یادی از آیین‌های عزاداری مردم کوهبنان در محرم

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان،  مراسم روز تاسوعا و عاشورای حسینی در شهرستان کوهبنان با انجام رسم و رسومات خاصی برگزار می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به مراسم جوش زنی در محله انصار و دهستان خرمدشت و نیز مراسم سنگ زنی در روستای کهن، اجرای تعزیه در روستای ده علی، عزاداری سنتی بخش طغرالجرد و پرده خوانی، اشاره کرد که خوشبختانه با گذشت چند صد سال هنوز پا برجاست و فرمواش نشده است؛ اما امسال مردم شهرستان کوهبنان برای جلوگیری از شیوع کرونا ویروس این مراسم ها را برگزار نکردند و با حضور در مساجد و حسینیه های محله های خود به سوگ سید الشهدا(ع) و اصحاب باوفای ایشان نشستند و برای تسلای غم خاندان امام حسین(ع) عزاداری کردند. 

مراسم سنگ زنی

مراسم سنگ زنی در برخی از روستا‌های شهرستان مثل روستای کَهن در روز و شب تاسوعا و به ویژه روز عاشورا رواج خاص دارد و مردم این روستا با این رسم دیرینه خود در سوگ شهادت سالار شهیدان( ع) عزاداری می‌کنند که مورد توجه مردم سایر مناطق نیز قرار دارد.

این مراسم از قدمتی بسیار بالا برخوردار است و عزاداران به جای سینه‌زدن و زنجیر‌ زدن، ۲ چوب  یا سنگ را در حالت تک و سه ضرب به هم می‌زنند به طوری که در آن مداح با ریتم خاصی نوحه می‌خواند و عزاداران هم با سبک خاصی از جای خود حرکت می‌کنند.

مراسم سنگ زنی روستای کهن در سال ۱۳۹۱، به عنوان یک مراسم آیینی ـ عاشورایی در استان کرمان به ثبت ملی رسیده است.

مراسم جوش زنی

جوش زنی، نوعی خاص از مراسم سینه زنی در ایام ماه محرم  است که در اجرا تفاوت اصولی با سینه زنی سنتی دارد.

این مراسم در بسیاری از نقاط کشورمان انجام می‌شود؛ اما تفاوت‌های قابل توجهی در اجرا با یکدیگر دارند که براساس بررسی‌های به عمل آمده شیوه اجرای جوش زنی در روستای کهن شهرستان کوهبنان در ردیف اجرا‌های بی نظیر و منحصر به فرد است.

جوش زنی در روستای کهن در دو بخش انجام می‌شود. هر یک از این بخش‌ها هم به لحاظ حرکت‌های ریتمیک و هم از نظر حُزن خاص نوحه‌ها در عمل تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند.

شیوه اجرای بخش اول

در ابتدا پای راست از زمین بلند شده و به قدر نیم گام در جلو همانند رژه سربازان به زمین زده می‌شود. همراه با فرود سریع و شدید پا بر زمین، دست راست بر سینه زده می‌شود. ضرب آهنگ این دو بر خورد، طنین خاصی را ایجاد می کند که فضای حزن انگیز عزاداری را بیشتر می‌سازد.

 به سرعت پای چپ در کنار پای راست قرار می‌گیرد. به گونه‌ای که در این حالت جوش زن نسبت به حالت پیش از شروع، نیم گام به جلو پیشرفت  می کند.

در مرحله بعد پای راست، نیم گام به سمت راست بر گشته و جوش زنان روی پنجه همین پای راست اندکی بلند می‌شوند. سپس پای چپ به صورت مورب پشت پای راست قرار می‌گیرد، آن گاه پای راست هم عقب نشینی کرده و در کنار پای چپ گذاشته می‌شود؛ سپس پای چپ یک سوم گام به جلو می‌آید. در مرحله بعد هر دو پا، روی پنجه اندکی بلند شده و حرکت تکرار می‌شود.

نوحه خوان در توالی حرکات، گاه جوش زنان را بدون همراهی با نوحه به حال خود وا می‌گذارند. جوش زنان بدون نوحه خوانی تنها به اجرای حرکات سینه زنی و حرکت هم آهنگ پا می‌پردازند. در این حالت بینندگان در فضایی غم افزا و به شدت متاثر کننده قرار می‌گیرند.

نوحه خوان در ترجیع بندی که می‌خواند، جوش زنان را به اجرای بخش دوم جوش زنی هدایت می‌کند.

شیوه اجرای بخش دوم

با شروع نوحه بخش دوم که با" ناد علیا" علیا" یا علی " شروع می‌شود. جوش زنان به سرعت از بخش اول بدون وقفه وارد بخش دوم می‌شوند. در ابتدا با پای راست یک پرش به جلو انجام می‌گیرد. در حالی که پای چپ به صورت خمیده بالا نگه داشته شده است. بر روی پای راست به صورت در جا یک پرش دیگر به بالا انجام می‌شود؛ سپس روی پای چپ ایستاده و پای راست خمیده در بالا نگه داشته می‌شود.با پای چپ به قدر یک سوم مانند پای راست در حرکت قبلی گام به عقب پرش می‌شود؛ سپس بر روی پای چپ یک پرش در جا صورت می‌گیرد. در ادامه حرکت‌ها تکرار می‌شود.

در بخش دوم تمامی حرکات تقریبا در جا انجام می‌شود. در این مرحله نیز نوحه خوان به منظور ایجاد فضایی هر چه بیشتر محزون کننده جوش زنان را به حال خود وا می‌گذارد تا به حرکات و سینه زنی تنها ادامه دهند.

امسال مراسم روز‌های تاسوعا و عاشورای حسینی در شهرستان کوهبنان با توجه به شرایط بیماری کرونا ویروس متفاوت‌تر از سال‌های قبل؛ اما باشکوه بیشتری برگزار شد.

در تاسوعا و عاشورای حسینی گرچه مردمان کوهبنان مراسم سنتی چند ساله جوش زنی و سنگ زنی را به خاطر رعایت دستورالعمل های بهداشتی برگزار نکردند؛ اما  با حضور در مساجد و حسینیه های هر محله به صورت جداگانه و باشکوه به سوگ سرور و سالار شهیدان(ع) پرداختند و شور و شعور حسنی را با هم درآمیختند.

همچنین در دهستان خرمدشت این مراسم ها در صحن امام زاده زیدبن علی (ع) با رعایت کامل توصیه‌های بهداشتی  و فاصله گذاری اجتماعی برگزار شد.

 هر ساله مراسم های عزاداری ایام محرم در امامزاده سلیمان شاه (ع) و بی بی عصمت (س) شهرستان کوهبنان برگزار می‌شد.

گزارش از  احسان محمدی کوهبنانی

انتهای پیام/ م