سعد حریری و دونالد ترامپ چگونه ضربه فنی شدند؟

به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان، بحرانی که از ۲۵ مهرماه در لبنان شروع شده بود در مرحله نخست با پیروزی محور مقاومت به اتمام رسید. مردم لبنان از ۲۵ مهرماه به بهانه اعمال مالیات بر مکالمات واتس‌آپ اعتراضات خود را شروع کردند. این نارضایتی تنها مختص وضع مالیات نبود و ریشه در ۳۰ سال بحران اقتصادی لبنان دارد. در سه دهه گذشته، دولت‌های مختلف لبنان به‌جای تکیه بر راه‌حل‌های بنیادی برای حل مشکلات اقتصادی، به استقراض خارجی و وام‌های بلندمدت روی آورده‌اند. نتیجه این سیاست نیز بدهی ۸۶ میلیارد دلاری لبنان است. غیر از دریافت وام از منابع خارجی، راه‏کار دیگر دولت برای رفع کسری بودجه، گرفتن مالیات از مردم بوده است.

نکته جالب این است که در این مدت، بانک‌ها و شرکت‌های خصوصی از مالیات معاف بوده‌اند. این سیاست به افزایش مشکلات اقتصادی و شروع اعتراضات در لبنان منجر شد. سعد الحریری، نخست‌‏وزیر لبنان که در بین سیاستمداران کنونی بیشترین نقش را در بحران اقتصادی این کشور دارد، برای فرار از پاسخ‏گویی، استعفا داد. هدف سعد حریری این بود که زمینه را برای حذف وزرای نزدیک به مقاومت مهیا کند. اما در نهایت این مسئله با شکست وی به پایان رسید.

حسان دیاب ۲۸ آذرماه به عنوان نخست وزیر مکلف لبنان مامور به تشکیل کابینه شد و در نهایت وی در اول بهمن ماه موفق به تشکیل کابینه‌ای متشکل از ۲۰ وزیر شد. این مسئله باعث شد تا جریان المستقبل به رهبری سعد حریری شکست سختی متحمل شود. اما در مسیر دولت حسان دیاب همچنان چالش‌های زیادی قرار دارد که در ادامه بررسی خواهد شد.

ابتکار حزب الله برای حذف سعد حریری

با آنکه حسان دیاب به صورت رسمی وابستگی خود به حزب‌الله لبنان را اعلام نکرده، اما با توجه به اینکه گزینه جریان المستقبل و سعد حریری به شمار نمی‌رود می‌توان وی را نزدیک به جریان مقاومت دانست. در انتخاب حسان دیاب، سعد حریری به عنوان بزرگ‌ترین بازنده مطرح شد. چرا که وی با استعفا از نخست‌وزیری به دنبال آن بود که در نهایت احزاب سیاسی یک بار دیگر خود وی یا گزینه مورد نظرش را به عنوان نخست‌وزیر انتخاب کنند. اما حزب‌الله لبنان به همراه دیگر گروه‌ها از گزینه جدیدی در معادلات سیاسی لبنان رونمایی کردند.

دموکراسی لبنان یک دموکراسی توافقی است. طبق عرف سیاسی در لبنان گزینه نخست‌وزیری همواره از طرف بزرگ‌ترین فراکسیون اهل سنت مجلس لبنان به رئیس‌‏جمهور معرفی شده است. در طول چند دهه اخیر بزرگ‌ترین فراکسیون وابسته به جریان حریری بوده است، اما پس از آنکه سعد حریری به‌عنوان رئیس بزرگ‌ترین فراکسیون اهل سنت مجلس لبنان، معرفی گزینه نخست‌وزیری را به تأخیر انداخت و با همه گزینه‌ها هم مخالفت کرد، در نهایت حزب‌الله لبنان به کمک سایر جریان‌های سیاسی روش دیگری از انتخاب نخست‌وزیر را رونمایی کرد. حزب‌الله لبنان، جنبش امل، جریان ملی آزاد (به رهبری جبران باسیل)، جریان المرده و بلوک الوطنی، الحزب القومی (حزب ملی) و اللقاء التشاوری (انجمن مشورتی) که اکثریت مجلس لبنان را در اختیار دارند، حسان دیاب را به‌عنوان نخست‌وزیر جدید لبنان تعیین کردند. این انتخاب به معنای این است که جریان‌های سیاسی در لبنان گام‌هایی را برای خارج کردن قدرت از دست خاندان حریری و جریان المستقبل برداشته‌‏اند.

در جریان بحران اخیر نیز تلاش زیادی صورت گرفت تا حریری به نخست‌وزیری برگردد یا اینکه فراکسیون اهل سنت مجلس، گزینه‌ای را برای تصدی نخست‌وزیری تعیین کند. اما این امر اتفاق نیفتاد و انتخاب حسان دیاب در شرایط کنونی به نظر می‌رسید تنها راهکار موجود برای برون‌رفت از شرایط بحرانی است. عبور حزب‌الله و دیگر جریان‌های همسو با این جنبش از عرف سیاسی انتخاب نخست‌وزیر از جریان المستقبل به معنای آغاز دوران جدیدی در حیات سیاسی لبنان است که اگر به نتیجه برسد می‌تواند مبنای تغییرات دیگری نیز باشد. این اقدام به معنای تلاش برای آزاد کردن جریان‌‏های اهل سنت از انحصار جریان المستقبل نیز تفسیر می‌شود.

ترکیب کابینه حسان دیاب

سعد حریری تصور می‌کرد که حسان دیاب به عنوان نخست وزیر مکلف قادر نباشد که دولت را تشکیل دهد. چرا که از روز نخست اعلام کرده بود که هیچ همکاری با وی نخواهد کرد. اما حسان دیاب پس از ۸۵ روز از استعفای سعد حریری و ۳۳ روز پس از مامور شدن برای تشکیل کابینه، سرانجام کابینه‌ای متشکل از ۲۰ وزیر تشکیل داد.
ترکیب کابینه حسان دیاب بدین شرح است:
 مسلمانان: ۱۰ وزیر (اهل سنت چهار وزیر با احتساب نخست وزیر، شیعه ۴ وزیر و دُروزیان ۲ وزیر)
-اهل سنت: نخست وزیر (حسان دیاب)، وزارت کشور (محمد فهمی)، وزارت ارتباطات (طلال حواط)، وزارت تربیت و آموزش عالی (طارق مجذوب)
-شیعه: وزارت دارایی (غازی وزنی)، وزارت کشاورزی و فرهنگ (عباس مرتضی)، وزارت بهداشت (حمد حسن) و وزارت صنعت (عماد حب الله)
-دروزی: وزارت امور اجتماعی و گردشگری (رمزی مشرفیه)، وزارت اطلاع رسانی (منال عبدالصمد)
 مسیحیان: ۱۰ وزیر (مارونی‌ها چهار وزیر، ارتدوکس‌ها ۳ وزیر، کاتولیک‌ها ۲ وزیر و ارمنی‌ها یک وزیر)
-مارونی ها: وزارت خارجه (ناصیف حِتّی)، وزارت دادگستری (ماری کلود نجم)، وزارت محیط زیست و توسعه اداری (دمیانوس قطّار)، وزارت کار (لمیا یمّین دویهی)
-ارتدوکس ها: وزارت دفاع و معاون نخست وزیر (زینت عکر)، وزارت نیرو و انرژی (ریمون غجر)، وزارت خدمات عمومی (میشل نجار)
-کاتولیک ها: وزارت اقتصاد و تجارت (راوول نعمه)، وزارت امور مهاجران و پناهندگان (غادة شریم)
-ارمنی ها: وزارت ورزش و جوانان (مارتینه اوهانیان)
به صورت کلی کابینه حسان دیاب از افراد متخصص تشکیل شده است و برای اولین بار در تاریخ دولت‌های لبنان شش زن در این کابینه حضور دارند. وزیران کار، دفاع، دادگستری، اطلاع رسانی، امور مهاجران و پناهندگان، ورزش و جوانان زن هستند.

سعد حریری چگونه ضربه فنی شد؟

سعد حریری مانور‌های زیادی با هدف شکست روند تشکیل دولت انجام داد. هدف وی این بود که جریان‌های سیاسی بار دیگر وی را به عنوان نخست وزیر تعیین کنند، اما این بار با شرایط تعیین شده سعد حریری نیز موافقت کنند. اما میشل عون، رئیس جمهور لبنان «حسان دیاب» را به عنوان مامور تشکیل دولت معرفی کرد و پس از فراز و نشیب‌های فراوان در انجام رایزنی‌های پارلمانی، در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹ وی عهده دار این مسئولیت شد. پس از انتخاب حسان دیاب به عنوان نخست وزیر مکلف، فراز ونشیب‌های زیادی در مسیر تشکیل کابینه به وجود آمد. مانع‌تراشی برخی احزاب سیاسی وابسته به آمریکا و در راس آن‌ها جریان المستقبل وحزب سوسیالیست ترقی‌خواه و احزاب وابسته به آن‌ها با ادعا‌ها و بهانه‌هایی مانند اینکه انتخاب دیاب برخلاف قانون اساسی کشور انجام گرفته٬ باز هم این روند را به تعویق انداخت.

آمریکا از روز‌های نخست اعتراضات مردمی لبنان با طمع رسیدن به اهداف خود در این کشور از دروازه دولت لبنان، به شکل غیرمستقیم وارد این صحنه شده و نمایندگان آن از جمله مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا با اظهارات تحریک‌آمیزی مانند این جمله که مردم لبنان باید میان گرسنگی و رفاه که منظور وی از رفاه همان دست کشیدن لبنانی‌ها از حقوق حاکمیتی خود بود، تلاش می‌کرد تا حزب الله را عامل بحران سیاسی و اقتصادی لبنان معرفی کند.

در واقع آمریکا به دنبال این بود که با دمیدن در آتش اعتراضات داخلی لبنان و تشویق احزاب ضد مقاومت، زمینه را برای حذف حزب الله فراهم کند. حتی دیوید هیل، معاون وزیر خارجه آمریکا درست در روز رایزنی‌های پارلمانی لبنان برای انتخاب نخست وزیر به این کشور سفر کرد، اما پارلمان لبنان وی را ناکام گذاشت و به گزینه میشل عون یعنی حسان دیاب رای داد. حسان دیاب به دنبال این بود که دولت جدید لبنان را پیش از پایان سال ۲۰۱۹ تشکیل دهد، اما کارشکنی‌های آمریکا و سعد حریری باعث شد این روند طولانی شود. در نهایت نیز با واسطه گری حزب الله لبنان دولتی متخصص با حضور ۲۰ وزیر تشکیل شد.

در حال حاضر دولت جدید لبنان با ۲۰ وزیر شامل ۶ وزیر از جریان وابسته به جبران باسیل، دو وزیر از حزب‌الله، دو وزیر از جنبش امل، ۲ وزیر وابسته به سلیمان فرنجیه، دو وزیر وابسته به طلال ارسلان و چهار وزیر وابسته به نخست‌وزیر لبنان و یک وزیر وابسته به حزب گفتمان مشورتی و حزب طاشناق تشکیل شده است. جریان ۸ مارس و حزب الله تلاش زیادی برای نگه داشتن سعد حریری در قدرت و تشکیل یک دولت توافقی کرد؛ اما جریان ۱۴ مارس با هدایت شخص حریری بر اساس منافع حزبی، خلاءقدرت را به تشکیل دولت ترجیح داده و عدم مشارکت خود را در دولت آینده اعلام کرد. پس از آن احزاب وابسته به ۸ مارس به ناچار یک دولت اکثریت تشکیل دادند.

سعد حریری و نیرو‌های وابسته به آمریکا که در روند تشکیل دولت لبنان شکست سختی خورده اند اکنون به دنبال آن هستند تا دولت حسان دیاب را با شکست مواجه کنند. به همین دلیل اعتراض‌ها پس از تشکیل دولت حسان دیاب همچنان ادامه دارد. این مسئله نشان دهنده این است که دولت حسان دیاب باید با چالش‌های اقتصادی و همچنین کارشکنی جریان‌های وابسته به حریری و آمریکا مقابله کند.

نتیجه

جریان‌های وابسته به سعد حریری و همچنین نیرو‌های مورد حمایت عربستان، آمریکا و حتی فرانسه سعی داشتند تا در تظاهرات ۳ ماه گذشته با فشار بر حزب الله این جریان را از روند سیاسی قدرت در لبنان حذف کنند. در این مسیر حتی موج جدید بین المللی فشار بر حزب الله نیز آغاز شد. انگلیس، هندوراس، کلمبیا و گواتمالا، حزب الله را به عنوان یک گروه تروریستی معرفی کردند. در عرصه داخلی نیز تداوم اعتراض‌های مشکوک در لبنان با هدف این بود که حزب الله به عنوان عامل بن بست وضعیت کنونی لبنان معرفی شود. اما در نهایت سعد حریری و دیگر جریان‌های ضد محور مقاومت شکست سختی را متحمل شدند.

حسان دیاب با تمام کارشکنی‌ها و با کمک‌های حزب الله موفق به تشکیل کابینه‌ای از متخصص‌ها شد. برای نخستین بار وی اولین وزیر دفاع زن در جهان عرب را انتخاب کرد. البته این مسئله به معنای پایان چالش‌ها نخواهد بود و بدون شک تلاش‌ها برای ناکارآمد کردن دولت حسان دیاب و مجبور کردن وی به استعفا همچنان ادامه خواهد داشت. اما سعد حریری در این مرحله در برابر ائتلاف مقاوت ضربه فنی شد.

نویسنده: یوسف نوری

انتهای پیام/