باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می دهد؛
به نام آنکه قلم آفرید/ روایت آنچه از روز قلم باید دانست
ذهن به حرکت درآمد و دست نوشت؛ قلب گفت و انگشتان خلق کردند و در نهایت این قلم بود که ظهور کرد.
آنجا بود که معجزه نازل شد، ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ و این آغاز بشریت بود. این آغاز مسیر یکدست فرهنگ و ادب بود و چه داستان‌ها و شرح دل‌ها که بعد از آن به نام قلم، نگاشته شد.
قلم نوشت، قلم جان شد و جان بخشید، قلم روایت کرد و آواز شد، قلم در نهایت خلق کرد و تصویر ساخت و اثر شد.
قلم به نفسِ عمل، تقدس آفرید و بر تنِ اعتبار، آبرو پوشاند. قلم تمدن ساخت و بر ارزش عشق و ایمان افزود.
تمام تاریخ و جنگ‌ها و شکست و پیروزی ها، تمام حکومت‌ها و قلمرو‌ها و پادشاهی ها، تمام افسانه‌ها و داستان‌ها و شعرها، تمام آهنگ‌ها و آیین‌ها و آواز ها، تمام گل‌ها و درختان و شکوفه ها، تمام زیبایی‌ها و زشتی‌ها به خاطر قلم، نوشته شدند و به یاد ماندند و خاطره شدند
چرا چهاردهم تیرماه روز قلم انتخاب شد؟
«بیان دو گونه است: بیان زبان و بیان قلم. بیان زبان با زمان کهنه می‌شود و از بین می‌رود. ولی بیان قلم تا ابد باقی است.» (تفسیر مجمع‌البیان-علامه طبرسی)
پیشینۀ نام‌گذاری چهاردهم تیرماه به نام روز قلم به سال ۱۳۸۱ برمی‌گردد؛ اعضای انجمن قلم ایران مدت‌ها در پی اختصاص دادن و انتخاب یک روز خاص برای اهالی فرهنگ و قلم بودند تا در این روز بتوانند برنامه‌های فرهنگی مناسبی برای اهالی قلم برگزار کنند.
تا اینکه در سال ۱۳۸۱ و پس از بررسی تاریخ‌های متفاوت تصمیم بر این گرفته شد که روز قلم ریشه در فرهنگ و تاریخ ملی داشته باشد و به همین خاطر روز چهاردهم تیرماه از طرف این انجمن به عنوان روز قلم پیشنهاد شده و در نهایت به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
اما دلایل انتخاب چهاردهم تیرماه به عنوان «روز قلم» چیست؟ با کمی جست‌وجو در سایت انجمن قلم ایران و گوگل به دو دلیل برای انتخاب چهاردهم تیرماه به عنوان روز قلم می‌رسیم: اولین دلیل، جشن تیرگان و به رسمیت شناختن کاتبان در زمان هوشنگ، از پادشاهان پیشدادی است و دلیل دوم روز سیارۀ عطارد یا همان تیر است که به عنوان کاتب ستارگان شناخته می‌شود.
در ادامه کمی جزئی‌تر به این دو دلیل می‌پردازیم:
جشن تیرگان و ستایش کاتبان
در تقویم پیشینیان به غیر از ماه‌های سال، برای روز‌های هر ماه نیز اسامی خاصی در نظر گرفته می‌شد؛ که این نام‌ها تشابه زیادی به نام ماه‌های سال داشت.
به همین خاطر در هرماه سال یک‌بار نام آن ماه با نام یکی از روز‌های ماه یکی می‌شد؛ این یکی شدن اسم روز با اسم ماه برای پیشینیان ارزش فراوانی داشت و چنین روز‌هایی را مقدس شمرده و آن را جشن می‌گرفتند.
برای مثال روز سیزدهم هر ماه را تیر می‌نامیدند و هروقت که به روز سیزدهم تیرماه می‌رسیدند، این روز را روز تیرگان می‌خواندند و آن را با مراسم‌های آیینی جشن می‌گرفتند.
روایت‌های بسیاری دربارۀ این روز وجود دارد؛ از جمله اینکه گفته می‌شود آرش کمانگیر در همین روز (سیزدهم تیرماه) بود که به قلۀ دماوند رفت، تیر در چلۀ کمان گذاشت و به سمت توران پرتاب کرد.
تیری که یک شبانه‌روز در راه بود تا در نهایت بر درخت گردویی نشست و مرز ایران و توران را مشخص کرد.
یا اینکه گفته می‌شود در همین روز بود که هوشنگ، از پادشاهان پیشدادی، کاتبان را به رسمیت شناخت و به مردم دنیا دستور داد تا در روز جشن لباس کاتبان را بپوشند و مقام آنان را عزیز دارند. (آثارالباقیه، ابوریحان بیرونی، فصل نه، عید تیرگان)
عُطارِد، کاتب ستارگان
عُطارِد معروف است به کاتب ستارگان؛ در اشعار فارسی هم اگر کمی جست‌وجو کنید با مثال‌های فراوانی روبرو می‌شوید که عطارد را کاتب، انشاکننده یا نویسندۀ سیارات دانسته‌اند.
ازجمله بیت زیر از دیوان حافظ شیرازی:ای که انشای عطارد صفت شوکت توست
عقل کل چاکر طغراکش دیوان تو باد
(دیوان حافظ، غزل شماره ۱۰۸)
یا این بیت از غزلیات شمس:
عطارد را همی‌گفتم به فضل و فن شدی غره
قلم بشکن بیا بشنو پیام نیشکر باری
(غزلیات شمس، غزل شماره ۲۵۲۶)
اینکه چرا عطارد را کاتب ستارگان می‌دانسته‌اند، در ظاهر برمی‌گردد به نام دیگر این سیاره؛ عطارد را در گذشته به نام «تیر» نیز می‌شناخته‌اند و به همین خاطر روز تیرگان، یعنی همان شب سیزدهم تیرماه را روز مخصوص سیارۀ تیر (همان عطارد) می‌نامیدند.
احتمالاً این نام‌گذاری بی‌ارتباط با جشن تیرگان و به رسمیت شناختن کاتبان به وسیلۀ هوشنگ هم نبوده است.
باری، مبانی انتخاب چهاردهم تیرماه به وسیلۀ اعضای انجمن قلم ایران، به عنوان روز قلم ظاهراً باید همین دو دلیل باشد.
تاریخ نوشتن
تاریخ نوشتار، حداکثر به بیست هزار سال پیش باز می‌گردد و با محدود ساختن به نظام‌های نوشتاری مدوّن، رقمی حدود شش هزار سال پیش را نشان می‌دهد.
این ارقام و آمار‌ها فقط تخمینی است از سوی کاوشگران علمی، در صورتی که بدون شک پیشرفتی از سوی جوامع گوناگون، بدون کمک خط و زبان امکان پذیر نبوده است.
از جمله موادی که برای نوشتن به کار می‌رفته سنگ، چوب، پوست حیوانات، برگ درختان، استخوان، موم، ابریشم، پنبه و کاغذ را می‌توان نام برد.
در طول تاریخ، نوشتن به دو صورت بوده است: یک دسته خطوطی را در برمی گرفت که با استفاده از ابزار‌های تیز، چون سوزن، چاقو و... نوشتاری، کنده کاری می‌شد.
دسته دیگر شامل خطوطی است که به وسیله قلم پر، قلم نی، قلم مو و با استفاده از جوهر بر سطح ماده نوشتاری ترسیم می‌گردید.
گفتنی است نسخه برداری از نوشته‌ای بر سنگ یا فلز به طور منطقی، در نهایت به اختراع چاپ انجامید.
جایگاه قلم در اسلام
سوگند خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست آن است: «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.»
در جایی که خداوند، صاحب هستی به آفریده‌ای از آفریده‌های خود قسم یاد می‌کند، بشر در چه جایگاهی می‌تواند از ارج و منزلت آن سخن براند.
در نخستین ارتباط وحیانی رسول خدا صلی الله علیه و آله با مبدأ هستی در غار حرا، سخن از قلم به میان می‌آید، تا جایی که خداوند خود را این گونه معرفی می‌کند: «الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ آن که با قلم آموخت.»
با سیری در زندگی پیامبر و امامان علیهم السلام می‌توان توجه و اهتمام عملی به نوشتن را از متن سیره آنان دریافت.
این قدرشناسی به حدی بود که گاه موجب آزادی اسیران کفار می‌گشت؛ در صدر اسلام، پس از پایان برخی جنگ ها، پیامبر اکرم (ص) دستور می‌فرمود اسیرانی که به ده نفر از مسلمانان خواندن و نوشتن بیاموزند، آزاد شوند.
این عمل در جامعه محروم از تمدن آن دوره، زیباترین و مؤثرترین پیام برای ارج نهادن به جایگاه قلم و علم بوده و هست.
و در نهایت قلم نکوست و نکو خواهد ماند؛ قلم عزت و فرهنگ و احترام است، قلم هر آنچه خوب و خوب تر است، قلم را هرکه برای اولین بار دست گرفت و نوشت خوش تر از هزار ثواب کرده و نکرده است.
و چه خوش نوشت بزرگ ترین کاتب دنیا الله که ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.
