عطر خوش رمضان در کوچه وپس کوچه‌های خراسان شمالی

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد، ماه رمضان ماه مهمانی خدای عزوجل است و آن ماهی است که خداوند کار‌های نیک را در آن دو چندان کند و بدی‌ها را در آن محو سازد، ماه برکت، ماه بازگشت، ماه توبه و ماه آمرزش و ماه آزادی از آتش دوزخ و کامیاب شدن به بهشت است.

خراسان شمالی به واسطه تنوع اقوام به گنجینه فرهنگ‌ها شهرت دارد و این تنوع موجب شده تا مراسم بی شماری به مناسبت‌های ملی و مذهبی توسط مردم به ویژه در ماه مبارک رمضان زینت بخش محافل عمومی و خصوصی شود. اگر چه این رسوم در گذشته‌های نه چندان دور ویژه و مختص هر قوم و زبان بودند، اما امروزه و با گسترش ارتباطات و زندگی شهری ، بسیاری از این رسوم فراموش شده  و تنها شماری از آن‌ها به صورت ویژه باقی مانده اند.

آداب پیشواز رمضان در خراسان شمالی

بیشتر آداب و رسوم پیشواز رفتن در بین اقوام مختلف خراسان شمالی یکسان بوده و در واقع ارتباط نزدیک آنان با یکدیگر، به نوعی همگونی فرهنگی ایجاد کرده است، اما برخی از رسوم گویا ریشه در سنت‌های بسیار قدیمی قومی خاص داشته و در واقع خاستگاه آن، نحوه زندگی، محل زندگی، زبان، مذهب و دیگر مشخصات یک قوم بوده است.

در منطقه خراسان شمالی از دیرباز با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان جنب و جوش‌ مردم آغاز می‌شد و مردمان پاک و بی آلایش ، خالصانه ، خود را آماده میهمانی خدا می‌کنند.

غبار روبی مساجد؛ آیین معنوی استقبال از ماه خدا در خراسان شمالی

با نزدیک شدن ماه مبارک رمضان مردم خراسان شمالی برای نظافت خانه و کاشانه و مسجد محل خود اقدام می‌کنند و در واقع با نظافت و خانه تکانی به پیشواز بهار قرآن می‌روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند.

حجت الاسلام علی خادمی مدیرکل تبلیغات اسلامی خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد،  گفت: غبار روبی مساجد، سنتی ارزشمند و از قدیم مرسوم است که هرساله مردم استان آنرا به نیکویی در همه مساجد خراسان شمالی بجا می‌آورند.

حجت الاسلام خادمی افزود: امسال به دلیل شیوع کرونا، مراسم غبارروبی مساجد خراسان شمالی با رعایت اصول بهداشتی و توسط اهالی همان مسجد انجام شد.

بیدارباش سحری با چاوش خوانی و تشت‌های مسی

در زمان‌های گذشته تشخیص زمان دقیق سحری به دلیل نبود امکانات ، مشکل بود بنابراین افراد از طریق حرکت ستاره‌ها زمان سحر را تشخیص می‌دادند.

هنگام سحر افراد خوش الحان که چاوش خوان نام داشتند با چاوش خوانی مردم منطقه را برای خوردن سحری بیدار می‌کردند.

در مناطقی که چاوش خوان وجود نداشت افراد با کوبیدن بر تشت‌های مسی که به اعتقاد آنان موجب ایجاد فضایی معنوی شده و آرامشی خاص به فضا می‌بخشید مردم را به عبادت کردن و خوردن سحری دعوت می‌کردند.

در بجنورد در زمان سحری دو طبل نواخته می‌شد، طبل‌هایی آهنگین که هر کدام دارای معانی خاصی بودند. آهنگ طبل اول بدین گونه بود که «قره خاتون تو پلو بیشر» یعنی پیرزن بلند شو غذا درست کن که خانم خانه را به برخاستن و آماده کردن بساط سحری دعوت می‌کرد و آهنگ طبل دوم می‌گفت: «قره خاتون قازانه دیشر» یعنی پیرزن دیگ غذا را پایین بیار، که در واقع به معنای آماده بودن سحری و موعد بیدار شدن سایر افراد خانواده بود.

طبل سومی در کار نبود و موعد نواختن آن ، وقت اذان بود و صدای خوش موذنان بجنوردی که با آن شروع یک روز روزه داری افراد را اعلام می‌کردند.

افطاری‌های ساده و سنتی خراسان شمالی

در گذشته‌های نه چندان دور ، نوع غذا‌ها در افطار مردم خراسان شمالی متناسب با فصل‌های سال تغییر می‌کرد به گونه‌ای که در فصل بهار غذا‌هایی هم، چون (فتیر مسکه)، نوعی آش شبیه به آش دندونی متشکل از گندم و نخود سالم به همراه روغن زرد حیوانی بود، استفاده می‌کردند.

(یارمه) از دیگر غذا‌های مرسوم در فصل بهار ویژه ماه مبارک رمضان بود که از گندم نیم دانه، گوشت قورمه، روغن زرد و ادویه جات تهیه می‌شد.

آداب و رسوم اقوام خراسان شمالی

اقوام مختلف خراسان شمالی دارای آداب و رسوم متنوعی در ماه مبارک رمضان هستند .

ترک‌های خراسان شمالی

ترک زبانان خراسان شمالی در آستانه ماه مبارک رمضان نظافت منازل، مساجد و تکایا را آغاز کرده و همزمان با زیبا کردن ظواهر خانه و کاشانه، سعی می‌کنند بدی‌ها را نیز از قلوب خود بزدایند.

بانوان خانه قبل از شروع ماه رمضان «خانه تکانی» کرده و در واپسین روز‌های ماه شعبان، ضمن آب و جارو کردن کوچه‌های محل زندگی، خود را آماده حضور در مهمانی خدا می‌کنند.

همچنین آن دسته از افرادی که به خاطر مسائل و مشکلات پیش آمده با یکدیگر زبان بسته هستند با دعوت و ارشاد بزرگان روی همدیگر را بوسیده و کدورت‌ها را کنار می‌گذارند.

کرمانج‌های خراسان شمالی

فارغ از رسوم یکسانی که کرمانج‌های خراسان شمالی با دیگر اقوام دارند (همانند نظافت منازل و مساجد و ...)، هدیه دادن در آستانه ماه مبارک رمضان یکی از رسوم تقریبا منحصر به فرد این قوم است.

هدیه دادن به نوجوانانی که تازه به سن تکلیف رسیده‌اند و می‌خواهند برای نخستین بار روزه بگیرند از دیرباز در میان خانواده‌های کرمانج خراسان شمالی مرسوم بوده است.این هدیه در واقع تشویق کوچک‌تر‌ها برای شروع روزه گرفتن در ماه رمضان بوده و غالبا توسط بزرگ خانواده به نوجوانان اهدا می‌شود.

یکی دیگر از رسوم کرمانج‌های خراسان شمالی ذبح گوسفندی است که از ماه‌های قبل، مخصوص ذبح برای این ماه نگهداری و پروار شده است.پس از ذبح گوسفند بانوان خانه تقریبا تمام گوشت آن را «قورمه» درست می‌کنند یعنی گوشت را در روغن پخته و آن را برای پخت غذا در روز‌ها و شب‌های ماه رمضان آماده می‌کنند.

ترکمن‌های خراسان شمالی

برخی از ترکمن‌های خراسان شمالی ماه‌های رجب و شعبان را روزه می‌گیرند که همراه با ماه رمضان ۳ ماه را روزه گرفته باشند، آنان ماه رمضان را "آراز آی" می‌نامند و تقریبا تمامی آن‌ها ۲ روز مانده به این ماه روزه گرفتن را شروع کرده و در واقع به پیشواز آن می‌روند.

در چند روز مانده به ماه رمضان صدای قرآن از داخل بسیاری از منازل این قوم شنیده می‌شود و در کوچه‌ها نیز کودکان بازی کنان می‌خوانند:

آرازا آی گلدی، آغیز آچار لری بلن/ آرازا آی گلدی، تراویح لری بلن/ آرازا آی گلدی، ختم قرآن لری بلن/ آرازا آی گلدی، یا رمضان گیجه سی بلن...

یکی دیگر از رسوم خاص قوم ترکمن در خراسان شمالی اقامه نماز «تراویج» است، ترکمن‌ها در این ماه علاوه بر برپایی نماز‌های یومیه، شب‌ها با حضور در مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان تراویج می‌کنند.تراویج، نمازی ‪ ۲۰‬رکعتی بوده که در قالب ‪ ۱۰‬نماز دو رکعتی، پس از اقامه نماز عشاء به جماعت خوانده می‌شود.

تات‌های خراسان شمالی

بسیاری از آداب پیشواز در قوم تات خراسان شمالی، با آداب پیشواز غالب مردم در حال حاضر یکسان است، آدابی، چون نظافت منازل، غبار روبی مساجد و تکایا و ... که در فرهنگ دیگر اقوام این استان نیز وجود دارد.

در سال‌های گذشته در روستا‌های تات نشین خراسان شمالی چراغانی کردن کوچه‌ها و خیابان‌ها تقریبا یکی از رسوم منحصر به فرد این قوم بوده است.

تات‌ها نیز پیش از شروع ماه مبارک رمضان یک یا ۲ روز را زودتر روزه گرفته و به پیشواز این ماه می‌روند. همچنین در شب‌های پیش از ماه رمضان نیز اقدام به برگزاری دوره‌های قرائت قرآن، مجالس دعا و نیایش و نیز برگزاری نماز‌های جماعت پنج گانه می‌کنند و بدین طریق خود را آماده حلول این ماه مبارک می‌کنند.

عشایر خراسان شمالی

عشایر استان خراسان شمالی هم مانند دیگر اقوام و قشر‌های این استان، ماه مبارک رمضان را پاس داشته و مراسم آن را به جا می‌آورند.در زمان‌های گذشته عشایر و کوچ نشینان، چون بیشتر وقت خود را در بیابان سپری می‌کردند از طریق حرکت ستاره‌ها، برای تشخیص سحری استفاده می‌کردند.

اگرچه مشغله‌های زندگی ماشینی این روز‌ها به زندگی عشایری نیز رسوخ کرده است، اما هنوز رگه‌هایی از زندگی سنتی و ایلی را میان طوایف عشایر استان می‌توان دید که بیانگر عمق فرهنگ و زندگی سنتی عشایر استان خراسان شمالی است.

مراسم‌های ذکر شده در میان اقوام خراسان شمالی امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا برگزار نمی‌شود.

برپایی محافل انس با قرآن در امامزادگان شاخص خراسان شمالی

هرساله با حلول ماه مبارک رمضان، محفل انس با قرآن در امامزادگان شاخص استان و با استقبال پرشور مردم برگزار می‌شد، اما باتوجه به شیوع ویروس کرونا انجام این مراسم با تغییراتی همراه بوده است.

  حجت الاسلام محمد صالحی نیا رئیس امور قرآنی اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد،  گفت: با توجه به تعطیلی بارگاه امامزادگان نوای روح بخش قرآن در امامزادگان شاخص استان همزمان با ماه مبارک رمضان طنین انداز می‌شوند.

حجت الاسلام صالحی نیا اظهارکرد: با توجه به تعطیلی امامزادگان استان به دلیل شیوع ویروس کرونا برپایی مراسم جزء خوانی قرآن کریم به صورت حضوری امکان پذیر نیست بنابراین برگزاری محفل مجازی قرآن در دستور کار قرار دارد.

او ادامه داد: مراسم تفسیر قرآن کریم نیز توسط حجت الاسلام ابوالقاسم یعقوبی، نماینده ولی فقیه در استان در ایام ماه مبارک رمضان در آستان امامزاده سید عباس (ع) انجام می‌شود که این مراسم از شبکه اینترنتی اترک پلاس پخش خواهد شد.

حجت الاسلام صالحی نیا افزود: در امامزاده سید عباس برنامه‌هایی همانند حضور کارشناس مذهبی برای پاسخ گویی به احکام و شبهات، برپایی مسابقه پیامکی، قرائت شرح دعای ابوحمزه ثمالی در دستور کار قرار دارد که پس از ضبط از شبکه استانی اترک پخش می‌شود.

رئیس امور قرآنی اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان شمالی عنوان کرد: با توجه به اینکه در ماه مبارک رمضان قرار داریم پیرو تفاهم نامه مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف کشور و وزارت بهداشت و درمان در راستای تقویت روحیه معنوی کادر درمان که در این ایام در خط مقدم مبارزه با ویروس کرونا هستند محافل انس با قرآن با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در بیمارستان‌های بیماران کرونایی برگزار شود.

آداب شب‌های قدر و عید فطر در خراسان شمالی

مردم مومن و خداجوی خراسان شمالی هر ساله با حضور در بقاع متبرکه، مساجد و تکایا با قرائت دعای جوشن کبیر و قرآن مراسم احیاء شب‌های قدر را بجا می‌آورند.

مردم خراسان شمالی روز عید فطر، زکات فطریه را قبل از برآمدن خورشید به متولیان تقسیم و توزیع آن و یا به خانواده‌های نیازمند می‌رسانند و هم چنین با شرکت در نماز عید فطر به سبب بهره مندی از نعمت روزه و توفیق در برگزاری مجالس و محافل مذهبی خدا را شکر می‌کنند و با پخش شیرینی، شکلات این ماه بندگی را به پایان می‌رسانند.

اما امسال باتوجه به شرایط کنونی برگزاری این مراسم‌ها منوط به تصمیم ستاد ملی مبارزه و کنترل شیوع ویروس کرونا است.

نویسنده گزارش:اکرم دانش طلب

انتهای پیام/د