علت خشوع یا قساوت دل چیست؟ +صوت

به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ ۖ وَکَثِیرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ

آیا نوبت آن نرسید که گرویدگان (ظاهری از باطن به خدا بگروند و) دل هاشان به یاد خدا خاشع گردد و به آنچه از حق نازل شد بذل توجه کنند و مانند کسانی که پیش از این برایشان کتاب آسمانی آمد (یعنی یهود و نصاری) نباشند که دوره طولانی بر آن‌ها گذشت و دل هاشان زنگ قساوت گرفت و بسیاری فاسق و نابکار شدند؟

فایل صوتی تلاوت آیه ۱۶ سوره حدید

تفسیر آیه ۱۶ سوره حدید

امام صادق (ع) می‌فرمایند: از مزاح دوری کنید که آبرو می‌برد و شکوه و بزرگی مردان را از بین می‌برد، یاران رسول خدا (ص) جمع می‌شدند و سخنان لغو و بیهوده می‌گفتند و می‌خندیدند تا اینکه این آیه شریفه را خداوند نازل فرمود: «أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللهِ»؛ هنگامی که رسول خدا (ص) این آیه را تلاوت فرمود، سخن گفتن و لغو و شوخی را رها کردند.

در این آیه، هم سبب خشوع مطرح شده که یاد خداست، «تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللّهِ» و هم سبب سنگدلی که دور شدن از کتاب خدا در دوره طولانی است. «فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ». در روایات نیز می‌خوانیم:دوران غیبت حضرت مهدی (عج) به قدری طولانی می‌شود که گروه گروه مردم دین خود را از دست می‌دهند.

بیشتر بخوانید

• آیا انسان دارایی حلال خود را می‌تواند به هر طریقی هزینه کند؟ +صوت

در برخی از آیات قرآن، همانند آیه مورد بحث، خداوند از مؤمنان می‌خواهد که مانند برخی افراد و گروه‌ها نباشند و در برخی آیات، سفارش نموده که مانند این الگو‌ها باشید. اکنون نظری اجمالی به این دو دسته آیات می‌افکنیم:

الف) با راستگویان باشید. «کُونُوا مَعَ الصّادِقِینَ»
با صالحان همراه شوید. «أَلْحِقْنِی بِالصّالِحِینَ»، «وَ أَکُنْ مِنَ الصّالِحِینَ»
با نیکوکاران باشید. «تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ»
با صابران باشید. «وَ کَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَکانُوا»؛ چه بسا پیامبری که همراه او پیروان بسیاری جنگیدند و کشته شدند، در حالی که در برابر سختی‌هایی که در راه خدا به آنان می‌رسید، مقاومت کردند و هیچ سست نشده و تسلیم نشدند.

با پیامبر و پیروان واقعی او باشد. «لَکُمْ فِی رَسُولِ اللّهِ أُسْوَهٌ»، «قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ فِی إِبْراهِیمَ وَ الَّذِینَ مَعَهُ»
از سپاسگزاران نعمت‌ها باشید. «کُنْ مِنَ الشّاکِرِینَ»
از اهل عبادت و بندگی باشید. «کُنْ مِنَ السّاجِدِینَ»
عامل به دستورات پروردگار و خدایی باشید. «کُونُوا رَبّانِیِّینَ»
از تسلیم شدگان در برابر خدا باشید. «وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ»
با اهل ایمان باشید. «وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ
برپادارنده قسط و عدل باشید. «کُونُوا قَوّامِینَ بِالْقِسْطِ»
برپادارنده دستورات خدا باشید. «کُونُوا قَوّامِینَ لِلّهِ
یاری گر دین خدا باشید. «کُونُوا أَنْصارَ اللّهِ»

ب) منافق صفت نباشید. «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا یَسْمَعُونَ» و مانند آنان (منافقان) نباشید که گفتند شنیدیم و در حقیقت نشنیدند.

ریاکار نباشید. «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النّاسِ» و مانند آنان (منافقان) نباشید که به قصد ریا و تظاهر، خانه و کاشانه خود را رها کردند.

پیمان شکن نباشید. «وَ لا تَکُونُوا کَالَّتِی نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّهٍ أَنْکاثاً» و همانند زنی نباشید که پنبه‌هایی که رشته و تابیده، واتاباند و از هم باز نمود.

پیامبر را اذیّت و ناراحت نکنید. «لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ آذَوْا مُوسی» و مانند یهودیانی نباشید که پیامبرشان حضرت موسی را آزار و اذیّت می‌کردند.
خدا را فراموش نکنید. «لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ» همانند کسانی که خدا را به فراموشی سپردند، نباشید که عذاب خودفراموشی به دنبال دارد.

نا امید نباشید. «فَلا تَکُنْ مِنَ الْقانِطِینَ»، «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللّهِ»
ناسپاس و کافر نباشید. «لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ کَفَرُوا»
یار و مددکار مجرمان نباشید. «فَلَنْ أَکُونَ ظَهِیراً لِلْمُجْرِمِینَ»
شکاک و دو دل نباشید. «فَلا تَکُنْ مِنَ الْمُمْتَرِینَ»
با حق و حقیقت دشمنی نکنید. «وَ لا تَکُنْ لِلْخائِنِینَ خَصِیماً»؛ به نفع خیانت کاران، با دیگران خصومت و دشمنی نکنید.
از غافلان و نادانان نباشید. «وَ لا تَکُنْ مِنَ الْغافِلِینَ»، و «فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِینَ»
آیات و نشانه‌های الهی را دروغ نپندارید. «وَ لا تَکُونَنَّ مِنَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللّهِ فَتَکُونَ مِنَ الْخاسِرِینَ» واز کسانی که آیات خدا را تکذیب کردند، نباشید که از زیانکاران خواهید بود.
پشتیبان کافران و بی دینان نباشید. «فَلا تَکُونَنَّ ظَهِیراً لِلْکافِرِینَ»
در معامله، کم فروش و گران فروش نباشید. «وَ لا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ»
تفرقه و اختلاف نداشته باشید. «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا»

پیام‌های آیه ۱۶ سوره حدید

۱- ایمان بدون خشوع قلب قابل توبیخ است. «أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ»

۲- برای دعوت به خشوع، از اهرم ایمان استفاده کنید. (شما که ایمان دارید چرا خشوع ندارید؟) «أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ»

۳- هدف از نزول آیات الهی، خشوع دلهاست. «تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ ... وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ»

۴- ذکر خدا و تلاوت آیات قرآنی، زمینه ساز خشوع قلب است. «تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ»

۵-یاد الطاف الهی و یاد عفو و قهر و سنّت‌های او، وسیله‌ی خشوع است. «أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللّهِ»

۶- از تاریخ پیشینیان عبرت بگیریم. «وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ»

۷- تداوم غفلت، سبب سنگدلی می‌شود. «فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ»

۸-سنّت‌های الهی برای همه امّت‌ها یکسان است. «وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ ... مِنْ قَبْلُ»

۹- از مهلت دادن الهی سوء استفاده نکنیم. «فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ»

۱۰- سنگدلی، زمینه فسق و گناه است. «فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ»

۱۱- ابزار هدایت به تنهایی کافی نیست، آمادگی روحی لازم است. «أُوتُوا الْکِتابَ ... فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ»

انتهای پیام/