سیر تا پیاز «شاد»؛ از شایعه هک شدن تا ماجرای پیام‌های غیراخلاقی

باشگاه خبرنگاران جوان ـ اسفند سال ۱۳۹۸ بود که مدارس کشور به دلیل جلوگیری از شیوع کرونا تعطیل شد و چون همان زمان تصور می‌شد که این تعطیلی کمی طولانی شود، مسئولان آموزش و پرورش به فکر افتادند که بستر‌های دیگری را هم برای آموزش پیش‌بینی کنند.

اولین بستر، مدرسه تلویزیونی بود که تقریبا حدود ۱۰ روز بعد از تعطیلی مدارس راه افتاد و آموزش از بستر تلویزیون آغاز شد که البته هنوز هم ادامه دارد؛ اما در کنار این اتفاق، بهره‌مندی از فرصت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای آموزش، بستر دیگری بود که مسؤولان آموزش و پرورش را به این سمت مدارس هدایت کرد و بعد از گذر یک فراز و نشیب تقریبا ۵۰ روزه، شبکه آموزشی دانش‌آموزان «شاد» ۲۱ فروردین ۱۳۹۹ مقارن با سالروز ولادت با سعادت حضرت، ولی عصر (عج) راه‌اندازی شد.

از آن روز، «شاد» اتفاقات متعددی را تجربه کرده است. از روزی که با یک پیام‌رسان ساده شروع به کار کرد تا امروز که امکانات متعددی را به معلمان و دانش‌آموزان عرضه می‌کند؛ در حقیقت «شاد» مسیر سختی را گذرانده است؛ از روزی که دانش‌آموزان به دلیل کندی نرم‌افزار و اینترنت نمی‌توانستند از امکانات آن بهره‌مند شوند تا امروز تلاش‌های زیادی شده است و تیتر‌هایی مانند «شاد ناشاد»، «شاد غمگین» و «دانش‌آموزان دلگیر از شاد» گرچه کمی مسؤولان تیم را دلگیر کرده است، اما سعی کردند نقد‌ها را بپذیرند و «شاد» را سرپا نگه دارند.

این روز‌ها هم بحث‌هایی، چون هک کردن شاد، کندی سرعت کار در این شبکه و انتشار بخشی تصاویر نامناسب در آن مطرح می‌شود. بر همین اساس از علی کاظم‌زاده مدیرعامل فنی «شاد» دعوت کردیم تا در خبرگزاری فارس به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

کاظم‌زاده در این گفتگو، چگونگی شکل‌گیری «شاد» را تشریح کرد و دلیل اینکه برای برخی دانش‌آموزان و معلمان، هزینه شاد رایگان نیست، توضیح داد. وی همچنین فعال شدن پایش هوشمند محتوا روی شاد خبر داد.

مدیرعامل فنی شاد با بیان اینکه «شاد» تاکنون هک نشده است، گفت: هیچ پیام پولی از سمت «شاد» برای دانش‌آموز ارسال نمی‌شود. یعنی به محض اینکه یک پیامی برای فردی ارسال شد که بابت فلان مسأله پولی واریز کن، بدانید قطعا کلاهبرداری است.

ماجرای ایجاد «شاد»

«شاد» چگونه متولد شد؟

این موضوع به اوایل اسفند سال ۹۸ برمی‌گردد یعنی زمانی که کشور درگیر کرونا شده بود و مقرر شد مدارس تعطیل شود؛ در حقیقت آموزش و پرورش با تعطیلی مواجه شده بود که انتهایش مشخص نبود و باید برای تداوم یادگیری تدبیری می‌اندیشید؛ البته آن زمان تصور بر این بود که ماجرای کرونا نهایتا تا خرداد ۹۹ تمام می‌شود، ولی به هرحال همان بازه، این دغدغه را در آموزش و پرورش ایجاد می‌کرد که به نوعی ارتباط بین معلم و دانش‌آموز را برقرار کند.

اولین اقدام وزارت آموزش و پرورش این بود که از پیام‌رسان‌های بومی دعوت کند، چون در آن برهه زمان هیچ کدام از برنامه‌های آموزشی کشور، قابلیت پوشش تعداد مخاطب زیاد را نداشت. کما اینکه الان هم همچنان ندارد. یعنی اپلیکیشن آموزشی که بتواند چند میلیون مخاطب را همزمان پوشش دهد از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نداریم؛ لذا سراغ پیام‌رسان‌ها می‌روند که تنها بستری است که می‌توان به تعداد زیاد در آنجا کار کرد.

راهکار این بود که یک حلقه واسطی قرار دهند که از طریق حلقه واسط، اطلاعات را به پیام‌رسان‌ها منتقل کند. زیرا برای آموزش و پرورش یک مسأله بسیار مهم، اطلاعات کاربری و هویتی و اطلاعات شبکه معلم ـ دانش‌آموزی است و به هیچ عنوان نمی‌خواستند که این اطلاعات دست شخص ثالثی بیفتد. پس با یک حلقه واسط هماهنگ می‌کنند که این اطلاعات را به شما می‌دهیم، کدبندی کنید و به پیام‌رسان‌ها بدهید و آن‌ها کلاس‌ها و گروه‌های لازم برای معلمان و دانش‌آموزان را تشکیل دهند و شروع به تعامل شود.

پس چرا این اتفاق نیفتاد؟

دو مشکل جدی در این مسأله وجود داشت. یک مشکل حلقه واسط بود. یعنی تیم برنامه‌نویسی که باید رد و بدل شدن اطلاعات را بین آموزش و پرورش و پیام‌رسان‌ها انجام دهد، نتوانست به خوبی از عهده این ماجرا بر آید. مسأله دوم، زیرساخت بود. مثالی می‌زنم در همان دوران، پیام‌رسان‌های کشور که با تعداد بالای مخاطب کار می‌کردند با نزدیک ۱۰۰ هزار کاربر همزمان در لحظه، سیستم‌شان اصطلاحا کرش (crash) می‌کرد. در حالی که اکنون در شاد ۲.۵ میلیون کاربر را به صورت همزمان پوشش می‌دهیم.

یعنی پیام‌رسان‌ها به لحاظ سخت‌افزاری و زیرساخت نمی‌توانستند نیاز را برطرف کنند؛ لذا بعد از مدت کوتاهی که آموزش و پرورش مطمئن شد که از آن مسیر نمی‌تواند به موفقیت برسد، سراغ شرکت همراه اول آمد که زیرساخت مناسب برای پوشش‌دهی به این ماجرا را داشت؛ گرچه اوایل کار طول کشید که بتواند زیرساخت و هم آن دانش فنی که به صورت بومی مورد نیاز بود را تأمین کند؛ یعنی یک پیام‌رسانی شود که کاملا بومی شده باشد بدون اینکه نیاز به سرور‌های خارجی و پیام‌رسان خارجی داشته باشد و بتواند نیاز وزارت آموزش و پرورش را برطرف کند.

شرکت همراه اول پای کار آمد و این تعهد را به طور جدی به آموزش و پرورش داد که هیچ منفعت مالی قرار نیست از این مسیر نصیبش شود کما اینکه الان هم همین بوده و صرفا بر اساس مسؤولیت اجتماعی این کار را انجام می‌دهد و این تعهد را داد که نیاز‌های نرم‌افزاری و سخت افزاری را برطرف کند که این کار را نیز انجام داد و یک تعامل بسیار نزدیکی با وزارت آموزش و پرورش برقرار شد تا وزارت آموزش و پرورش به عنوان بهره‌بردار و مالک محتوای شاد خیالش راحت باشد که از لحاظ نظارتی و مدیریتی، ابزار‌های لازم برای کنترل آن فضا و اعمال مدیریت را دارد.

وزارت آموزش و پرورش عنوان می‌کند که «شاد»، وزارت آموزش و پرورش در فضای مجازی است و همه آن ابزار‌های نظارتی در آنجا نیاز است که تا کنون نیز بخش عمده‌ای محقق شده است.

از نظر زیرساخت تقریبا هیچ مشکلی نداریم

«شاد» فراز و نشیب زیادی را طی کرده است؛ در این مسیر با چه مشکلاتی مواجه بودید؟

طبیعی است که در شروع ماجرا، مشکلاتی بوده است که یک بخش از سمت زیرساخت و یک بخشی در کد برنامه بوده که کد صرفا پیام‌رسان بوده و همه نیاز‌های آموزشی را نمی‌توانست برطرف کند و یک بخش از مشکلات هم طبیعتا سمت کاربر بوده است.

با کاربرانی مواجه بودیم مخصوصا دانش‌آموزان در سنین پایین که توانایی استفاده از پیام‌رسان و ابزار هوشمند را نداشتنذ و از آن طرف در لایه معلمان، معلمانی داشتیم که به هیچ عنوان با ابزار وتکنولوژی جدید آموزش نداده بودند.

تا این سیستم منطبق شود، چند ماه طول کشید. یعنی تا وقتی که دانش‌آموز یاد بگیرد چگونه در فضای مجازی درس بخواند و معلم یاد بگیرد چگونه در فضای مجازی درس دهد و زیرساخت لازم برای حل مشکلات زیرساختی کاملا برطرف شود و کد برنامه ارتقا پیدا کند.

این مسیر در طول این مدت یک سال و ۹ ماه طی شده و الحمدالله در سال تحصیلی ۱۴۰۱ ـ ۱۴۰۰ از نظر زیرساخت تقریبا هیچ مشکلی نداشتیم. یک تعداد سرور در ابتدای مهرماه اضافه شد و ما امسال گزارش خرابی و گزارش کندی را مرتفع کردیم یعنی اینکه به طور عمده کاربران بگویند شاد کند است، کار نمی‌کند، فایل ارسال نمی‌شود و ... واقعا دیگر امسال وجود ندارد.

ابزار‌هایی به شاد اضافه شده است به عنوان مثال گفت‌وگوی صوتی را می‌توانم نام ببرم که امکان ارتباط چند طرفه بین معلم و دانش‌آموزان را ایجاد می‌کند و خیلی در کلاس‌های درس مورد استقبال بوده است. یا لایو معلم که در کلاس درس بتواند به طور همزمان با دانش‌آموزان ارتباط بگیرد، روی تخته بنویسد و امکان سوال پرسیدن متنی هم ایجاد شد.

در مجموع امکان استفاده از شاد به عنوان ابزار آموزشی خیلی بالاتر رفته است. البته همچنان معتقدیم که این پایه برای بلند مدت کشور کافی نیست و معتقدیم آن چیزی که برای بلند مدت نیاز داریم با فرض بودن یا نبودن کرونا، ابزار آموزشی قدرتمند است تا بتواند نیاز آموزشی معلمان و دانش‌آموزان را برطرف کند و بتوانیم آموزش مجازی را در کنار آموزش حضوری نگه داریم و از مزیت‌های آموزش مجازی استفاده کنیم.

در حال حاضر همه معترف هستند که آموزش مجازی مزیت‌های بسیاری دارد. گرچه هیچوقت جای کلاس درس را پر نمی‌کند، چون کلاس درس چیزی به دانش‌آموز اضافه می‌کند و یاد می‌دهد که اصلا نمی‌توان با فضای مجازی جایگزین کرد. اما ابزار‌هایی که معلم و دانش‌آموز در فضای مجازی دارد، خیلی ابزار‌های کارآمدی است؛ و ما این آینده‌نگری را هم داریم.

شادبین و رمزینه‌خوان هزینه‌بر هستند!

از زمانی که شاد شروع به کار کرد، عنوان شد که برای دانش‌آموزان و معلمان رایگان است، اما برخی خانواده‌ها می‌گویند که «شاد» برای ما رایگان نیست و هزینه از اینترنت‌مان کم می‌شود.

بله، شاد رایگان است، اما دو احتمال هست که از کاربر هنگام استفاده از شاد هزینه کم شود. یک احتمال این است که کاربر از ابزار‌هایی در «شاد» استفاده کند که او را از اینترنت «شاد» خارج کند.

ما هم اعلام کردیم که این ابزارها، شما را از اینترنت شاد خارج می‌کند مثل ابزار «شادبین» که امکان جستجو در «شاد» را فراهم می‌کند و خیلی هم مورد استقبال خانواده‌ها بوده و در فضای امنی، دانش‌آموز می‌تواند محتوای درسی را جست‌وجو کند به دنبال مطالب مورد علاقه خود بگردد، بدون اینکه خانواده نگران باشد که وارد چه فضایی می‌شود و خیلی طبیعی است که از اینجا به بعد اینترنت رایگان نیست، چون وارد صفحه‌هایی می‌شود که از آی‌پی‌های شاد استفاده نمی‌کنند.

یک ابزار دیگر کیوآرکدخوان (رمزینه‌خوان) است که در «شاد» داریم که به درخواست آموزش و پرورش ایجاد شد؛ امسال در کتاب‌های درسی کیوآرکد قرار گرفته است و دانش‌آموز با عکس گرفتن از رمزینه وارد سایت رشد می‌شود و آنجا فیلم آموزشی، فیلم آزمایشگاهی، کارگاه و عکس را می‌تواند مشاهده کند.

وزارت آموزش و پرورش درخواست داد که به جای اینکه از «رمزینه‌خوان‌های بازاری»، استفاده کند، در این «شاد» این امکان فراهم شود و ما همین امکان را در شاد ایجاد کردیم که دیگر دانش‌آموز از فضای درسی خارج نشود.

در حال حاضر این امکان در شاد هست، اما آی‌پی رشد جزو آی‌پی‌های «شاد» نیست. پس اگر کاربر از شاد بین یا رمزینه‌خوان استفاده کند، از اینترنتش استفاده می‌کند، ولی اگر از این‌ها استفاده نکند، ولی وی‌پی‌ان را روشن کرده باشد، باز انگار دارد از خارج از کشور استفاده می‌کند و باز هم اینترنتش رایگان نیست.

اگر کاربری از این ابزار‌های پولی استفاده نکرد و وی‌پی‌ان هم خاموش بود، ولی باز هم مشاهده کرد که اینترنشم مصرف می‌شود حتما با پشتیبانی شاد به شماره ۴۳۰۸۱ تماس بگیرد و شماره‌اش را اعلام کند تا پیگیری شود.

فعال شدن پایش هوشمند محتوا روی شاد

برخی دانش‌آموزان عنوان می‌کنند که پیام‌های جدید در «شاد» دیر نشان داده می‌شود و آن‌ها مجبورا در طول تدریس معلم، از گروه خارج شده و دوباره وارد شوند.

این مشکل در مهر و یک بخش از آبان وجود داشت که ما سِرورمان نزدیک به پر شدن بود و وقتی ظرفیت سِرور تکمیل می‌شود، اولویت را برای کسانی می‌گذارد که تازه وارد اپلیکیشن می‌شوند لذا وقتی دانش‌آموز رفرش (refresh) می‌کند، خودش را در اولویت قرار می‌دهد و می‌تواند پیام‌ها را ببیند. ما یک تغییراتی در کد اعمال کردیم و از اوایل آذرماه به بعد دیگر گزارشی در این خصوص نداشتیم.

برخی خانواده‌ها می‌گویند مطالبی در «شاد» بارگذاری می‌شود که غیراخلاقی است، چگونه می‌توان از این‌ها جلوگیری کرد؟ نظارت بر چه اساسی است؟

اولا ببینیم ریشه ماجرا گذاشت. شاد یک پیام‌رسان کنترل شده است. به این معنی که امکان ساخت کانال و گروه برای کاربری که به عنوان دانش‌آموز وارد «شاد» می‌شود و همچنین در حال حاضر کاربری که به عنوان معلم وارد شاد می‌شود، دیگر وجود ندارد.

قبلا معلمین دسترسی ساخت گروه داشتند که طبق درخواست وزارتخانه تقریبا یک ماه و یک ماه و نیم پیش، این امکان از معلمان گرفته شد. پس چه کسی می‌تواند در شاد گروه بسازد؟ فقط مدیران مدارس می‌توانند این کار را انجام دهند. برای ایجاد کانال هم در «شاد» فقط یک لیست مشخص وجود دارد که آموزش و پرورش تأیید کرده است.

مشکلی که داشتیم این بود که در سال تحصیلی گذشته، یک تعداد زیادی کانال و گروه توسط کسانی که در سال قبل دسترسی داشتند، ساخته شده بود. برخی از این افراد از مسؤولیت کنار رفته بودند. بعضی از این افراد بدون اینکه خودشان بدانند، دسترسی ساخت کانال و گروه‌شان به افراد دیگر داده بودند.

مثلا فرض کنید یک معلمی بازنشسته شده بود، گوشی‌اش را به نوه‌اش داده بود که استفاده کند بدون اینکه حواسش باشد که آن دسترسی‌ها روی گوشی‌اش فعال است. یا مثلا فرض کنید یک معلم، فرزند خودش از آن گوشی به عنوان دانش‌آموز استفاده می‌کرد؛ یا یک کسی که رعایت نکرده بود و کد ورود به شادش را در اختیار افراد دیگری قرار داده بود؛ لذا ما اوایل امسال، این مشکل را به طور گسترده داشتیم یعنی گروه‌ها و کانال‌هایی که با محتوای نامناسب در «شاد» مشغول به نشر بودند. یک قاعده‌ای در «شاد» داریم و می‌گوییم به طور کلی شاد فضای آموزشی است و هر کار غیر آموزشی به این دلیل که ترافیک «شاد» را به خود اختصاص می‌دهد و سرعت کار کلاسی را کم می‌کند، از نظر ما ممنوع است. اصلا چه مناسب باشد و چه نباشد. حتی اگر در «شاد» کانالی باشد که انیمیشن هم بگذارد، خیلی دوست نداریم چنین اتفاقی بیفتد، چون ترافیکی که مصرف می‌شود حق دانش‌آموز در کلاس درس است و نمی‌خواهیم این دانش‌آموز با کندی مواجه شود که یک نفر می‌خواهد انیمیشن ببیند؛ لذا ما در آبان‌ماه، این دسترسی‌ها را به شدت محدود کردیم. تعداد زیادی از کانال‌های قبلی را بستیم و با هماهنگی وزارت آموزش و پرورش و البته با حراست آموزش و پرورش به طور خاص، هماهنگی کردیم و آن‌ها به صورت گسترده وارد این کار شدند و بسیاری از این افراد متخلف را شناسایی کردند و به پلیس فتا ارجاع دادند و در خود وزارتخانه اگر کسی تخلف کرده بود، پیگیری کردند و پرونده‌های‌شان را تشکیل دادند و از پایان آبان و نیمه آذرماه به بعد به لطف خدا این هجمه‌ای که وجود داشت به شدت کاهش پیدا رفت.

یک کار دیگر هم به تازگی آغاز شده است که «پایش هوشمند محتوا را روی شاد فعال کردیم». الان همه کانال‌های شاد تحت پایش هوشمند محتوا هستند و اگر محتوایی مستهجنی روی شاد قرار می‌گیرد با یک فاصله کم محتوا حذف می‌شود.

چقدر زمان می‌برد تا محتوا را شناسایی کرده و حذف کند؟

زیر یک ساعت است.

یک ساعت هم زمان زیادی است!

چون تازه راه افتاده است. در حال تلاش هستیم تا این زمان را کمتر کنیم. ولی با این اقدام، محتوا به طور خودکار حذف شده و آن کاربر که محتوا را قرار داده، به لیست کاربران شناسایی شده، اضافه می‌شود و خود کاربر مورد تعقیب قرار می‌گیرد و کانال و گروهی که در آنجا این محتوا منتشر شده است، مشخص می‌شود و پیگیری می‌کنیم؛ لذا امیدواریم با این تمهیداتی که اندیشیده شده است، به تدریج شاهد این باشیم که این فضا ان‌شاءالله امن‌تر شود و آن مشکلاتی که خانواده‌ها به حق می‌گفتند، نباشد.

اکنون در شاد در هر روز بالای ۲۰۰ میلیون پیام جابجا می‌شود

پس با این حساب، کانالی که چنین مواردی در آن باشد، نداریم و اگر موردی بخواهد فعالیت کند، به سرعت شناسایی می‌شود؟

بله، به سرعت شناسایی می‌شود.

اگر بچه‌ها برای همدیگر مطلبی بفرستند نیز تحت این پایش هست؟

هنوز پیام‌های شخصی را تحت پویش پایش هوشمند محتوا قرار ندادیم. ببینید مسأله اصلی پیام شخصی نبود؛ یعنی گزارش‌هایی که از خانواده‌ها به سمت ما می‌آمد، معمولا ارتباط شخصی بین دانش‌آموزان نبود، بلکه معمولا مشکل از کسانی بود که دیگر دانش‌آموز نبودند و به نوعی توانستند وارد شاد شوند یا اصلا دانش‌آموز نبودند و برای سوء استفاده آمده بودند.

آن‌ها کانال‌ها یا گروه‌هایی را در اختیار می‌گرفتند و مطالب نامناسب را در آن نشر می‌دادند. یعنی آماری که از این مدل گزارش‌ها داشتیم، معمولا از این جنس بود.

در حال حاضر یک فرد که نه معلم و نه دانش‌آموز است و می‌تواند شاد را نصب کند، امکان کنترل هست؟

ببینید در ابتدا باید آن محمل یا کشتی که سوارش هستیم درست در نظر بگیریم؛ کشتی ما، پیام رسان است و این کشتی خوبی نیست. ما داریم آن را تغییر می‌دهیم و برنامه آن را چیدیم و با آموزش و پرورش هم هماهنگ کردیم.

آن تغییر شروع شده است، ولی به هرحال در کشتی پیام‌رسان هستیم. در پیام رسان منطق‌هایی وجود دارد و وقتی تعداد پیام‌هایی که رد و بدل می‌شود، بالا می‌رود، اینکه تک‌تک پیام‌ها را رصد کنیم، بی معنی است. اکنون در شاد در هر روز بالای ۲۰۰ میلیون پیام جابجا می‌شود.

شما در کدام پیام‌رسان داخلی این امکان را دارید که تک‌تک این پیام‌ها را بررسی کنید، مخصوصا پیام‌های متنی را؛ برای پیام‌های عکس و متن، ابزار‌هایی هست که ما هم روی آن کار می‌کنیم، ولی در مورد پیام‌های متنی، به جز اینکه از کلمات خاص استفاده نشود، کار دیگری نمی‌توان کرد؛ آن کلمات را هم به راحتی کاربران هوشمند با یک کاراکتر کم و زیاد کردن، می‌توانند دور بزنند. ولی به طور کلی در پیام رسان، امکان رصد کردن به این معنی که نگذاریم چیزی منتشر شود، اصلا وجود ندارد.

کاربر می‌تواند از ابزار شخصی که در پیام رسان وجود دارد، استفاده کند مثلا کاربر می‌تواند نام کاربری‌اش پنهان می‌کند، اگر کاربری به او پیام داد که نمی‌خواهد با او ارتباط داشته باشد، مسدودش کند. از خانواده‌ها خواستیم که در کنار فرزندان باشند و تنظیمات را درست انجام دهند تا کسی از بچه‌ها به ویژه بچه‌های سن پایین سوء استفاده نکند.

منطق پیام سان این است که هر کسی می‌تواند با هر کسی ارتباط بگیرد. ما باید این را تبدیل به فضای آموزشی کنیم. به این معنی که هر مدرسه برای خودش یک هویت مستقل داشته باشد و اصلا از یک مدرسه به مدرسه دیگر معنی نداشته باشد فردی با فرد دیگر کار داشته باشد. مثل یک مدرسه فیزیکی که هر اتفاقی می‌افتد بین معلمان و دانش‌آموزان همان مدرسه است. مسؤولیت آن هم با مدیر مدرسه و معلم کلاس است که تا هر اتفاقی می‌افتد خودشان پیگیری کنند. برنامه‌ای برای سال تحصیلی آینده داریم و خیلی از مشکلات را می‌توانیم برطرف کنیم.

فاز اول کلاس مجازی را بزودی در اختیار بچه‌ها می‌گذاریم

وضعیت شاد نسبت به پیام‌رسان‌ها و سامانه‌های آموزشی چگونه است؟

اگر با پیام‌رسان‌های دیگر مقایسه کنیم، ابزار‌هایی که در حال حاضر در اختیار معلمان و دانش‌آموزان است، در یک زمینه‌هایی برابر و در یک زمینه‌ها می‌توانیم ادعا کنیم مفیدتر است.

لایو شاد را با لایو خیلی از پیام‌رسان‌ها مقایسه کنید. معلم می‌تواند به صورت ۳، ۴ ساعته فیلم کلاس را برای دانش‌آموزان پخش کند همچنین این امکان است که دانش‌آموز دستش را بالا بگیرد معلم متوجه شود که سؤال دارد یا اینکه امکان گفت‌وگوی مفصل بین معلم و دانش‌آموز برقرار باشد. الان این ابزار‌ها در مقایسه با پیام‌رسان‌های دیگر در «شاد» وجود دارد. اما در مقایسه با سامانه‌های آموزشی چطور؟

خیر. چون این مقایسه، غلط است. آیا معلم تخته مجازی در شاد دارد؟ خیر، چون پیام‌رسان قرار نیست تخته مجازی داشته باشد. ابزار‌های ارسال تکلیف در شاد در پیام رسان‌های دیگر وجود ندارد یا خیلی از دسترسی‌های دیگر که دانش‌آموزان به محتوا‌های رسمی که توسط وزارتخانه قرار می‌گیرد، مرتبط می‌کند.

شاد برای وزارت آموزش و پرورش است و به طور اختصاصی به ابزار‌هایی دسترسی دارد؛ وقتی شاد را از این منظر بررسی می‌کنیم، می‌بینیم ابزار قوی‌تری است. از جهت زیرساخت هم اوایل مشکلاتی داشتیم که الان می‌گوییم دیگر نداریم و حداقل ادعایمان این است که «شاد» به اندازه کافی زیرساخت دارد و نباید طبیعتا مشکلی در سِرور باشد.

به روز رسانی جدید شاد چه زمانی خواهد بود؟

در شاد دو اتفاق می‌افتد. یک اتفاق مهمی که در شاد می‌افتد، این است که در تلاش هستیم تا ابزار‌های آموزشی را به «شاد» اضافه می‌کنیم. یک سیر تحولی طراحی شده است که شاد را از پیام رسان به سامانه آموزش الکترونیک تبدیل کنیم.

در این سامانه آموزش الکترونیک، دو بخش مهم باید وجود داشته باشد. یک بخش، ارتباط در لحظه بین معلم و دانش‌آموز است. آنجایی که کلاس مجازی باید اتفاق بیفتد یعنی معلم، آنجا تکلیف بدهد، تخته به اشتراک بگذارد، لیست بچه‌ها را ببیند، دانش‌آموز بتواند دستش را بالا بگیرد، تصویرش را به اشتراک بگذارد و در کلاس صحبت کند. در حقیقت یک ابزار ارتباطی قدرتمند بین معلم و دانش‌آموز است.

یک بخش دیگر، ارتباط غیرلحظه‌ای است. مثل گرفتن امتحان، مثل ارسال تکلیف یا محتواست که این دو قسمت در برنامه‌ریزی که داریم در مهر ۱۴۰۱ در اختیار معلمان و دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. البته در این فاصله از الان تا مهر، به تدریج بعضی از این ابزار‌ها در دسترس می‌گیرد. فاز اول کلاس مجازی را بزودی در اختیار بچه‌ها می‌گذاریم.

«شاد» پولی نمی‌شود، اما خدمات افزوده هزینه‌بر است

به زودی یعنی چه زمانی؟

در حال حاضر به صورت آزمایشی اجرا می‌شود. این هفته به صورت آزمایشی در اختیار تعداد کمی از مدارس قرار می‌گیرد و بعد باید مشکلات احتمالی را رصد کنیم. تعداد مدارس را کم‌کم بالاتر ببریم تا بتوانیم به ابعاد ملی برسانیم. الان نمی‌توانم برای زمان قول دهم، چون محصول جدیدی است.

در این مسیر ممکن است به به‌روزرسانی نیاز داشته باشیم یا نداشته باشیم، اما تلاش‌مان این است که به‌روزرسانی نخواهد، چون برای کاربر دردسر می‌شود یعنی باید دوباره مصرف اینترنت داشته باشد. در تلاش هستیم بدون به‌روزرسانی، دسترسی‌های لازم را برای معلمان و دانش‌آموزان قرار دهیم.

یک مسیر دیگر که در شاد اتفاق می‌افتد، مسأله خدمات افزوده است. یک مصوبه‌ای شورای عالی فضای مجازی در مهر ماه با حضور رئیس‌جمهور داشته است که شاد را به عنوان محمل آموزش مجازی کشور به رسمیت شناخت. یکی از بند‌های این مصوبه، این است که نهاد‌های دولتی و غیردولتی باید بتوانند خدمات پولی در «شاد» ارائه دهند و آموزش و پرورش موظف بوده است که فضای لازم برای این کار فراهم کند.

این کار را آموزش و پرورش کرده و چارچوب آن را فراهم کرده است. موارد و قوانین آن را مشخص کرده است و الان نزدیک به اعلام فراخوان هستیم. در اعلام فراخوان با توجه به قالب وزارت آموزش و پرورش و قوانین آن، تولید کننده خدمات افزوده می‌تواند محصولش را عرضه کند.

یعنی «شاد» پولی می‌شود؟

اولا هیچکدام از آنچه خدمات پایه است، پولی نمی‌شود؛ آنچه که برای ارتباط بین دانش‌آموز و معلم نیاز است در «شاد» فروخته نمی‌شود. همه آن به صورت رایگان در اختیار بچه‌هاست. مثل همین کلاس مجازی. هیچکدام قرار نیست پولی شود.

خدمات پایه وظیفه اصلی آموزش و پرورش است و طبق اصل ۳۰ قانون اساسی، رایگان است و در اختیار همه قرار می‌گیرد. اما یک خدماتی هست که در برنامه درسی موظف نیست. مثلا یک معلمی محتوای آموزشی تولید کرده و گفته هر کسی دوست دارد، یک هزینه کمی بدهد تا بتواند استفاده کند. یا یک نفری می‌خواهد دوره آموزشی برگزار کند.

بعد از اعلام فراخوان، ارائه دهندگان می‌توانند در فراخوان شرکت کنند؛ طرح‌ها را به وزارت آموزش و پرورش می‌فرستند و وقتی تأیید وزارتخانه را بگیرند، ما در «شاد» به آن‌ها درگاه فعالیت می‌دهیم. در این درگاه، اگر دانش‌آموز علاقه‌مند باشد، می‌تواند استفاده کند. برای اینکه این خدمات افزوده بتوانند به خوبی از آن فضا استفاده کنند، ممکن است لازم باشد یک چیز‌هایی را به «شاد» اضافه کنیم. در حال بررسی هستیم و اگر این اتفاق بیفتد، یک به‌روزرسانی خواهیم داشت تا خدمات افزوده بتوانند به خوبی کارشان را انجام دهند.

به نظرتان چه زمانی این خدمات افزوده اجرایی می‌شوند؟

یک فاصله کمی قبل از عید یا یک فاصله کمی بعد از عید. امیدواریم ۱.۵ تا ۲ ماه دیگر بتوانیم داشته باشیم.

هیچ پیام پولی از سمت «شاد» برای کسی نمی‌رود

مطالبی منتشر شده است مبنی بر اینکه «شاد» هک می‌شود یا از مردم پول می‌خواهند؟ آیا «شاد» تاکنون هک شده است؟

هیچ پیام پولی از سمت «شاد» برای دانش‌آموز ارسال نمی‌شود. یعنی به محض اینکه یک پیامی برای فردی ارسال شد که بابت فلان مسأله پولی واریز کن، بدانید قطعا کلاهبرداری است. یک نکته مهمی که اینجا وجود دارد، این است که بین هک و فیشینگ (کلاهبرداری) باید تفاوت قائل شویم.

هک به چه معنی است؟ هک به این معنی است که یک نفر که متخصص یعنی برنامه نویس است بدون اینکه خود کاربر هیچ دخالتی در بخش‌های فرایند داشته باشد، بتواند وارد کد برنامه‌نویسی شاد شود که اگر بتواند این کار را کند، یا به طور گسترده به اطلاعات کاربران دسترسی خواهد داشت یا می‌تواند وارد حساب آن کاربرانی شود که به اطلاعات آن‌ها دسترسی پیدا کرده است.

این مسأله کاملا تخصصی است یعنی اینکه وقتی عنوان می‌کنند دانش‌آموز دبستانی «شاد» را هک کرده، از ابتدا مشخص است که اصطلاح را اشتباه استفاده می‌کنند. دوما ما تمهیدات بسیار سنگینی را روی شاد داریم چه از داخل و چه از خارج از کشور، حملاتی که به این قصد انجام شده را تا الان برطرف کردیم. چراکه قطعا حمله می‌شود. حتما یک سیستم که اطلاعات هویتی ۱۵ میلیون نفر در آن قرار دارد، حتما برای خیلی‌ها مورد طمع است و سعی می‌کنند که وارد شوند و سوء استفاده کنند.

هم ابزار‌های سخت افزاری استفاده کردیم و هم در قسمت نرم افزاری یک جور کد نوشته شده است که نمی‌توان هک کرد البته نمی‌توانم ادعا کنم غیرممکن است، چون در برنامه‌نویسی این حرف معنی ندارد، ولی بسیارسخت است و تا الان هم به هیچ عنوان چنین گزارشی نداشتیم. پس هک با این تعریف در «شاد» نداشتیم و ان‌شاءالله نخواهیم داشت.

اما کلاهبرداری به چه معنی است؟ به یک کاربر پیام می‌دهند که اگر کد ورودت را برایم نفرستی، «شاد» ت بسته می‌شود. به یک کاربر پیام می‌دهند که شما برنده فلان هدیه شدی، پیامکی که برایت می‌آید را برای ما بفرست. این دیگه اسمش هک نیست، کلاهبرداری است. یعنی خود کاربر دسترسی سوء استفاده را به سوءاستفاده کننده داده است.

منبع: فارس

انتهای پیام/