزی در صادرات مقدار ناچیزی بود.

وی با اشاره به اهمیت صنایع دستی در رونق گردشگری و توریست‌پذیری گفت: احیای برخی رشته های صنایع دستی به رونق بخش گردشگری و توریست‌پذیری استان نیز کمک شایانی می‌کند، چرا که هم‌اکنون در عین توجه به روش‌های نوین و مدرن زندگی، رغبت برای آشنایی با فرهنگ و آداب هر منطقه در بین گردشگران داخلی و حتی خارجی بیشتر شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان عمده صنایع دستی سودآور و اقتصادی استان را تولید گلیم، ورنی، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، معرق و مبنت برشمرد و اضافه کرد: امیدواریم در قالب اطلس جامع صنایع دستی از این تولیدات حمایت لازم را برای ورود به بازار عرضه فراهم کنیم.

صنایعی که نیاز به تکنولوژی پیچیده ندارد

مجتبی جوان‌اجدادی کارشناس میراث فرهنگی و صنایع دستی استان نیز در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل با اشاره به اینکه صنایع دستی جزو معدود صنایع سودآوری است که نیاز چندانی به تکنولوژی و فناوریهای پیچیده ندارند، گفت: صنایع دستی در اصل بر پایه توانمندی‎ها و هنر متخصصان و هنرمندان استوار بوده و خوشبختانه در کشور ما و به تبع استان اردبیل از فرهنگ غنی برخوردار می‌باشد.

جوان‌اجدادی با اشاره به اینکه تمامی رشته‌های صنایع دستی استان اردبیل برگرفته از فرهنگ و آداب قوم و طایفه خاص کُرد، ترک، تات یا دیگر قبایل است، اضافه کرد: هر یک از رشته‌های صنایع دستی استان علاوه بر زیبایی محسورکننده خود سفیر یک سری آداب و فرهنگ و حتی گویش‌هاست.

وی با بیان اینکه در جامعه امروزی پیشرفت فناوری و تغییر سبک زندگی باعث شده برخی از اشیا کاربرد گذشته خود را نداشته باشند، اما همواره به‌ عنوان محصولات فرهنگی دارای ارزش هستند، یادآور شد: اگر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بتواند به عنوان متولی اصلی این حوزه میراث‌دار خوبی از این رشته‌ها باشد بی‌شک فرهنگ و آداب عجین شده با تار و پور هر یک از این صنایع به نسل‌های بعدی منتقل و در بین اقوام و ملل مختلف جاری و ساری می‌شود.

این کارشناس و مردم شناس با اشاره به وضعیت اقتصادی کنونی کشور تصریح کرد: بی‌شک احیای برخی رشته‌های صنایع دستی سودآور و اقتصادمحور می‌تواند در کنار ایجاد اشتغالی پایدار و مطمئن اقتصاد منطقه را دگرگون سازد؛ چیزی که شاید هم‌اکنون مردم بیش از هر چیز دیگری نیاز به فراگیری و پیاده‌سازی آن دارند، آموزش‌های کافی و البته مطمئن در حوزه رشته‌های صنایع دستی و اشیای دست‌ساز است.

نقش کم‌نظیر صنایع دستی در رونق تجارت

رامین صادقی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: استفاده از فرصت‌های ویژه اشتغال‌آفرینی و کارآفرینی در استان شاید بیش از سالهای گذشته ضرورت و اهمیت داشته باشد که در این راستا با تدوین برنامه‌های جامع و حمایت مضاعف از صنایع دستی شاهد افزایش فرصت‌های شغلی و تسهیل توسعه اقتصادی استان خواهیم بود.

صادقی به افزایش بیش از ۱۴۰ درصدی صادرات غیرنفتی استان اشاره کرد و افزود: سرمایه‌گذاری بر روی حوزه‌های قابلیت‌دار استان اردبیل همچون معادن یا صنایع دستی می‌تواند در پی افزایش فرصت‌های شغلی نقش اساسی در ارزآوری به استان را نیز ایفا نماید.

وی تاکید کرد: رونق تولید در حوزه صنایع دستی، رونق گردشگری و رونق گردشگری مستقیما پویایی اقتصاد استان را به دنبال خواهد داشت که در این راستا سرمایه‌گذاری بر روی نیروهای کاری هنرمند در این حوزه و تلاش در راستای فراگیری اصول صحیح تولید می‌تواند به طور مستقیم چند بخش حیاتی استان را تحت تاثیر قرار دهد.

رئیس سازمان صنعت،‌معدن و تجارت استان اردبیل گفت: طی سالهای گذشته صدور محصولات دستی در جهان مورد توجه خاص قرار گرفته و کشورهای مهد صنایع دستی می‌کوشند تا با اتخاذ تدابیر حمایتی و سیاستهای تشویقی موجبات رشد توسعه صادرات صنایع دستی که یکی از اقلام مهم صادراتی آنها به حساب می‌آید را فراهم سازند و این مهم شاید تلنگری برای همه ما باشد تا بتوانیم با استفاده از تجربیات نیروهای انسانی کارآمد داخل و ذوق هنری این نیروها جایگاه تولید، صادرات و تجارت صنایع دستی را بهبود و ارتقاء بخشیم.

هم‌زیستی سنت‌ و مدرنسیم؛ راز ماندگاری فرهنگ بومی

روش زندگی قاعدتا باید در هر زمان و مکانی، متناسب با آن زمان و مکان از طرفی متناسب با امکانات و محدودیتهای افراد باشد؛ به عبارتی ساده‌تر اصولا سبک زندگی در روستا با شهر و در شهرهای مختلف با همدیگر متفاوت است.

ترکیب مناسب تمدن قدیم یا سنت با تجددی که حاصل تلاش انسان بوده یا همان صنعت، می‌تواند سبک زندگی فرانو به ما ارائه دهد، که ما هم از مزایای گذشته خودمان برخوردار شویم و هم از مزایای دیگرانی که زحمت کشیدند و به دستاورهای خوب فنی رسیدند.

ولی این که بخواهیم یکباره تمام ارزشهای خودمان را رها و ارزش‌های دیگران را بچسبیم، که یقینا با طول و عرض تاریخ و جغرافیای ما هماهنگ نیست؛ مسلما ما را دچار سرگردانی می‌کند.

فراموشی آئین و سنت آبا و اجدادمان بی‌شک خلاهای بسیاری را برای نسل امروزی و نسل های بعدی به همراه خواهد داشت، در کنار این مهم دوری از زندگی مدرن و فراگیری اغراق‌آمیز سنتهای پیشین، زندگی را به کام خیلی‎ها تلخ می‌کند اما تلفیق این دو یعنی سنت و مدرن شاید راه چاره‌ای باشد که در عین حفظ فرهنگ و آداب پیشینیان، زندگی را هم‌سو با خواسته‌های انسان پیش می‌برد.

و اما از منظر بسیاری از تحلیل‌گران و جامعه‌شناسان تکیه بر اقتصاد مبتنی بر فرهنگ که شامل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، راهکار بسیار خوبی برای خروج از بحران اقتصادی و برخورداری از اقتصادی پویاست و با عنایت به سابقه تاریخی صنایع دستی در استان اردبیل، این مهم در این زمینه می‌تواند گره گشا باشد.

انتهای پیام/س

گزارش از: نوشین سلامت