کار هست، نیروی ماهر نیست

درست زمانی که معاون سازمان فنی وحرفه‌ای کشور اعلام می‌کند ۶۴ درصد جمعیت فعال کشور بیکار هستند؛ صحبت از کمبود و گاهی فقدان نیروی کار ماهر عجیب به نظر می‌رسد، اما جالب این که اگر نگوییم تمام، اغلب واحد‌های صنعتی به‌شدت با کمبود نیروی کار ماهر دست و پنجه نرم می‌کنند.

ولی آن چه در این شرایط بیش از دوگانه کمبود نیرو یا کمبود ظرفیت شغلی نمایان است، فقدان سیستم منسجمی است که علاوه بر نیازسنجی و تربیت نیروی کار در راستای نقشه توسعه اقتصادی کشور و متعاقباً استان عمل‌گرا باشد. طرفه آن که روابط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از در هم تنیدگی برخوردارند که باید در نگاه کلی به تبعات هر تصمیم به صورت واقعی نگاه کرد.

کار برای نیروی ماهر وجود دارد

باقری گفت: ما بیکاری در گروه متخصصان نداریم؛ منظورم از متخصص نیروی کاربلد است نه نیروی تحصیل‌کرده. بیکاری ما در دو گروه است، یکی تحصیل‌کرده‌های کار نابلد و یکی کار نابلدان بی‌عار. درباره نیرو‌های ماهر باید گفت که دستمزد‌های آن‌ها هم خیلی خوب است، اما مشکل این جاست که سامان دهی منسجمی در استان و کشور در این خصوص وجود ندارد و من هر موقع این موضوع را بررسی کرده ام، شاهد نبود برنامه‌ریزی در حوزه آموزش بوده‌ام. اگرچه فنی و حرفه‌ای هست، ولی اگر بخواهیم امتیاز واقعی به آن بدهیم باید بگوییم خیلی موفق و همچنین به‌روز نیست.

او درباره موانع آموزش در واحد‌های تولیدی گفت: برای آموزش در واحد‌های تولیدی تلاش‌های متنوع و زیادی شده تا بتوانیم حرفه‌آموزی را در واحد‌ها یا آموزشگاه‌ها انجام بدهیم، اما بخشی از قوانین مانع است؛ هم‌اکنون واحد‌های تولیدی نمی‌توانند جذب کارآموز داشته باشند چراکه با خطرات و تبعات متعددی روبه‌رو هستند. حتی اگر قانون هم اصلاح شود که البته مشمول زمان طولانی است، به طورکلی جذب حرفه آموز برای واحد تولیدی تبعات دارد.

علت اصلی؛ نقص در زنجیره تأمین نیروی کار

باقری در خصوص ریشه کمبود نیروی ماهر گفت: موضوع اصلی و ریشه‌ای، نقص در زنجیره تأمین نیروی کار بلد به‌روز است؛ سازمان‌ها به لحاظ این که خیلی با نیاز‌های صنایع آشنا نیستند، نمی‌توانند اثربخش باشند هرچند که همین تعداد حرفه‌آموزی که ما داشتیم از دوره‌های ۱۸ ماهه سازمان فنی و حرفه‌ای بودند و از درون آن الکترونیک و الکتروتکنیک بیرون آمد، اما تعداد به‌تناسب نیاز خیلی کم است به همین دلیل اگر آگهی هم برای جذب یک نیروی ماهر بدهیم، پیدا نمی‌کنیم و البته باید بدانیم آن‌هایی که هم‌اکنون مشغول کار هستند با حقوق بالا کار می‌کنند.

فعلاً تنها راه ما استادشاگردی است

نایب‌رئیس خانه صنعت استان در خصوص سیستم سنتی آموزش در واحد‌های تولیدی و سوق دادن یک کارگر ساده به سمت مهارت افزایی و کاربلدی گفت: اساساً این تنها راه چاره ماست و همه کار الآن به همین شکل پیش می‌رود، اما مگر چند نفر از این مسیر موفق می‌شوند یا ما ظرفیت آموزش چند نفر را داریم؟ اکنون تأمین نیروهایمان فقط از طریق زنجیره داخلی است منتها حرفه‌آموزی که آموزش را به طریق تخصصی دنبال کرده باشد، متفاوت است باکسی که به‌صورت سنتی آموزش‌دیده است؛ آموزشی که در آن آموزش‌دهنده علم آن موضوع را نداشته باشد در نهایت در انتقال دچار مشکل خواهد شد و همچنین توانایی به‌روز شدن را به سختی خواهد داشت.

آموزش عرضه محور به‌جای نیازسنجی واقعی

محمد استادی از فعالان صنعتی در استان درباره کمبود نیروی کار ماهر در صنایع گفت: یکی از دلایل مهم این موضوع سیستم آموزشی عرضه محور به‌جای تقاضا محور است به طوری که در جذب دانشجو نگاه نمی‌کنیم که نیاز بازار در زمان کنونی و سال‌های بعد چیست که متناسب آن نیرو تربیت شود بلکه دانشگاه به توانایی خودش در عرضه رشته‌ها نگاه می‌کند.

او مانع بزرگ دیگر را وجود فاصله بین نیروی کارگر ساده و مهندسی متخصص دانست و گفت: ما در صنعت عناصر دیگری غیر از کارگر ساده و مهندسان متخصص احتیاج داریم که مهارتشان از کارگر ساده بیشتر باشد و البته امکانات و به‌نوعی دفترودستک مهندسان را هم لازم نداشته باشند و به کار اجرایی و عملیاتی تن بدهند. قرار بوده این فاصله با مقطع کاردانی و تکنیسین‌ها پر شود که البته استقبالی نمی‌شود. کسانی که در مقطع کاردانی مشغول اند، افرادی هستند که درواقع از کارشناسی جامانده‌اند، اما می‌بینیم که بیکاری در مقطع کاردانی نسبت به دیگر مقاطع بسیار کمتر است.

کمین واحد‌ها برای جذب نیروی ماهر یکدیگر

این فعال صنعتی درباره مواجهه واحد تولیدی خودش با فقدان نیروی کار ماهر گفت: ما در یکی از واحدهایمان ۲۰۰ شاغل داریم و به طور مستمر به دنبال نیروی کار ماهر هستیم، اما توفیقی حاصل نمی‌شود و گاهی آن‌قدر اوضاع وخیم می‌شود که واحد‌ها برای بردن نیروی واحد‌های دیگر نقشه می‌کشند. به رغم این که در بیرون می‌گویند که کار نیست، اما کار برای نیرو‌هایی که قدری توانمندی دارند، زیاد است. او درباره تربیت نیروی کار ماهر در واحد‌های صنعتی گفت: معمولاً برای واحد‌ها صرفه ندارد که خودشان به تربیت نیروی ماهر بپردازند و بخش آموزش و کارآموزی درست کنند و عملاً آموزش در بخش صنعت به‌طور استادشاگردی انجام می‌شود و این نیاز واحد‌ها را تأمین نمی‌کند.

آموزش فنی و حرفه‌ای راه‌حل مشکلات

استادی در پایان راه‌حل کوتاه برون‌رفت از این مشکل را تربیت نیروی ماهر توسط دوره‌های سازمان فنی و حرفه‌ای دانست و ادامه داد: این آموزش‌ها فوق‌العاده است؛ در دوره‌ای در مشهد دوره همکاری‌های ایران و آلمان معروف بود که مدت سه ماه و شش ماه داشت و خیلی موثر بود، منتها این سیستم ضعیف شده و وجود ندارد.

کمبود نیرو، به کارگر ساده رسیده است

احد خوش‌رو از دیگر فعالان صنعتی در استان در خصوص کمبود نیروی کار ماهر در صنایع ضمن اشاره به این که به جز کمبود نیروی کار ماهر هم‌اکنون ما با کمبود نیروی کار ساده نیز مواجه ایم، گفت: این موضوع متأثر از شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه است؛ وقتی فرد می‌بیند با انجام کار‌های کاذب و غیرمولد می‌تواند یا بیشتر یا هم‌اندازه با حقوق کارگری درآمد داشته باشد، دیگر سختی کارگری را تحمل نخواهد کرد.

دلیل اصلی، شرایط کلان اقتصادی است

او گفت: وقتی حقوق حتی با افزایش ۵۷ درصدی کفاف زندگی را نمی‌دهد، چون تورم ما متأسفانه از درآمد و حقوقمان جلوتر است، نیروی کار رغبتی برای رفتن به سمت کار‌های مولد نخواهد داشت؛ دلیل دیگر این کمبود‌ها هم مهاجرت نیروی کار ماهر ماست که در بخش‌های متفاوت اتفاق افتاده است.

خوش‌رو درباره مواجهه واحد صنعتی اش با کمبود نیرو گفت: من فکر نمی‌کنم واحد صنعتی در استان باشد که با کمبود نیروی کار ماهر و حتی با کمبود نیروی کار ساده دست‌وپنجه نرم نکند، به نظر من بیش از آن که بیکار داشته باشیم، افراد بی‌انگیزه برای کار داریم.

فراخوان‌های بی‌جواب سازمان فنی و حرفه‌ای

رحیمی گفت: با درخواست برخی از صنایع مبنی بر نیاز آن‌ها به نیروی کار ماهر، ما برای جذب و مهارت افزایی افراد فراخوان داده‌ایم، اما کسی از این فراخوان‌ها استقبال نکرد؛ حتی از کمیته امداد و بهزیستی هم خواهش کردیم که افراد متقاضی کار را به ما معرفی کنند، اما استقبال نشد.

نیروی کار ماهر تن به کار نمی‌دهد

رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای استان گفت: شاید سختی شرایط کار یا این که اسم کار جزو کار‌های لوکس نیست و احتمالا دستمزد کم را بتوان از دلایل استقبال نکردن افراد بیان کرد، اما دلیل مهم دیگر این است که فرهنگ کار آسیب‌دیده و همچنین رشد مشاغل کاذب دلیل مهم دیگری در این زمینه است.

او درباره دوره‌های ۱۸ ماهه آموزشی ایران و آلمان گفت: این دوره‌ها همچنان به کار خود ادامه می‌دهند، اما افراد حاضر نیستند که تن به کار با شرایط صنایع بدهند. برای مثال سال گذشته درخواست نیروی کار با حقوق قانون کار و حق بیمه مطرح شد، اما حتی یک نفر از این افراد که این دوره‌ها را گذرانده بودند، حاضر نشدند با این شرایط کار کنند