بند بهمن و بند امیر، شاهکار مهندسی باستان

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، ملک زاده محقق بند‌های باستانی دره درودزن گفت: این دو سازه که به منظور بالا آوردن سطح آب رودخانه ساخته شده اند، با هدایت آب ذخیره شده از طریق کانال‌ها و جوی‌های انحرافی به زمین‌های اطراف و پایین دست، سبب آبادانی منطقه و رونق کشاورزی شده اند.

او با اشاره به کاربرد دانش ریاضی در ساختار بند امیر افزود: استفاده از قاعده ذوزنقه در ساختمان بند، عامل مقاومت بند در برابر فشار آب پشت بند است.

مهندسان سازنده بند با ایجاد سطح شیب دار در ضلع مقابل بند و ایجاد دیوار قائم در پشت سد، سبب مقاومت بند از واژگون شدن مقابل فشار آب به سمت جلو شده اند و این فن یکی از علل قدمت دو هزار ساله بند است. ضلع شیب دار جلوی بند علاوه بر استحکام بخشی به بند، سبب کاهش انرژی آب سرریز شده از بند و کاهش انرژی تخریب کننده ناشی از فشار آب پشت بند می‌شود، از طرفی در زمان سر ریز بند، با ایجاد آبشار زیبایی بصری خاصی به بند می‌دهد.

اگر چه در بسیاری منابع، بند امیر را به نام بند عضدی معرفی کرده و قدمت آن را به دوران آل بویه و ساخت آن را به عضدالدوله دیلمی نسبت داده اند. اما دکتر ملک زاده وجود پاره ستون‌های هخامنشی و آثار بر جا مانده از آن دوران در حوض آرامش و از همه مهمتر، موقعیت استراتژیک منطقه به لحاظ نزدیک بودن به مرکز حکومت هخامنشی، وجود زمین‌های حاصل خیز و ضرورت عبور و مرور از رود کر را از علل هخامنشی خواندن بند امیر می‌داند.

نمونه‌ای دیگر از شاهکار مهندسی در سازه‌های آبی را بند بهمن کوار به نمایش گذاشته است.

پرفسور رئیسی که ملقب به پدر علم آب شناسی ایران است، قدمت ۲ هزار ساله این بند را به ساختار زمین شناسی منطقه و تاسیس بند بر این ساختار می‌داند.

به گفته او لایه‌های زمین در منطقه‌ای که بند بهمن ساخته شده، سازندی به نام رازک است که ترکیبی از مواد آهکی، مارلی و سنگ است.

این ساختار در روی زمین به صورت لایه‌های موازی از آهک مارل و سنگ و لایه‌های مارل دیده می‌شود.

آنچه علم سازندگان بند را در شناسایی بافت زمین نشان میدهد، ساختن بند بر روی یک لایه از آهک مارلی و سنگ است طوری که ریشه بند در زمین و از جنس لایه سخت سنگ و آهک مارن است و معماران.

بنای بند را از سنگ و ساروج بر روی این لایه قرار داده اند. ولی عامل استحکام چند صد ساله بند تا به امروز شده است.

وجود حوضچه آرامش طبیعی در مقابل بند که در حقیقت لایه‌ای چند متری از جنس مارل است، عامل دیگر ماندگاری بند تا به امروز است.

مارل بخشی از بافت زمین است که مقاومت ندارد و با آب شسته می‌شود. انتخاب این بخش برای حوضچه آرامش بند سبب شده تا آب متلاطم و پر فشار سرریز شده ازسد با از دست دادن انرژی تخریب کننده، در مسیر رودخانه به صورت آرام جریان یابد و به مسیر خود ادامه دهد.

در انتهای حوضچه آرامش نیز لایه آهک مارنی قرار دارد که آن نیز در مهار قدرت آب تاثیر گذار است.

تفاوت بند بهمن و بند امیر در کارکرد پل بودن آن هاست.

بند امیر فقط در مواقعی که آب رودخانه سیلابی نباشد و سرریز نداشته باشد، کارکرد پل دارد.

در حالت عادی این بند دارای ۵ آب شیر است که سرریز آب به شکل ۵ آبشار زیبا از روی بند سرریز می‌شود و علاوه بر جلوه بصری زیبا، امکان عبور و مرور از روی پل نیز فراهم است.

آب ذخیره شده در پشت این بند از طریق کانال‌های انحرافی و دریچه‌های فلزی کنترل کننده وارد نهر اعظم شده و برای استفاده کشاورزی به روستا‌های پایین دست سراریز می‌شود.

بند بهمن در نزدیکی شهر کوار و بند امیر در ۴۷ کیلومتری شمال شرقی شیراز و ۲۰ کیلومتری تخت جمشید قرار دارد.

انتهای پیام/