باشگاه خبرنگاران جوان-حجت‌الاسلام و السلمین محمدحسین بهرامی؛ رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و انسانی (نور)، ۱۷شهریورماه در مراسم رونمایی از «جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی روشمند» که با حضور علما، اساتید، فرهیختگان حوزه و دانشگاه در قم برگزار شد، اظهار کرد: این نرم‌افزار محصول ۳۶ سال تلاش چند محقق فاضل بر روی نسخه‌های قبلی این نرم‌افزار است و اعراب‌گذاری کل این احادیث از جمله کار‌های صورت گرفته است.

وی بیان کرد: اگر از زاویه علوم اسلامی دیجیتال به حدیث‌پژوهی بنگریم؛ سه لایه دارد؛ لایه اول؛ دیجیتال‌سازی منابع حدیثی است که به بلوغ خوبی رسیده است و تقریبا منبع حدیثی شیعه نداریم که در جامع‌الاحادیث وجود نداشته باشد؛ این کار با کتب اربعه و ... شروع شد؛ سپس بحار و مصادر آن و حدود هزار منبع حدیثی، ترجمه و شروح آن انجام شده است.

رئیس مرکز نور گفت: لایه دوم، کار‌های معنایی و برچسب‌گذاری است که در این بخش هم بلوغ نسبی داریم؛ در این کار هر حدیث یک هویت پیدا کرده و رابطه آن با ترجمه، شرح و نسخ حدیثی دیگر بیان شده است؛ مانند معجم موضوعی جامع الاحادیث و بحار و ... که به سایت و موبایل هم افزوده خواهد شد. البته این ظرفیت‌ها به خوبی برای محققان و استادان تشریح نشده است و از آن اطلاع ندارند. 

استاد حوزه و دانشگاه افزود: «کافی» دقیق‌ترین و صحیح‌ترین کتاب حدیثی شیعه است؛ امروزه می‌توان احادیث مشترک کافی و تهذیب را بررسی و دقت هر روایت را هم بیان کنیم. نرم‌افزار دیگری که در حوزه حدیث تولید شده است، جامع احادیث شیعه و اهل سنت است که تا قرن ۵ احادیث را گردآوری کرده است و می‌توان مقارنه بین احادیث شیعه و اهل سنت انجام دهیم.

بهرامی بیان کرد: برنامه‌ای با آستان قدس در مورد روایات امام رضا (ع) در حال انجام است؛ برخی بزرگان عمر خود را صرف مسند امام کرده‌اند، اما هیچ‌کدام با خروجی جامع‌الاحادیث و فهرست احادیث مرتبط با امام رضا (ع) قابل مقایسه نیست. 

وی اضافه کرد: نسل بعدی علوم اسلامی دیجیتال با آمدن هوش مصنوعی شکل گرفته است، هوش مصنوعی که تحلیل دارد و براساس معنا پاسخ می‌دهد؛ البته هوش مصنوعی خطا دارد و راه حل آن، مجموعه‌هایی مانند گفت‌و‌گو با حدیث است که به دنبال این نوع فعالیت‌ها هستیم و محصولی که تاکنون رونمایی شده است؛ یکی گفت‌و‌گو با احادیث و دیگری ۱۷۰هزار مقاله حدیثی به زبان فارسی توسط هوش مصنوعی است. همچنین ترجمه مقالات علوم انسانی و اسلامی نورمگز به زبان عربی و انگلیسی، از دیگر فعالیت‌های صورت گرفته می‌باشد. به زودی نرم‌افزار‌های محوری، مانند؛ حدیث، قرآن و لغت و ... از طریق پیشخوان در اختیار طلاب حوزه قرار خواهد گرفت.

 بهرامی در پایان گفت: ۱۷مهرماه همایش علوم انسانی و اسلامی دیجیتال برگزار خواهد شد.

پیوند علوم اسلامی با فناوری دیجیتال

همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین حجت باشتنی؛ مدیر نرم‌افزار، با بیان اینکه شیعه همیشه در مسیر حدیث و حفظ آن تلاش وافری کرده است و این روند تاکنون تداوم داشته و دارد، گفت: در مسیر حدیث‌پژوهی، حدیث شیعه از امکانات هر دوره بهره برده است و مرکز نور هم در راستای این رسالت، علوم اسلامی را با فناوری دیجیتال پیوند زده است. 

وی افزود: مرکز نور از ابتدای تأسیس در اوایل دهه ۷۰ محصولاتی در عرصه حدیث عرضه کرده است که نسخه‌های نرم‌افزار جامع الاحادیث بوده که آخرین نسخه آن (نسخه سوم)، ۷۰ منبع حدیثی را در خود جای داده است. 

باشتنی، با اشاره به نسخه چهارم این نرم‌افزار که با هدف ارتقاء محتوایی و فنی صورت گرفته است، افزود: بهینه‌سازی، قابلیت پژوهشی، گسترش منابع، بهبود دقت در اطلاعات حدیثی از جمله اهداف این برنامه بوده است. همچنین کتابخانه این نرم‌افزار شامل ۷۴۲ عنوان کتاب و رساله در قالب هزار و ۶۵۵ جلد که نسبت به نسخه سوم، ۳۰۰ عنوان کتاب بیشتر است و ۱۵۰ عنوان کتاب متون حدیثی تحقیق شده است، مانند طب‌الصادقین و احادیث سیدالعرب. 

مدیر نرم‌افزار جامع احادیث ۴، اضافه کرد: منابع حدیثی شیعه، اعم از اسماعیلیه، زیدیه و امامیه از قرن یک تا چهاردهم و مصادر بحارالانوار، کتب شرح و ترجمه هم، دامنه محتوایی این نرم‌افزار را تشکیل می‌دهند. کتب رجال ثمانیه و غریب الحدیث، کتب تألیف شده توسط محدثین شیعه با محتوای اهل سنت و برخی منابع حدیثی نیز در این نرم‌افزار موجود است. 

جایگذاری ۴۳۰ هزار حدیث در نرم‌افزار

مدیر این پروژه نرم‌افزاری با اشاره به امکانات این نرم‌افزار، اظهار کرد: ۴۳۰ هزار حدیث در این مجموعه از ۲۴۵ عنوان کتاب حدیثی، دارای پرونده است و ارائه آن به صورت حدیث‌محور است.