باشگاه خبرنگاران جوان؛ ژانا واردانیان* - درتاریخ ۱۸ تا ۱۹آگوست،دکتر مسعود پزشکیان،رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران، به جمهوری ارمنستان سفر کرد. این نخستین سفر رسمی رئیس‌جمهور ایران به ایروان پس از چند سال وقفه بود. آخرین‌بار در سال ۲۰۱۶، حسن روحانی، رئیس‌ دولت یازدهم به ارمنستان سفر رسمی داشته‌ و در سال ۲۰۱۹ نیز بار دیگر برای شرکت در اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به ایروان سفر کرده‌است. از این‌رو، سفر کنونی دکترمسعود پزشکیان نه فقط بُعد سیاسی،بلکه جنبه‌ای نمادین نیز دارد.

روابط ایران و ارمنستان همواره با اعتماد متقابل، ثبات و منافع مشترک شناخته شده است.دو کشوررا علاوه بر همکاری‌های اقتصادی، منافع امنیتی و راهبردی نیز به یکدیگر پیوند می‌دهد. در سال‌های اخیر، این همکاری ابعاد تازه‌ای به خود گرفته است؛از‌جمله افتتاح سرکنسولگری ایران دراستان سیونیک ارمنستان وبررسی گشایش کنسولگری ارمنستان در تبریز.

پیشرفت در حوزه اقتصادی به‌ویژه چشمگیر است. در ایروان بزرگ‌ترین مرکز تجاری ایران در خارج از کشور افتتاح شده است. با وجود شرایط پیچیده ژئوپلیتیکی، مبادلات تجاری دو کشور روندی رو به رشد داشته است. اگر در سال ۲۰۲۱ حجم تجارت از نیم میلیارد دلار فراتر رفت، در سال ۲۰۲۴ به ۷۴۰ میلیون دلار رسید. هدف طرفین این است که به‌زودی از مرز یک میلیارد دلار عبور کرده و به سطح سه میلیارد دلار نزدیک شوند. در چنین شرایطی، احداث پل دوم روی رود ارس اهمیت بیشتری یافته است.توافق‌های صورت‌گرفته درجریان این سفرمی‌تواند به تسهیل تجارت وجذب سرمایه‌گذاری‌های جدید کمک کند.

موضوع زیرساخت‌ها نیز جایگاه ویژه‌ای در روابط دو کشور دارد. شرکت‌های ایرانی در ساخت بزرگراه شمال ــ جنوب در بخش کاجاران ــ آگاراک و تونل‌های مرتبط مشارکت دارند. این مسیر نه‌ فقط برای ارمنستان، بلکه برای ایران نیز اهمیت راهبردی دارد، زیرا بخش اساسی از کریدورهای شمال ــ جنوب و خلیج‌فارس ــ دریای سیاه محسوب می‌شود و امکان برقراری ارتباط ایمن و جایگزین با روسیه و اروپا را برای ایران فراهم می‌کند.

علاوه بر همکاری‌های اقتصادی و زیرساختی، در سال‌های اخیر ابتکارات فرهنگی و رسانه‌ای نیز رونق گرفته است. برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های تخصصی در ایروان و تهران به شناخت متقابل کمک می‌کند و همکاری رسانه‌ای نیز ابزار مهمی در مقابله با اطلاعات نادرست به‌شمار می‌رود. در چنین فضایی، سفر رئیس‌جمهور ایران به ارمنستان تثبیت‌کننده دستاوردهای اخیر و ترسیم‌کننده مسیرهای جدید همکاری بود و بار دیگر بر اهمیت روابط ایران و ارمنستان تأکید کرد.

این سفر در بستر تحولات منطقه‌ای نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. پس از جنگ قره‌باغ و اشغال کامل آن توسط جمهوری آذربایجان، موازنه قدرت در منطقه تغییر کرده و چالش‌های جدیدی را برای ایران و ارمنستان ایجاد کرده است. در این شرایط، موضع قاطع تهران درخصوص ضرورت حفظ تمامیت مرز ایران ــ ارمنستان در ارمنستان بسیار مورد قدردانی قرار گرفته است. مانور نظامی مشترک ایران و ارمنستان در سال‌جاری نیز نمونه‌ای از این رویکرد بود. جای تعجب نیست که براساس نظرسنجی‌های اخیر، افکار عمومی ارمنستان، ایران را به‌عنوان شریک سیاسی و امنیتی اصلی خود می‌بیند.

با توجه به برخی نگرانی‌ها و ملاحظات ایران درخصوص سندی که میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در واشنگتن به امضا رسیده است، این سفر همچنین فرصتی فراهم آورد تا این نگرانی‌ها به‌طور مستقیم با مقامات ارمنستان مورد بحث قرار گیرد، چرا که ارمنستان و ایران همسایگان دیرینه‌ای هستند و در روابط‌شان نباید شکاف یا ابهامی وجود داشته باشد.

بنابراین سفر رئیس‌جمهور پزشکیان نشان داد که روابط ایران و ارمنستان که بر پایه منافع مشترک استوار است، در مسیر توسعه قرار دارد؛ از اقتصاد تا زیرساخت‌ها و از فرهنگ تا امنیت. این سفر پیامی روشن داشت: تهران و ایروان آماده‌اند نه فقط سطح کنونی روابط را حفظ کنند، بلکه کیفیت تازه‌ای به آن ببخشند.

*ایران‌شناس مرکز اوربلی ارمنستان