باشگاه خبرنگاران جوان؛ مینا عظیمی - پنجمین دور مذاکرات بین ایران و آمریکا در ۲۲ می‌در رم برگزار شد. در حالی که مقامات دولت آمریکا بر لزوم تضمین عدم توانایی ایران در ادامه برنامه غنی‌سازی تأکید داشتند، ایران تاکید دارد که تنها مبنای قابل قبول برای مذاکرات، ادامه غنی‌سازی سطح پایین برای مقاصد غیرنظامی است. با این حال، دو طرف توافق کردند که مجددا با یکدیگر دیدار کنند.

ایران امیدوار است که این مذاکرات به توافقی بر اساس موضع اصلی خود در مورد حق غنی‌سازی منجر شود. تهران آمادگی خود را برای برداشتن گام‌های لازم جهت اطمینان دادن به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای نگران از پیشرفت هسته‌ای تود مبنی بر عدم قصد دنبال کردن برنامه هسته‌ای نظامی اعلام کرده است.

 در پایان دور پنجم سید عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان تاکید کرد که این دور یکی از حرفه‌ای‌ترین دور‌های مذاکرات تاکنون بوده و به عقیده او، درک بهتری از مواضع ایران حاصل شده است. وزیرخارجه کشورمان اشاره کرد که پیشنهاد‌های فنی برای رفع شکاف‌ها ارائه شده و پس از بررسی آنها توسط هر دو طرف، دور‌های آتی مذاکرات می‌تواند بر تدوین توافق متمرکز شود.

در همین راستا، مجله فارین افرز مقاله‌ای با عنوان آیا امکان دستیابی به توافق خوب با ایران وجود دارد؟ منتشر کرده است. این مقاله به تفصیل به مذاکرات هسته‌ای جاری بین دو طرف می‌پردازد. این مقاله سناریو‌های مختلفی را برای امضای توافق، امتیازات احتمالی از سوی دو طرف و همچنین مسائل غیرقابل مذاکره‌ای که تهران و واشنگتن بر آنها پافشاری می‌کنند، ترسیم می‌کند.

آنچه واشنگتن از مذاکرات هسته‌ای با تهران می‌خواهد

فارین افرز گفت که در میان تمام گام‌های سیاست خارجی دونالد ترامپ که اجماع را نقض کرد، احیای مذاکرات هسته‌ای با ایران شگفت‌انگیزترین نبود. در سال ۲۰۱۸، ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، خارج شد.

 پس از چهار سال ناکامی دولت بایدن در مذاکره برای توافقی جایگزین برجام، چشم‌انداز دستیابی به توافق جدید ناچیز به نظر می‌رسید. در عوض، ایران طی آن هفت سال به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده که برای تولید چندین کلاهک هسته‌ای کافی بود، تولید کرد.

با این حال، با وجود سابقه خصومت بین آنها، تهران و واشنگتن علاقه متقابل و مستمری به دستیابی به توافق نشان داده‌اند از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید، طی چندین دور مذاکره دو طرف چارچوب‌های احتمالی را ترسیم کرده‌اند. هر دو انگیزه روشنی برای دستیابی به توافق دارند. دولت ترامپ می‌خواهد ثبات استراتژیکی که خودش می‌خواهد را به خاورمیانه بازگرداند و ترامپ شخصا علاقه‌مند به تقویت تصویر خود به عنوان یک معامله‌گر است. ایران نیز که همچنان از تحریم‌های همه‌جانبه آمریکا رنج می‌برد، خواهان بازگشت آرامش به اقتصاد دائمی اقتصادی و توقف اقدامات خصمانه علیه خود است.

علیرغم تمایل ترامپ به رسیدگی سریع به مسئله هسته‌ای و اصرار او بر نزدیکی دستیابی به توافق، مسائل اساسی حل‌نشده بین دو طرف به احتمال زیاد مانع این روند سریع خواهد شد. نگرانی‌های آمریکا از برنامه غنی‌سازی ایران و حمایت‌ از گروه‌های مقاومت در منطقه همچنان نقطه اختلاف خواهد بود.

همچنین بی‌میلی ایران به توقف کامل برنامه هسته‌ای خود و نگرانی‌های تهران در مورد متزلزل بودن هر گونه توافق با آمریکا، با توجه به نقض توافق قبلی توسط ترامپ روند مذاکرات را دشوار خواهد کرد.

حتی توافقی با شرایط مطلوب برای آمریکا نیز نگرانی‌هایی دارد و هر توافقی نیازمند امتیازات ناخوشایند از هر دو طرف خواهد بود. اما توافقی که نظارت گسترده‌ای بر سایت‌های هسته‌ای ایران ارائه می‌دهد و غنی‌سازی اورانیوم را محدود می‌کند، در ازای کاهش برخی تحریم‌ها، می‌تواند مزایای برجام را بازیابی کند.

فارین افرز ادعا می‌کند اگر با دقت مذاکره شود و زمان کافی برای نشان دادن نتایج آن داده شود، برخی از آسیب‌های ناشی از خروج واشنگتن از توافق اصلی را جبران می‌کند، از بحران در کوتاه‌مدت جلوگیری می‌کند و پایه‌هایی برای ایجاد ثبات منطقه‌ای در آینده می‌گذارد.

بازرسی‌های تهاجمی نیز برای غرب کافی نیست

فارین افرز اعلام کرد که برجام، که توسط دولت اوباما مذاکره شد و در تابستان ۲۰۱۵ امضا شد، محدودیت‌های مهمی را بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال کرد. این توافق به ایران اجازه غنی‌سازی اورانیوم و سایر فعالیت‌های هسته‌ای را می‌داد، اما در چارچوب محدودیت‌های سختگیرانه و نظارت شدید بین‌المللی.

 بر اساس این توافق، طرف‌های غربی ادعا کرده بودند که ایران حداقل به مدت یک سال از داشتن سلاح هسته‌ای در آینده قابل پیش‌بینی منع شود. اگرچه برخی از بند‌های برجام با محدودیت زمانی همراه بودند و در مراحل مختلف طی دو دهه آینده منقضی می‌شدند، اما ایران قرار بود تا سال ۲۰۳۰ با تقریبا همان برنامه هسته‌ای که در سال ۲۰۱۵ داشت، از مهمترین محدودیت‌های توافق خارج شود.

با این حال، این توافق با انتقادات گسترده‌ای مواجه شد. بسیاری از آمریکایی‌ها به ویژه در داخل حزب جمهوری‌خواه، ادعا می‌کردند که ناتوانی توافق در مهار پیشرفت هسته‌ای ایران به این معنی است که تهران، علیرغم صبرش، آنچه که آنهل همچنان راهی به سوی بمب می‌خواندند، دارد.

مکانیسمی که آمریکا می‌خواهد به کشورهای غربی اجازه می‌داد تا از محل و کمیت سانتریفیوژ‌های ایران (چه کامل و چه ساخته شده)، و همچنین مقدار اورانیوم آن مطلع باشد. بدون این شفافیت، ایران می‌تواند به راحتی یک برنامه هسته‌ای پنهانی را توسعه دهد. ایران با تاکید بر نیات صلح‌آمیز خود، هفت سال پس از خروج آمریا از برجام سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌ای ساخته که زمان گریز هسته‌ای آن را به طور دائمی کاهش داده است.

با وجود همه‌ی همکاری‌های ایران و حسن نیت تهران در مذاکرات پس از اقدامات خرابکارانه در زیرساخت‌های مرتبط با سانتریفیوژ در سال ۲۰۲۱، ایران دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به قطعات سانتریفیوژ تولید شده توسط دولت و اطلاعات مربوط به محل ذخیره‌سازی آنها را متوقف کرد.

اصلاحات لازم در سیستم بازرسی و برنامه هسته‌ای

فارین افرز در ادامه گزارش خود می‌نویسد که مطمئنا، جنبه‌هایی از سیستم بازرسی در برجام وجود داشت که فراتر از آن نرفت، و باید در توافق جدید تقویت شود. به عنوان مثال، توافق جدید باید به چالش تسلیحات به طور مستقیم‌تر از برجام بپردازد. در بخش ت توافق اصلی، ایران موافقت کرد که در فعالیت‌های تسلیحات هسته‌ای یا فن‌آوری‌های خاصی که ممکن است آن را قادر سازد، مشارکت نکند، اما از تهران خواسته نشد که تجهیزات موجودی را که می‌توان در فرآیند تسلیحات استفاده کرد، اعلام کند یا دسترسی معمول به آنها را برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراهم کند.

پس از تهدیدهای رژیم تروریستی اسرائیل و آمریکا به حملات شدید و گسترده علیه ایران، مسئولان کشورمان اکنون برای بازدارندگی در مورد ایده تولید سلاح هسته‌ای در صورت لزوم صحبت می‌کنند، اقدامی که طرف صهیونیستی را ترسانده و غرب بخصوص آمریکا را نگران کرده است.

بنابراین، از نظر این وب سایت خبری غربی هر توافقی باید ایران را ملزم به اعلام هرگونه تجهیزات یا مواد مرتبط با تسلیحات هسته‌ای، همانطور که توسط گروه تامین‌کنندگان هسته‌ای (NSG) تعریف شده است، کند. همچنین این توافق باید تهران را ملزم کند که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه بررسی نحوه استفاده از تجهیزات و مواد هسته‌ای ایران را بدهد، با این درک روشن که در صورت ممانعت از بازرسان آژانس، واشنگتن حق لغو توافق را خواهد داشت.

فارین افرز از این هم فراتر رفته و پیشنهاد داده است که این باید صراحتا شامل اجازه دسترسی به سایت‌های نظامی ایران باشد و از سویی دیگر آمریکا همچنین باید خواستار اصلاحاتی در خود برنامه هسته‌ای ایران باشد.

فارین افرز می‌افزاید که انتظار می‌رود که ایران برخی از تغییرات را به راحتی بپذیرد. تحت عنوان برجام، ایران اساسا موافقت کرد که هر گزینه نزدیک‌مدت برای تولید بمب مبتنی بر پلوتونیوم را با اصلاح راکتور خود که قادر به تولید پلوتونیوم قابل استفاده در ساخت سلاح بود، پایان دهد و از هرگونه بازفرآوری سوخت مصرف‌شده خودداری کند.

چالش غنی‌سازی اورانیوم برای آمریکا و راهکار‌های احتمالی

فارین افرز ادعا کرد: اما تغییرات دیگر، به ویژه در برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران، برای تهران دشوارتر خواهد بود. تا حدی، پیشرفت هسته‌ای ایران از مه ۲۰۱۸ برخی از محدودیت‌های اعمال شده در برجام را بی‌معنی کرده است. در طول آن مذاکرات، آمریکا با نسل اول سانتریفیوژ‌های ایران سروکار داشت. ماشینی شبیه اولین ماشین یک نوجوان: قادر به رساندن کاربر به مقصد خود، اما نه با کارایی. محدود کردن تحقیق و توسعه در سانتریفیوژ‌ها یک پیروزی مهم برای آمریکا در سال ۲۰۱۵ بود. اما امروز، ایران می‌تواند با تعداد کمتری از سانتریفیوژ‌ها کار‌های بیشتری انجام دهد.

این آژانس خبری ادامه داد: ایران همواره تاکید کرده که علیرغم تمام فشارها، تهدید‌ها و درخواست‌ها از سوی آمریکا و شرکایش، برنامه غنی‌سازی خود را برچیده نخواهد کرد، زیرا معتقد است که سرمایه‌گذاری زیادی از نظر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای داشتن این انرژی از آن انجام داده است. اورانیوم غنی‌شده همچنین بهترین گزینه برای ایران است، اگر بخواهد گزینه بازدارندگی سلاح هسته‌ای را در آینده حفظ کند.

فارین افرز اعلام کرد که پیشنهادات پیچیده برای دور زدن این مشکل چه با ایجاد یک پروژه غنی‌سازی مشترک بین ایران و عربستان، یا ائتلاف با سایر کشور‌های خاورمیانه، یا مطابقت محدودیت‌های شدید بر غنی‌سازی اورانیوم ایران با ساخت راکتور آن، یا تنظیم ترتیبات پنهانی تامین سوخت که ایران را قادر می‌سازد اورانیوم را به گاز تبدیل کند، آن را برای غنی‌سازی به جای دیگری صادر کند و سپس وارد کند، ممکن است در نهایت هزاران سانتریفیوژ را در اختیار ایران قرار دهد.

فارین افرز در پایان نیز ادعا کرد که طرفین مذاکره‌کننده می‌توانند به ترتیبات عملی‌تری دست یابند. اما در نهایت، واشنگتن ممکن است مجبور باشد با برخی نگرانی‌های کنار بیاید. با این حال، توافق بر سر غنی‌سازی اورانیوم برای هر دو کشور از اهمیت حیاتی برخوردار خواهد بود:، زیرا آمریکا می‌تواند برخی غنی‌سازی‌ها را از سوی ایران با تقویت محدودیت‌ها بپذیرد، و ایران می‌تواند این محدودیت‌ها را بپذیرد بدون اینکه کاملا تسلیم دشمن دیرینه خود بشود.

منبع: الخنادق