جایگاه مردم از نظر امام خمینی (ره)

«وقتی با مردم خوبی کردید، مَحبّت کردید، خدمتگزار مردم بودید، وقتی که بروید شب منزل، آرامش برای قلبتان هست؛ وجدانتان ناراحت نیست». (صحیفه امام؛ ج ۶، ص ۴۴۳)

در کدام تاریخ و تطور انقلاب خوانده اید که رهبر یک انقلاب بار‌ها مسئله احترام و تواضع به مردم را به مسئولین گوشزد کند و تا آنجا به نقش مردم معتقد باشد که کل ارکانِ اجرایی و حکومتی اعم از دولت و مجلس و رئیس جمهوری را در یک طرف قرار دهد و مردم را در طرف دیگر، نه به طور متقابل بلکه در جهت تعامل و تعادل و در راستای یکدیگر.

جایگاه و نقش مردم در فرهنگ و دیدگاه امام خمینی (ره) از اموری است که جزء مسائل رئیسه تفکر ایشان در مسائل اجتماعی قرار دارد. این مؤلفه نه شعار است و نه زیاده گویی در سخن؛ بلکه حقیقتی است که امام (ره) در عرصه زندگی و حرکت اجتماعی خود، بار‌ها بر آن تاکید کرد و به کسانی که عهده دار مسئولیت‌های حکومتی بودند، یاد آور می‌شد تا هرگز از توانمندی مردم و نقش آنان در ماندگاری یک نظام غافل نشوند و تعاملی صادقانه و صمیمانه با توده مردم داشته باشند. باور امام (ره) نسبت به مردم در تثبیت حکومت یک باور حقیقی و اصولی بود و هرگز از روی مصلحت و ظاهرمندی این اعتقاد اعلام نمی‌شد و مردم متقابلاً این احساس پاک و بی شائبه را با عشق ورزی و عقلانیت پاسخ می‌دادند.

تعامل و رابطه مردم و امام خمینی (ره) به ویژه در دوران پس از انقلاب اسلامی تا آخرین لحظه زندگی ایشان، یکی از مقاطع طلایی و به یاد ماندنی حکومت از نوع دینی آن است. 

امام خمینی (ره) از روزی که حرکت انقلابی خویش را آغاز نمود، همواره مخاطبین اصلی را در هنگامه بحران‌ها و افت و خیز‌های سیاسی ـ اجتماعی مردم قرار داده بود و رازمندی عنوان حکومت مردمی و حاکمیت بر قلب‌ها در نهضت امام خمینی (ره) در همین نکته نهفته است.

یک نظام سیاسی در صورتی می‌تواند ضمانت ماندگاری داشته باشد که از یک پشتوانه قدرتمند مردمی برخوردار باشد. امام خمینی (ره) از روزی که حرکت انقلابی خویش را آغاز نمود، همواره مخاطبین اصلی را در هنگامه بحران‌ها و افت و خیز‌های سیاسی ـ اجتماعی مردم قرار داده بود و رازمندی عنوان حکومت مردمی و حاکمیت بر قلب‌ها در نهضت امام خمینی (ره) در همین نکته نهفته است.

امام (ره) هیچگاه در مسیر پیشبرد اهداف نهضت متوسل به گروه‌ها و جناح‌های سیاسی نمی‌شد؛ بلکه در بستر انقلاب اسلامی به همه آن‌ها توصیه می‌کرد اگر می‌خواهید به این مردم خدمت کنید و بمانید، باید به اقیانوس ملت مسلمان ایران بپیوندید. امام (ره) به حقیقت مردم را باور کرده بود و به حمایت و دلدادگی آنان نسبت به ارزش‌های دینی، اعتقادی راسخ داشت. ایشان به این نکته واقف شده بود اگر با مردم صادقانه سخن گفته شود و صمیمانه برای آن‌ها کار شود، حتما در مراحل سخت و تنگ، به یاری حکومت قیام خواهند کرد؛ آن چنانکه در انقلاب اسلامی این حقیقت را به تمام جهانیان به اثبات رسانده اند. به این سخن امام (ره) دقت کنید:

«ما در مشکلات باید متوسل بشویم به ملت؛ ملتی که بحمدالله مهیا برای کمک و فداکاری بوده و هستند. با فداکاری ملت بحمدالله مراحلی را که بسیار اهمیت داشت پشت سر گذاشتیم و موانع مرتفع شد.» (۳)

روش و شیوه امام خمینی (ره) در زمامداری نظام سیاسی در صورتی می‌تواند ضمانت ماندگاری داشته باشد که از یک پشتوانه قدرتمند مردمی برخوردار باشد. امام خمینی (ره) از روزی که حرکت انقلابی خویش را آغاز نمود، همواره مخاطبین اصلی را در هنگامه بحران‌ها و افت و خیز‌های سیاسی ـ اجتماعی مردم قرار داده بود و رازمندی عنوان حکومت مردمی و حاکمیت بر قلب‌ها در نهضت امام خمینی (ره) در همین نکته نهفته است.

امام (ره) توصیه جدی داشتند که مسئولین به گونه‌ای عمل کنند که حضور مردم در صحنه‌های مختلف اجتماعی ـ سیاسی خدشه دار نشود، چون معتقد بود کار بزرگ شروع شده یعنی جمهوری اسلامی، بدون این پشتوانه بزرگ به نتیجه نخواهد رسید. از این رو مسئولین امور را از اختلاف، پرهیز می‌داد و به خدمت برای مردم فرا می‌خواند. این جمله امام (ره) قابل تأمّل است: «آن چیزی که برای همه ما لازم است، این است که مردم را در صحنه نگاه داریم.»

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای در باب این باور امام خمینی (ره) نسبت به مردم می‌گوید: «کمتر کسی را دیده ام که به قدر امام (ره) نسبت به مردم از عمق دل احساس محبت و اعتماد کند. او به شجاعت و ایمان و وفا و حضور مردم باور داشت.» (۵) ایشان در فراز دیگری از سخنان خود، شگفتی حضور مردم و اعتماد امام خمینی (ره) نسبت به وفاداری ملت مسلمان ایران را این گونه بیان می‌کند:

«در حال حاضر که من به پشت سر نگاه می‌کنم و عملکرد این ده سال را می‌بینم، حقیقتا حیرت می‌کنم که ما از چه راه‌هایی عبور کرده ایم و با چه دره‌ها و پرتگاه‌های سختی مواجه بوده ایم... چه قدر دست او (امام خمینی قدّس سرّه) قوی و دلش پرظرفیت بود. در سخت‌ترین مراحل، به مردم اطمینان فراوان داشت. در یکی از پیام‌های خود به مردم فرمود: من شما را خوب می‌شناسم؛ شما هم من را خوب می‌شناسید. واقعا این گونه بود. امام (ره) این مردم را خوب شناخته بود و به صفا و وفا و غیرت و... شجاعت و صداقتشان واقف بود». (۶) و حکومت که برگرفته از سنت پیامبر (ص) و حکومت علوی بود، بر اساس احترام به مردم به عنوان حامیان اصلی نظام حکومتی، پی ریزی شد و ایشان از همان آغاز پیروزی و حتی پیش از آن و مناسبت‌های گوناگون بر مراجعه به آراء عمومی و برگزاری انتخابات، تأکید کرد. امام (ره) در باب قدرت و نقش مردم می‌گوید:

«اگر مردم پشتیبان یک حکومتی باشند، این حکومت سقوط ندارد. کاری نکنید که مردم از شما بترسند کاری بکنید که مردم با شما صحبت کنند.» (۴)


امام خمینی علی رغم برخورداری از قدرت فوق العاده کاریزماتیک و همچنین برخورداری از اختیارات و قدرت مرجعیت، راه طولانی و سخت ارشاد و آگاهی دادن را انتخاب کرده و با این شیوه توانست ملتی را آن چنان تربیت کند که خود امام گونه حرکت کرده و قدرتی را ایجاد کند که اساس و رکن اصلی ثبات و اقتدار نظام جمهوری اسلامی گردد.

امام خمینی (ره) مردم را خوب شناخته بود و به صفا ، وفا و غیرت و... شجاعت و صداقتشان واقف بود.