کارکردهای متنوع مسجد، از گذشته تا امروز

به گزارش  خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک، حجت الاسلام مصطفی ذوالفقاری مدیر ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی گفت: روز جهانی مسجد، روز بزرگداشت مسجد و تبیین مطالبات و نیاز‌های مسجد است و باید در این راستا تلاش همگانی صورت گیرد تا مساجد همچنان پایگاه مهمی برای امور مختلف جامعه باشند.

ذوالفقاری با بیان اینکه لزوم برنامه‌ریزی ویژه در زمینه ترویج جایگاه مسجد بین افراد احساس می‌شود افزود: مساجد از صدر اسلام تاکنون نقش موثری در عرصه‌های مختلف زندگی مسلمانان و به خصوص ملت ایران ایفا کرده اند.

وی ادامه داد: توجه به آبادانی معنوی و فیزیکی مساجد، تلاش برای بهبود محتوای فرهنگی مساجد و ایجاد هماهنگی بین متولیان امروزه از موارد مهم برای انسجام بخشی است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

مدیر ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی گفت: امسال گرامیداشت روزجهانی مسجد در شرایطی برگزار می‌شود که به لحاظ شیوع بیماری کرونا علیرغم تعطیلی برخی مساجد در جهت رعایت پروتکل‌های بهداشتی یکی از کارکرد‌های دیگر مسجد نمود پیدا کرده است.

ذوالفقاری افزود: کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی کمک‌های مومنانه و مساعدت به نیازمندان، ایتام وخانواده‌های زندانی و دیگر قشر‌های آسیب پذیر را در بستر مسجد در دستور کار خود قرار داده است.

وی ادامه داد: بچه‌های مسجد همراه با همه مردم ایران در چند مرحله، کار خداپسندانه را در قالب بسته‌های حمایتی شامل مواد بهداشتی و معیشتی پس از شناسایی نیازمندان محل از طریق مساجد توزیع کردند.

این مقام مسئول به برنامه‌های کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی در روز جهانی مسجد و تقارن آن با اول محرم اشاره کرد و گفت: در این روز اعضای کانون‌های مساجد ضمن سیاهپوش کردن مساجد و درب منازل اقدام به برگزاری روضه خوانی خانگی می‌کنند و یا در مجتمع‌های مسکونی با رعایت شرایط بهداشتی در محوطه روباز مراسم عزاداری برگزار می‌شود.

حجت الاسلام مصطفی ذوالفقاری مدیر ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی اضافه کرد: به این مناسبت مسابقه غیرحضوری نقاشی یاران کوچک حسین بن علی (ع) ویژه اعضای کانون‌های فرهنگی هنری مساجد بین سنین ۵ تا ۱۰ برگزار می‌شود.

حجت الاسلام ذوالفقاری همچنین به برگزاری مسابقه غیرحضوری مداحی اشاره و اظهار کرد: این مسابقه ویژه پسران عضو کانون‌های مساجد در رده سنی ۷ تا ۱۶ سال برگزار می‌شود.

مسجدالحرام در شهر مکه

روز جهانی مسجد، از اهداف تا کارکرد‌ها

هدف از نام گذاری روز جهانی مسجد، ارائه الگوی مناسب برای بزرگداشت روز مسجد، تبیین مطالبات و نیاز‌های مسجد، مرور وضعیت گذشته و حال مساجد، بررسی نقش مساجد در تعامل بین دین و دولت و نیز معرفی و قدردانی از ائمه جماعات موفق است.

به پیشنهاد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با تصویب وزیران امور خارجه کشور‌های اسلامی در اجلاس تهران، روزجهانی مسجد سی و یکم مرداد ماه برابر با ۲۱ اوت، همزمان با سالگرد آتش زدن مسجدالاقصی توسط رژیم صهیونیستی اسرائیل، برگزار می‌شود. در این اجلاس از کشور‌های عضو خواسته شد با هدف ارج نهادن به نقش مساجد و صیانت از آن‌ها به عنوان مکان‌های مقدس، در گرامی داشت این روز تلاش کنند.

اهداف نام گذاری روز جهانی مسجد

هدف از نام گذاری روزی به نام روز جهانی مسجد، ارائه الگوی مناسب برای بزرگداشت روز مسجد، تبیین مطالبات و نیاز‌های مسجد، مرور وضعیت گذشته و حال مساجد، بررسی نقش مساجد در تعامل بین دین و دولت و نیز معرفی و قدردانی از ائمه جماعات موفق است.

هم چنین در این روز، تبیین قداست و عظمت مسجد، تکریم نیرو‌های فعال در مساجد، توجه به آبادانی معنوی و فیزیکی مساجد، تلاش برای بهبود محتوای فرهنگی مساجد و ایجاد هماهنگی بین متولیان دینی مکان‌های شریف نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.

خانه‌های پرواز

با بررسی آیات قرآن، در می‌یابیم که نگاه قرآن به مکان مقدسی، چون مسجد، نگاهی ژرف و شکوهمند است؛ چرا که خداوند، مساجد را مکان‌هایی برای اوج گرفتن و رسیدن به قله قرب الهی می‌داند و به ره پویان وصال، مکانی، چون مسجد را معرفی می‌کند تا از آن به عنوان مکان پرواز به سوی دوست استفاده کنند. در آیه ۳۶ سوره نور چنین آمده است: «در خانه‌هایی (مانند مساجد) خداوند رخصت داده که آن جا بلندی یابد و در آن ذکر نام خدا شود و صبح و شام تسبیح و تنزیه ذات پاک او کنند».

«مساجد مخصوص و از آن خدایند، پس نباید با خدا کسی را پرستش کنید».

براساس این آیه شریفه، صاحب اصلی مسجد، خداوند است که در آن جا میزبان بندگان مؤمنی است که برای بندگی او می‌آیند و طبیعی است که چنین خانه‌هایی باید بزرگ‌ترین پایگاه توحید و یگانه پرستی در جامعه اسلامی باشند. امام صادق علیه السلام درباره شأن نزول آیه ذکر شده، فرمودند: «چون یهود و نصاری، هنگام حضور در معبد‌های خود، به خدای متعال شرک می‌آوردند، خداوند به پیامبرش امر کرد که در مساجد، خدا را به یگانگی یاد کرده و او را پرستش کنند».

مسجدالنبی در شهر مدینه

نخستین نهاد اجتماعی

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، پس از هجرت و ورود به شهر مدینه، در نخستین گام در راستای تحقق حاکمیت خویش، اقدام به تأسیس نهادی اجتماعی ـ دینی نمود که مسجد نام داشت. پایه‌های حکومت اسلامی در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله در این مکان بنیان نهاده و اصول و مبانی دین اسلام، از این پایگاه مقدس به مردم جهان عرضه شد.

پیامبر با این کار خویش، ادبیات سیاسی جدیدی را پایه گذاری کرد؛ ادبیاتی که در آن حکومت کننده «امام» و حکومت شونده «امت» و مقرّ حاکمیت «مسجد» بود.

علت بزرگداشت مسجد

در فرهنگ اسلامی، احترام زیادی برای مسجد بیان شده و همگان را به تکریم وبزرگداشت این مکان و پاکیزه نگه داشتن آن توصیه کرده اند. در پاسخ به علت این بزرگداشت به این روایت زیبا توجه می‌کنیم: ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق علیه السلام علت تعظیم مساجد را پرسیدم، فرمودند: «به این دلیل به تعظیم مساجد امر شده که آن‌ها خانه‌های خدا در زمین اند». در این باره، روایت دیگری از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بیان شده که حضرت فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی فرموده است: مساجد خانه‌های من در زمین به شمار می‌آیند؛ آن‌ها برای اهل آسمان می‌درخشند، همان طور که ستارگان برای اهل زمین درخشش دارند».

نحوه بزرگداشت مساجد

چگونگی بزرگداشت واحترام به مساجد، مسأله‌ای است که در روایات گوناگونی به آن برمی خوریم. در گزیده‌ای از این آموزه‌های آسمانی درباره تعظیم مساجد، کار‌های زیر پیشنهاد شده است:

خوشبو کردن مساجد؛ پوشیدن لباس‌های نیکو برای حضور در مسجد؛ خواندن دو رکعت نماز تحیت در ابتدای ورود به مسجد؛ باقی ماندن در مسجد پس از شنیدن صدای اذان؛ رعایت بهداشت مسجد؛ نخوابیدن در مسجد؛ محل داد و ستد قرار ندادن مساجد؛ پرهیز از خواندن شعر‌های دنیایی؛ توجه به روشنایی مساجد و هر کاری که باعث رونق و آبادانی مسجد می‌گردد.

مسجد قبا در  شهر مدینه

غریب دنیایی

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در جمعی فرمودند: «چهار چیز غریب دنیایند: ۱. قرآنی که در قلب ستمگری باشد؛ ۲. مسجدی که درمیان مردمی باشد که در آن نماز نمی‌خوانند؛ ۳. قرآنی در خانه‌ای باشد که قرائت نمی‌شود؛ ۴. مرد صالحی که در میان مردمان بدی باشد». هم چنین جابربن عبداللّه انصاری، از پیامبر روایت می‌کند که فرمود: «روز قیامت سه چیز می‌آیند و به خدای متعال شکایت می‌کنند: قرآن، مسجد و عترت پیامبر صلی الله علیه و آله؛ مسجد می‌گوید: خدایا! مرا تعطیل و ضایع کردند».

هشت فایده مسجد

امیرمؤمنان علی بن ابیطالب علیه السلام می‌فرمودند: «هر کس پیوسته یا در وقت هر نماز به طرف مسجد روان باشد، یکی از هشت چیز را بهره خواهد برد:

برادری که در راه خدا مورد استفاده او باشد.

یا طرفه دانشی که از زبده‌های علم باشد.

یا نشانه محکمی که در راه حق او را استوار سازد.

یا رحمتی از طرف حق که در انتظارش بوده.

یا کلمه و سخنی که او را از بدی باز دارد.

یا شنیدن جمله‌ای که او را به راه خیر و نجات راهنمایی کند.

یا گناهی را از ترس خدا ترک نماید.

و یا آن که از سر شرم و حیا گناهی را رها کند».

هشت مسجد بزرگ و برگزیده

مساجد، به دلیل شرافتی که از انتساب به خداوند یافته اند، مقدس و محترم اند. در این بین، عبادت در برخی از مساجد، از اهمیت و جایگاه برتری برخوردار است. مساجدی مانند: مسجدالحرام، مسجدالاقصی، مسجد النبی صلی الله علیه و آله، مسجد قبا، مسجد ذوقِبلَتَین، مسجد کوفه، مسجد سهله و مسجد جمکران. بر اساس روایات متعدد، درباره هر کدام از مساجد نام برده، فضیلت و پاداش فراوانی برای عبادت و نمازگزاردن در این مکان‌های مقدس ذکر شده است.

مسجد ذوقبلتین در شهر مدینه

همسایگان مسجد

بهره‌مند شدن ازنعمت همسایه مسجد بودن، حقوقی نیز به دنبال دارد. در آموزه‌های دینی، برای آنان که از نعمت همجواری و همسایگی با خانه خدا، مسجد برخوردارند، وظایف سنگین تری بیان گردیده است. در روایتی، همسایگان مسجد، چهل خانه از چهار طرف مسجد ذکر شده است. یکی از وظایف همسایگان مساجد، حضور دائمی آنان در این مکان مقدس است. امام باقر علیه السلام فرمودند: «نماز همسایگان مسجد، در صورتی که به مسجد حاضر نشوند، کامل نیست، مگر این که شخص مریض یا گرفتار باشد».

مساجد، مهد هنر معماری اسلامی

بر اساس پژوهش‌های کارشناسان، طرح بنای اولین مسجد در اسلام، منحصر به فرد بوده و هیچ نشانی از تقلید از بنا‌ها و ساختمان‌های دیگر و حتی عبادت گاه‌های سایر ادیان در آن مشاهده نمی‌شود. معماری ساده و بی آلایش مساجد در صدر اسلام که با روح اسلامی نیز مطابقت داشت، به تدریج جای خود را به سبک‌های جدیدتر معماری داد. هنرمندان اسلامی، همپای فراگیری سایر دانش‌ها از فرهنگ‌های دیگر، در معماری نیز پیشرفت‌هایی داشته اند و کوشیده اند طرح‌هایی را در مسجد اجرا کنند که در راه تقویت معنویت وافزایش حضور قلب مؤمنان به هنگام حضور در مسجد و سوق دادن آن‌ها به سوی مبدأ هستی، موثر باشد. انحنای در و ایوان مساجد، خمیدگی پیشانی محراب و سقف مساجد که نمادی از روح تعبد و تسلیم و رکوع بنده در برابر خالق است، نمونه‌ای از نگاه دینی معمار اسلامی است.

کارکرد دینی و تبلیغی مساجد

مساجد، در درجه اول نهاد‌های دینی جامعه اسلامی به شمار می‌آیند که شعائر دینی و آداب مذهبی در آن اقامه شده و دین خدا به صورت دائمی در آنجا از سوی پیروان به نمایش گذاشته می‌شود.

افزون بر آن، تبلیغ دین، ایراد خطبه‌های تبلیغی و نیز ابلاغ احکام مهم دین، یکی دیگر از کارکرد‌های مساجد است. به گواهی تاریخ، پیامبر صلی الله علیه و آله از منبر برای انتشار و ابلاغ فرمان‌های مهم، مانند اعلام حکم حرمت شرابخواری، مقررات و احکام زندگی جمعی یا برای سخنرانی عمومی استفاده می‌کردند.

مسجدالاقصی در شهر بیت المقدس

کارکرد علمی و فرهنگی مساجد

یکی از کارکرد‌های مسجد در صدر اسلام، ارایه آموزش‌های لازم به مسلمانان بود. به نقل یکی از تاریخ نگاران، در صدر اسلام مسجد تنها مرکز پرستش نبود، بلکه تمام معارف و احکام اسلامی، اعم از آموزشی و پرورشی در آنجا گفته می‌شد. همه گونه تعلیمات دینی و علمی، حتی امور مربوط به خواندن و نوشتن در آنجا انجام می‌گرفت. تا آغاز قرن چهارم اسلامی، غالبا مساجد در غیراوقات نماز حکم مدارس را داشت و بعد‌ها مراکز آموزشی صورت خاصی به خود گرفت و بسیاری از بزرگان علم و دانش، دانش آموختگان حلقه تدریس‌هایی هستند که در مساجد برگزار می‌شد.

جلسات آموزشی در زمان پیامبر، در مسجد «مدینه»، به قدری جالب بودکه نمایندگان غیرمسلمان، از دیدن این منظره سخت تکان خوردند و از کوشش مسلمانان در فرا گرفتن احکام ومعارف، انگشت تعجب به دندان گرفتند.

اهتمام پیامبر به آموزش مسلمانان در مساجد

پیامبر گرامی اسلام، برای ایجاد بستر فرهنگی مناسب و تقویت بنیه علمی مسلمانان، به آموزش آن‌ها در مساجد پرداخت و با کوشش فراوان و نیز ایجاد فضای معنوی، مردم را برای یادگیری ترغیب فرمود. آن حضرت در جمله‌ای خطاب به مردم مدینه فرمود: «هر کس به مسجد من بیاید و هدفی جز فراگیری دانش یا آموختن به دیگری نداشته باشد، بسان مجاهدی است که در راه خدا به جهاد می‌پردازد».

نیز از ده نفر از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است که: ما در مسجد قُبا درس می‌خواندیم، چون پیامبر بیرون می‌رفت فرمود: «آنچه می‌خواهید بدانید، فرا گیرید، ولی خداوند شما را جز در به کار بستن آنچه فرا گرفته اید، پاداش نمی‌دهد».

کارکرد حقوقی و قضایی مساجد

یکی از برنامه‌های پیامبر در مساجد، رسیدگی به امور قضایی بود. مسجد در آن روزگار، یک دادگستری به تمام معنا بود که عموم کار‌های دادخواهی در آنجا صورت می‌پذیرفت. حتی پیامبر در مسجد، قوانین حقوقی وضع کردند و برای مسجد و منبر، شأن ویژه حقوقی قائل شدند که از جمله آنها، مراسم سوگند خوردن بود. پیامبر، مراسم سوگند خوردن را کنار منبر معمول ساختند و فرمودند: «هر کس کنار منبرم دروغ گوید، هر چند برای یک چوب مسواک باشد، جایگاهش در آتش خواهد بود».

کارکرد اجتماعی مساجد

مساجد در زمان پیامبر اسلام، سهم به سزایی در ایجاد عدالت اجتماعی و شکسته شدن نظام‌های طبقاتی و اخلاق اشرافی گری و مرزبندی‌های کاذب خون و نسب و ثروت داشت و سبب جایگزین شدن فرهنگ برابری و برادری در محیط مساجد شد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز هر گاه در مسجد با مؤمنان نشست و برخاست داشتند، این امر را به دقت رعایت می‌فرمودند و حتی درنگاه کردن نیز مساواتی را برای همه قائل بودند.

کارکرد اجتماعی دیگر مسجد، در کلامی از امام باقر علیه السلام آمده است که فرمودند: «مسکینان وفقیران در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله در مسجد منزل می‌گزیدند». افزون بر این، مساجد پناهگاه غریبان و در راه ماندگان بود، به طوری که هرگاه فرد تازه‌ای وارد یکی از شهر‌های اسلامی می‌شد و یکی را نمی‌شناخت، یکسره به سراغ مسجد آن شهر می‌رفت.

مسجد سهله در شهر کوفه

کارکرد سیاسی مساجد

در کنار کارکرد دینی، وسیع‌ترین کارکرد مساجد در صدر اسلام، کارکرد سیاسی آن‌ها بود، به طوری که مسجد رسما یک نهاد سیاسی در جامعه به شمار می‌رفت. صدور فرمان‌های حکومتی، اعلام برنامه‌های حکومت، پذیرش سفیران کشور‌ها و اقوام دیگر، انتشار و ابلاغ اخبار مهمی، چون اخبار جنگ، برپایی محافل مشورتی، بیعت کردن، انتصاب کارگزاران و سفیران و نیز استیضاح کارگزاران، از کارکرد‌های سیاسی مهم آن زمان بود که همگی در مسجد صورت می‌گرفت. شواهد تاریخی بیانگر این است که در صدر اسلام، مسجد به عنوان نهادی حکومتی تلقی می‌شد. از این رو، یک فرد واحد، هم زمامدار بود و هم مدیر اجرایی، و یک ساختمان، هم مسجد بود و هم مرکز اصلی مسایل دینی و سیاسی.

رقابت و مسابقه اگر مصداق " فاستبقوا الخیرات" باشد؛ مصداق پیشرفت و تعالی در زمینه آن فعالیت است. رقابت موجب می‌شود تا انگیزه‌ها و اهداف بزرگ یک بار دیگر در جان‌ها روییده و عاملی برای حرکت، سازندگی و رسیدن به الگوی موفقیت باشد. رقابت و تلاش آن هنگام به طعم حقیقی خود می‌رسد که شایسته دریافت جایزه، تقدیر و تعظیم گردد.

مسجد طراز اسلامی، آرمانی حقیقی است که می‌خواهد مساجد را به الگوی اصیل خود، آنچنان که در زمان حضرت رسول اکرم (ص) بود، سوق دهد و از این رو هر گونه فعالیت، تلاش و پشتکار در این زمینه مورد توجه و قابل تقدیر خواهد بود. جایزه سال مسجد ایده‌ای است که نشان می‌دهد خدمت به مسجد و تلاش برای رسیدن به مسجدی فعال و شورانگیز همواره ستودنی و شایسته تقدیر و تعظیم است:

مشروح ایده

این طرح در راستای فراهم‌سازی تمهیدات لازم در ارائه الگوی مسجد موفق و نمونه که حائز تمام شرایط مطلوب می‌باشد و استاندارد‌های لازم در حوزه مسجد را دارد و می‌تواند مقدمه سیستم تعالی سازمانی را ایجاد کند. گسترش این طرح در مقیاس استانی، ملی و فراملی بوده و ضمن تعیین جایزه همراه با اهداء مبلغ درخور توجه و با نشان‌های مختلف فضای مناسبی جهت ایجاد رقابت سالم و ترغیبی را در محیط مسجد فراهم می‌نماید.

مسجد کوفه در شهر کوفه

اهداف

- ارائه الگوی مسجد موفق و نمونه در تمامی زمینه‌ها و حوزه‌های مرتبط (سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و منابع انسانی و مدیریت).

- ایجاد زمینه تشویق و ترغیب فراگیر برای کلیه مساجد کشور در دستیابی به اهداف راهبردی تعیین شده و طی مسیر موفق و درست جهت دریافت جایزه سال مسجد.

- طراحی یک نشان (ایزو) ملی در حوزه تخصصی مسجد با نگاه صددرصد علمی و کاربردی با بهره‌گیری از توان و ظرفیت کارشناسی دستگاه‌های ذیربط و متخصص (مؤسسه استاندارد) که مورد توافق درابعاد کلان باشد.

- پیاده‌سازی، فراگیر نمودن و اجرای سیستم تعالی سازمانی در مسجد با هدف ارتقاء کیفیت و بهبود مستمر فعالیت‌های مساجد.

- به منظور تشویق و ترغیب در ایجاد تعالی سازمانی در مناطق خاص مشخص شده برای بهبود و توسعه بیشتر مساجد.

- ترویج و تزریق مستمر شیوه‌های برتر و نوین و به‌روز شده برای تقویت کارکرد‌های مساجد.

- پایش مستمر و ارزیابی و نظارت مداوم بر عملکرد‌های مساجد موفق و هدایت و حمایت هدفمند و جهت‌دار از آن‌ها در تمام ابعاد کلان، میانه و خرد.

- بسط و توسعه فراگیر انگیزه دریافت جایزه سال مسجد در تمامی سطوح و جغرافیا و مناطق و در تمام اشکال و انواع مساجد کشور.

- زمینه‌سازی جهت بسط و گسترش فراملی این استراتژی در بین دیگر کشور‌ها و تعیین جایزه ویژه سال مسجد سازمان کنفرانس اسلامی.

- امکان فرصت برابر برای تمامی مساجد کشور جهت شرکت در این فرآیند.

پشتوانه نظری

مقام معظم رهبری (حفظه الله)

"سفارش اینجانب آن است که مسجد را نیز همچون دل‌های جوان، پاکیزه و پیراسته، و لبریز از شور و انگیزه و نشاط کنید".

مسجد جمکران در شهر قم

روز جهانی مسجد

با تصویب پیشنهاد ارزنده جمهوری اسلامی در اجلاس سی‌ام وزرای امور خارجه کشور‌های اسلامی در تهران مبنی بر نامگذاری روز جهانی مسجد ۳۰ مرداد (۲۱ آگوست) که مصادف است با به آتش کشیده شدن مسجد الاقصی توسط صهیونیست‌های افراطی که در ۲۱ اگوست سال ۱۹۶۹ توسط سازمان کنفرانس اسلامی انتظار میرود با گذشت چندین سال در صدور قطعنامه توسط این سازمان که در آن از کشور‌های عضو خواسته شده است، تا در راستای تحکیم مساجد، در توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در جهت تکریم و بزرگداشت روز مذکور تلاش نموده ودر این راستا جهت گرامیداشت آن برنامه‌ریزی نمایند، متاسفانه شاهد حرکت و فعالیت جدی در این خصوص آن چنانکه شایسته و بایسته این مهم در کشور‌های اسلامی نیستیم. البته در این میان جمهوری اسلامی ایران هر ساله با برگزاری همایشی تحت عنوان روز جهانی مسجد با حضور تعدادی از شخصیت‌های مدعو خارجی و داخلی اقداماتی در این ارتباط انجام می‌دهد که از این حیث جای تقدیر و سپاسگذاری دارد.

امروزه توجه جدی به امر مسجد در میان جوامع اسلامی و نیز تحولات و حرکت‌هایی که در سرزمین‌های اسلامی در حال شکل‌گیری بوده و خاستگاه این تحولات از مساجد می‌باشد همین امر نشان از اهمیت و توجه جدی‌تر به مقوله مسجد با نگاه فرا کشوری و جهان اسلامی را می‌طلبد. در حال حاضر لزوم پرداختن عمیق‌تر و اهتمام ویژه به امر مسجد بنا به دلایل زیر کاملا آشکار خواهد شد:

۱- مواجه شدن تعدادی از کشور‌های اسلامی از قاره آفریقا گرفته تا خاورمیانه و آسیا با جریان بیداری اسلامی که منشاء و خاستگاه این جنبش‌های‌اسلامی مساجد بوده و موتور محرکه این حرکت نوین اسلامی در مساجد قابل مشاهده و ارزیابی می‌باشند.

۲- استقبال، روآوری و گرویدن به اندیشه‌های نوین اسلامی توسط پیروان سایر ادیان بخصوص در میان جوانان در کشور‌های اروپایی و غربی که در حال حاضر به اعتراف غربیان میزان گرایش به اسلام از رشد قابل توجهی برخوردار می‌باشد. به همین خاطر در وضعت فعلی این مساجد هستند که در جذب و تعمیق افکار و آموزه‌های دینی و نیز نگهداشت این تازه مسلمانان نقش بسیار ارزنده‌ای می‌توانند ایفا نمایند دراین جاست که باید به جایگاه مسجد نه تنها در کشور‌های اسلامی بلکه در دیگر کشور‌های غیر اسلامی و لائیک نیز بیش از پیش توسط سازمان کنفرانس اسلامی عنایت و توجه گردد.

۳- امروز دشمن به جایگاه و نقش محوری مساجد در ایجاد وحدت و تحرک و پویایی بخشی به جوامع اسلامی به خوبی واقف شده و به این امر بسیار اثرگذار و مهم پی برده است به همین خاطر تمام سعی و تلاش خویش را به کار بسته است تا به تخریب این نقش و کارکرد و تنزل جایگاه آن بپردازد و در این راه علاوه بر حرکت فرهنگی نرم و تهاجم از حرکت سخت نیز غافل نشده است نمونه بارز آن را در جریان حمله اسرائیل به جنوب لبنان در طی جنگ‌های ۳۳ روزه و نیز در جنگ غزه میتوانیم به وضوح مشاهده نماییم که بیش‌ترین مراکز مورد حمله در این دو تهاجم نظامی مساجد بوده‌اند. این امر ناشی از نقشی بوده که مساجد در انسجام بخشی و محوریت قرار دادن مساجد به عنوان بستر مقاومت در مواجه با ارتش اسرائیل ایفا نموده اند؛ و نیز برخورد سبک مغز و دیوانه وار تعدادی از افراطیون در کشور‌های غربی در حمله به مساجد و محدودیت قائل شدن در ساخت و توسعه مساجد در این کشور‌ها

۴- با توجه به شرایط فعلی و مسائل را که در ارتباط با جایگاه و نقش مساجد در جهان کنونی در حال شکل‌گیری می‌باشد شایسته است دبیرخانه سازمان کنفرانس اسلامی در این خصوص با تشکیل اتاق فکر و نیز هم‌اندیشی‌های مستمر و کارشناسی به منظور بهره‌مندی از آراء و نظرات اندیشمندان علما و شخصیت‌های برجسته و دلسوز از تمامی کشور‌های اسلامی نسبت به بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت و پتانسیل موجود مساجد برنامه‌ریزی هدفمند و عقلانی را داشته باشد تا ضمن اینکه فرصت‌های طلایی به وجود آمده مغتنم شمرده شود راه‌های احتمالی اثرگذاری برنامه‌های تهاجم نرم دشمن شناسایی و با راهکار‌هایی هوشمندانه مسدود شده و زمینه‌های فرصت سوزی کاملا از میان برداشته شود.

۷- با توجه به اینکه مسجد برترین پایگاهی است که از جایگاه ویژه در میان تمامی فرق و مذاهب اسلامی برخوردار می‌باشد و از این حیث از ظرفیت بسیار بالا در ایجاد وحدت میان امت‌های اسلامی برخوردار بوده و به عنوان مهمترین عامل ایجاد و تقویت کننده تعامل و ارتباط معنوی در بین جوامع اسلامی مطرح می‌باشد. با کمال تأسف در حاضر از این توان و پتانسیل سرشار و قدرتمند موجود حتی بهره‌برداری حداقلی نیز از آن به عمل نمی‌آید. با بکارگیری توان حداکثری آن انتظار می‌رود بسیاری از چالش‌ها و گسست‌های موجود بین جوامع اسلامی از بین رفته و روح همگرایی و اخوت و برادری میان مسلمانان ارتقاء و افزایش می‌یابد همچنانکه پیامبر گرامی اسلام (ص) پیمان اخوت و برادری میان مهاجرین و انصار را با هدف ایجاد وحدت میان آنان و جلوگیری از تشتت و اختلاف در مسجد در مدینه برقرار کرد. همچنانکه در گذشته مسجد خاستگاه وحدت بوده ودر این خصوص و با هدف استمرار نقش وحدت آفرین امروزه نیز باید با تأسی از این منش مبارک حضرت رسول (ص) میتوان در این زمینه به نقش آفرینی و احیاء سنت نیکو و پسندیده عقد اخوت و برادری میان فرق و مذاهب مختلف اسلامی در مساجد پرداخت.

۸- در بسیاری از کشور‌های اسلامی مساجدی مشهور و بسیار و فعال و تأثیرگذاری وجود دارد که نقش تأثیرگذاری در ترویج و بسط معارف و آموزه‌های الهی نه تنها در بین کشور خویش بلکه در بین سایر کشور‌های اسلامی نیز دارند. در حال حاضر هیچگونه ارتباط و تعامل دو سویه و چند سویه بین این مساجد وجود ندارد تا ضمن انتقال تجربیات و اندوخته‌ها و داشته‌ها و دلایل موفقیت‌ها به یکدیگر نوعی همکاری و ارتباط دوجانبه و چند جانبه به منظور هم‌افزایی در دستیابی به اهداف عالیه اسلامی صورت پذیرد. دبیرخانه سازمان کنفرانس اسلامی لازم است زمینه‌های ارتباط و رفت و آمد‌های مستمر، زمینه‌های تقویت و ارتقاء همکاری بین این مساجد معروف و برگزیده جهان اسلام فراهم نماید..

۹- با عنایت به اینکه حضور فعال مساجد تنها محدود به کشور‌های اسلامی نمی‌گردد بلکه مساجدی بسیار فعال و موفق در ارائه برنامه و فعالیت‌های مختلف و متنوع اسلامی در سایر کشور‌های جهان وجود دارند که می‌توانند سهم زیادی در ترویج و تبیین دین مبین اسلام و افزایش توان متولیان امر مسجد در کشور‌های اسلامی داشته باشند (به عنوان مثال سنگاپور به عنوان یک کشور لائیک جامعه مسلمانان آنان با برنامه ریزی اصولی و سیستمی و منظم و دقیق توانسته‌اند بهترین نوع مدیریت در مساجد را طراحی و اجرا نمایند که حتی این مدیریت موفق می‌تواند به عنوان الگو برای دیگر کشور‌های اسلامی مطرح شود منتهی به دلیل عدم عضویت این کشور‌ها در سازمان کنفرانس اسلامی به دلیل عدم حاکمیت نظام اسلامی امکان بهره گیری از تجربیات مسلمانان این کشور‌ها در قالب سازمان کنفرانس اسلامی وجود ندارد که لازم است در این خصوص چاره‌ای جدی اندیشیده شود و راهکار اصولی و جدی ارائه گردد. (به عنوان میهمان یا عضو ناظر نمایندگان جامعه مسلمانان این کشور‌ها در جلسات مرتبط با مسجد شرکت نمایند.)

۱۰- وجود ده‌ها مسجد از حیث معماری بی نظیر و قالب‌های مختلف هنری بکار رفته در آن‌ها در بین کشور‌های اسلامی بستر مناسبی را فراهم نموده‌اند تا سازمان کنفرانس اسلامی هر ساله در مناسبت‌های مختلف به ویژه روز جهانی مسجد به معرفی و شناسایی این آثار برای جوامع مختلف اسلامی و غیر اسلامی بپردازد و این ظرفیت بسیار باشکوه فرهنگ و تمدن اسلامی را به بهترین نحو به دیگر ملل بشناسانند. با توجه به جذابیت فوق‌العاده بالا و سبک‌ها و آفرینش‌های ارزشمند هنری این امر می‌تواند جاذبه فراوانی را برای علاقمندان به تمدن اسلامی فراهم نموده و نگاهی مثبت را در آن‌ها به وجود بیاورد.

انتهای پیام / م