زنجان خاستگاه اصلی چاقو در ایران / صنعتی که نیازمند برندسازی است

همراه مردان نمکی کشف شده در معدن چهر آباد زنجان اشیای جالب توجهی به چشم می‌خورد و از مهمترین آن‌ها می‌توان به یک چاقوی فلزی با دستۀ استخوانی اشاره کرد که در یک غلاف چرمی به کمربند پارچه‌ای یکی از مومیایی‌ها بسته شده که بیانگر قدمت ساخت و استفاده مردم زنجان از چاقو می‌باشد.

در پی تکمیل گزارشم سری به کارگاه آقای شعبانی، بنیانگذار ساخت چاقو‌های هنری در زنجان و دارنده نشان درجه یک هنری (معادل مدرک دکتری) زدم.

او که متولد سال ۱۳۴۰ در استان زنجان است، می‌گوید: از  پنج سالگی وارد این کار شدم و به مدت یکسال نزد استاد علی حسین حاتمی چاقو سازی را آموختم و پس از آن به مدت ۸ سال  از تجربیات استاد ایوب رستمی استفاده کرده و  از  سن ۱۴ سالگی  به عنوان یک چاقو ساز حرفه‌ای وارد بازار کار شدم.

 شعبانی می‌گوید با اینکه چاقوسازی را در سن کم و در کودکی  همراه با ادامه تحصیل آموخته، اما علاقه به این صنعت بر سختی هایش غلبه کرده و  او با وجود تمام پستی و بلندی‌های این مسیر به مدت  ۴۵ سال به صورت تمام وقت  به چاقو سازی پرداخته است.

الناز خدایی فرد معاون صنایع دستی استان زنجان در گفتگو با خبرنگار   گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، با بیان اینکه چاقویی که همراه مرد نمکی شماره ۴ در معدن چهر آباد کشف شده بیانگر تاریخچه چاقو در زنجان می‌باشد، گفت: این چاقو قدیمی‌ترین چاقوی یافت شده در استان زنجان می‌باشد که مربوط به دوره هخامنشیان است.

او افزود: به طور کلی چاقو‌های ساخت زنجان به ۱۷ دسته تقسیم می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به انواع چاقوی آشپزخانه با سایز‌ها و تیغه‌های مختلف و چاقو‌های باغبانی و چاقو‌های پیوندی، چاقو‌های شکاری اشاره کرد.

خدایی فرد ادامه داد: در زمان‌های گذشته زنجان جزء مناطقی بوده که در آن اسلحه سازی رواج داشته، اما با گذشت زمان و پیشرفت تسلیحات شکل و شمایل سلاح سازی به مرور دچار تغییراتی شده است.

او گفت: صنعت چاقو سازی در استان زنجان وام دار سلاح سازی مردمان زنجان در زمان‌های دور بوده است.

معاون صنایع دستی استان زنجان تصریح کرد: چاقوی زنجان به جهت اصالت و سنتی بودن و نحوه آب دادن تیغه‌های چاقو و کیفیت و تنوع تیغه‌ها و انواع دسته‌هایی که ساخته می‌شود منحصر به فرد  می‌باشد.

خدایی فرد با بیان اینکه در حال حاضر در استان زنجان ۱۵۰۰ نفر در حوزه ساخت چاقو فعالیت دارند، گفت: چاقو سازی یکی از قدیمی‌ترین شغل‌هایی است که در  زنجان رواج دارد.

او افزود: چاقو دومین صنعت ارز آور در حوزه صنایع دستی استان زنجان به شمار می‌رود.

خدایی فرد بابیان اینکه هم اکنون چاقوی زنجان  ۸ الی ۹ درصد بازار کشور را در اختیار گرفته است، گفت: چاقوی زنجان  یک برند شناخته شده  در کل دنیا محسوب می‌شود.

نایب رئیس اتحادیه چاقوسازان زنجان در رابطه با درخواست‌هایی که سایر استان‌ها از چاقوی زنجان دارند؛ گفت: ارسال چاقو برای استان تهران در انواع مختلف صورت می‌گیرد، چاقوی زنجان در شهر‌های شمالی کشور بیشتر در آشپزخانه و در مناطق جنوبی در قصابی‌ها به چشم می‌خورد، استان قزوین نیز خواهان چاقوی قلمتراش ساخت چیره دستان زنجانی است.

او می‌گوید: قریب به ۲ سال است که در سایه تحریم‌ها و پس از آن شیوع ویروس کرونا هیچ صادراتی از زنجان  به کشور‌های دیگر صورت نگرفته است.

می‌توان گفت که اکثر چاقوسازان در استان زنجان از سر ناچاری و تامین نان شب مشغول به این کار هستند و  با این اوصاف بقای هنر چاقو سازی در زنجان نیازمند حمایت و توجه ویژه مسئولین است.