ترکیب بندهای محتشم کاشانی اعتباری برای مرثیه سرایی

کتاب محتشم نامه؛ گزیده‌ی ترکیب بند‌های عاشورایی در استقبال محتشم کاشانی در سال ۹۴ به کوشش و تحقیق مهدی امین فروغی در ۵۴۸ صفحه از سوی نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی روانه بازار شده است.

بی‌شک یکی از عوامل بسیار مهم در این حیات و تداوم و این بالندگی، «شعر» است، به شهادت تاریخ در سوگ هیچ انسانی در طول حیات بشری این مقدار مرثیه سروده نشده است، شاعران از بیشترین سهم در زنده نگهداشتن این واقعه برخوردار هستند، کاری که شاعران کردند از دیگران ساخته نبود جوهر مقدّسی که در روح او و قیام او بود، با حقیقت شعر نسبتی داشت پس سوگواری او را شاعران به عهده گرفتند که این امر مهم تنها از شعر برمی‌آمد.

شعر حسینی و مرثیه عاشورایی، بی شک پس از واقعه‌ی عاشورا متولّد شد و هم مسیر این واقعه حرکت کرد و مانع از فراموشی آن شد، نخستین شاعران حسینی، شاهدان عینی ماجرا بودند.

محتشم کاشانی با ترکیب بند ارزشمند خود روحی تازه به کالبد مرثیه سرایی داده و جوششی در دل‌ها به وجود آورده، او به مرثیه سرایی در ادب فارسی اعتبار بخشید و تاثیری بسیاری از خود برجای گذاشت.

امین فروغی در مقدمه‌ی این کتاب با نگاهی گذرا به مرثیه سرایی عاشورایی در زبان عرب از قرون اوّلیه تا عصر حاضر و تاثیر گذاری محتشم کاشانی در مرثیه سرایی به زبان فارسی به نمونه‌هایی اشاره کرده و نقش محتشم را در بالندگی مرثیه سرایی در ادب فارسی را ستایش می‌کند.

«محتشم نامه» علاوه بر این، ۳۴  ترکیب بند برگزیده را که در استقبال ترکیب بند جاودانه‌ی محتشم کاشانی سروده شده است، در خود جای داده است.

نویسنده کتاب «شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم» با بیان این که استفاده از اشعاری ضعیف با مضامینی سخیف در مجالس سوگواری شایسته‌ی مقام حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و عزاداران آن حضرت نیست، اضافه می‌کند و می‌گوید مداحان باید پیوسته با مطالعه و تحقیق در عناصر تشکیل دهنده‌ی مداحی که تاریخ و مقتل، شعر و ادبیات و موسیقی از مهمترین آن‌ها است روز به روز کیفیت کار خود را بهبود بخشند و بر دامنه‌ی آگاهی و دانش و ذوق خود اضافه کنند.

در این مجموعه اشعاری از وحشی بافقی، حزین لاهیجی، وصال شیرازی، وقار شیرازی، نیّر تبریزی، طرب شیرازی، صغیر اصفهانی، امیری فیروزکوهی، مشفق کاشانی سیدعلی موسوی گرمارودی، بهاءالدین خرمشاهی و ... آورده شده است.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

چهارده قرن از واقعه‌ی عاشورای سال ۶۱ هجری می‌گذرد، امّا گذشت زمان، نه تنها حادثه را به دست فراموشی نسپرده است بلکه هر سال آن را زنده‌تر و شکوهمندتر می‌سازد. در عالم هستی برای هر چه که لباس وجود به بر کرده و در حصار زمان و مکان قرار دارد، فراموشی و کهنگی امری اجتناب ناپذیر است، امّا حادثه‌ی کربلا از گوهری برخوردار است که فرازمانی و فرامکانی است و نه تنها فراموش و کهنه نمی‌شود، بلکه به عکس در گذر زمان تجدید حیات می‌کند و راه می‌پوید.

کذّب الموت فالحسین مخلّد
کلّما اخلق الزّمان تجدّد

مگو حسین (ع) مرده، او جاودانه است، زمانه هر چیز را کهنه می‌کند، ولی حسین (ع) نامیر است و یاد او دم به دم زنده‌تر می‌شود و حیات نو می‌یابد، آری به راستی چنین است و این شگفتی ماجرای اوست، دشمنش در کربلا خون او ریخت و پنداشت به حیات او خاتمه داد، اما او تازه متولد شد و پای در راه ابدیت و جاودانگی نهاد.

مهدی امین فروغی متولد تهران ۱۳۴۸، موسیقیدان، دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی و ادبیات عرب، مترجم، پژوهشگر موسیقی و ادبیات آئینی، عاشورا پژوه می‌باشد، گفتنی است این کتاب را به تمام افراد علاقمند به شعر به ویژه  شعر مذهبی و عاشورایی پیشنهاد می‌کنیم.