باشگاه خبرنگاران جوان - در سفر رئیس‌جمهور ایران به شانگهای، از جمله موضوعات مطرح شده، توسعه روابط اقتصادی و ظرفیت‌های صادراتی کشور به چین بود که به این بهانه، علی‌اکبر خدایی، دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران، به ظرفیت‌های بالای صادرات میگو و ماهیان غیرمعکول به این بازار بزرگ جهانی اشاره کرد.

علی‌اکبر خدایی، دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران اظهار کرد: به طور کلی ارزش تجارت کشور چین ۵۹۴۹ میلیارد دلار است، یعنی چیزی حدود ۶۰۰۰ میلیارد دلار که این کشور را در رتبه نخست تجارت جهانی قرار داده است. از این رقم، ۳۳۸۹ میلیارد دلار مربوط به صادرات و ۲۵۵۹ میلیارد دلار به واردات چین اختصاص دارد.

وی افزود: این آمار نشان می‌دهد که چین یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران است و نقش کلیدی در مراودات تجاری دو کشور ایفا می‌کند. البته عمده صادرات ایران به چین شامل مواد معدنی و خام بوده و بخش کوچکی نیز به حوزه کشاورزی اختصاص دارد، در حالی که واردات ایران از چین بیشتر شامل کالا‌های صنعتی و مواد اولیه است.

خدایی در ادامه گفت: در حوزه آبزیان کافی است توجه کنیم که در سال ۲۰۱۹ (معادل سال ۱۳۹۸) صادرات مستقیم ایران به چین از ۲۸۵۲ تن آغاز شد. در گذشته، صادرات آبزیان ایران به چین عمدتاً به صورت غیرمستقیم انجام می‌شد، اما این روند تغییر کرد و در سال ۱۴۰۲ حجم صادرات مستقیم به ۳۴۳۵ تن رسید که نشان‌دهنده رشد قابل توجه در این حوزه است.

جایگاه بالای ایران در بازار جهانی آبزیان

خدایی با تأکید بر اهمیت جایگاه ایران در بازار آبزیان چین تصریح کرد: در حوزه آبزیان، ایران توانسته موقعیت بسیار خوبی در بازار چین کسب کند؛ بازاری که به عنوان بزرگ‌ترین بازار آبزیان جهان شناخته می‌شود. پس از چین، آمریکا، اروپا، ژاپن و کشور‌های جنوب شرق آسیا در رده‌های بعدی قرار دارند.

وی افزود: خوشبختانه کیفیت محصولات آبزیان ایران به گونه‌ای بوده که توانسته‌ایم در این بازار مهم حضور پیدا کنیم و همین امر نشان‌دهنده ظرفیت بالای کشور در توسعه صادرات این بخش است. دسترسی ایران به چنین بازاری اهمیت بسیار زیادی دارد و باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.

توسعه تولید میگو و صنعت بسته بندی در ایران

خدایی در ادامه با اشاره به نقش بازار چین در توسعه تولید آبزیان ایران گفت: این نکته بسیار حائز اهمیت است که از زمانی که بازار چین برای ایران باز شد، شاهد توسعه قابل توجه در پرورش میگو بوده‌ایم. در واقع بازار همواره به‌عنوان محرک، لوکوموتیو و پیشران توسعه تولید عمل می‌کند و زمانی که بازاری وجود داشته باشد، تولید نیز افزایش پیدا می‌کند. ما این موضوع را در ارتباط با چین به‌طور کامل لمس کردیم؛ به‌گونه‌ای که پس از باز شدن بازار این کشور، سطح زیرکشت و میزان تولید میگو در ایران رشد یافت.

وی افزود: همچنین واحد‌های فرآوری در حوزه بسته‌بندی آبزیان و ناوگان‌های صیادی ایران در زمینه صید ماهیان غیرمعقول –که در داخل مصرفی نداشتند و پیش‌تر عمدتاً به پودر ماهی تبدیل می‌شدند– توسعه یافتند. تجار ایرانی با باز کردن بازار چین توانستند شرایطی را فراهم کنند که این محصولات به‌جای تبدیل به پودر ماهی، به‌صورت مستقیم برای مصرف انسانی صادر شوند. این امر موجب افزایش میزان صید و ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای کشور شده است.

به گفته دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران، بازار چین از اهمیت ویژه‌ای برای ایران برخوردار است و خوشبختانه در چارچوب تفاهم‌نامه‌های قرنطینه‌ای میان دامپزشکی ایران و دامپزشکی کشور چین –که زیر نظر گمرک این کشور فعالیت می‌کند– بستر‌های قانونی و فنی لازم فراهم شده و هیچ محدودیتی برای صادرات آبزیان به این کشور وجود ندارد.

افزایش صادرات میگو از ۱۷۸۵ تن به ۱۴ هزار و ۲۲۰ تن

دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران در ادامه با اشاره به آمار صادرات آبزیان اظهار کرد: صادرات میگو از ۱۷۸۵ تن در سال ۱۳۹۸ به ۱۴ هزار و ۲۲۰ تن در سال ۱۴۰۰ رسید. البته در سال ۱۴۰۱ به دلیل بروز مشکلات بیماری در مزارع پرورشی، میزان تولید کاهش یافت و در نتیجه صادرات نیز با افت مواجه شد. با این حال، بازار چین همچنان جایگاه بسیار مهمی برای صادرات میگو از ایران دارد.

وی افزود: در حوزه ماهیان غیرمعقول همچون ماهی یال‌اسبی، مارماهی و ماهی مرکب نیز رشد چشمگیری به ثبت رسیده است؛ به‌طوری که صادرات این محصولات از یک‌هزار تن در سال ۱۳۹۸ به ۳۲ هزار و ۵۰۰ تن در سال گذشته افزایش پیدا کرده است. این روند نشان می‌دهد که ایران در سال‌های اخیر توانسته جایگاه قابل توجهی را در بازار آبزیان چین به دست آورد.

خدایی با اشاره به ظرفیت بالای بازار چین برای آبزیان گفت: همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بازار آبزیان چین بسیار گسترده است و طی ۱۵ سال گذشته رشد بی‌وقفه‌ای در واردات داشته است. به‌عنوان نمونه، واردات میگو در این کشور از ۱۰۳ هزار تن در سال ۲۰۱۵ به یک میلیون و ۷۰ هزار تن در سال ۲۰۲۳ رسید.

وی افزود: این در حالی است که ایران در بهترین حالت توانسته ۱۴ هزار تن میگو به چین صادر کند. این آمار نشان می‌دهد که ظرفیت بسیار زیادی برای توسعه صادرات ایران در این بازار وجود دارد. به گفته خدایی، ایران در همان سال ۱۴۰۲ و با صادرات ۱۴ هزار تن میگو، در رتبه هفتم صادرکنندگان به چین قرار گرفت، در حالی که عربستان در رتبه یازدهم و پاکستان در رتبه شانزدهم قرار داشتند.

دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران خاطرنشان کرد: هرچند به دلیل مشکلات بیماری در مزارع پرورشی، تولید و در نتیجه صادرات ایران به چین کاهش یافته و جایگاه کشور اندکی افت کرده است، اما این روند نشان می‌دهد که ایران از سهم و جایگاه قابل‌توجهی در این بازار برخوردار بوده و همچنان می‌تواند جایگاه خود را تقویت کند.

رتبه هفتم ایران در صادرات آبزیان

خدایی در ادامه با اشاره به مقایسه جایگاه ایران با سایر کشور‌های منطقه در بازار آبزیان چین اظهار کرد: ترکیه عملاً جایگاه مشخصی در بازار آبزیان چین ندارد، در حالی که هند یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان میگو در جهان محسوب می‌شود و پس از اکوادور، رتبه دوم صادرات میگو به چین را در اختیار دارد؛ به‌گونه‌ای که میزان صادرات این کشور به چین بیش از ۱۰۰ هزار تن است.

وی افزود: این در حالی است که ایران حداکثر توانسته حدود ۱۴ هزار تن میگو به چین صادر کند و طبیعتاً جایگاه ما با هند قابل مقایسه نیست. با این وجود، ایران در سال ۱۴۰۰ رتبه هفتم را در صادرات میگو به چین به دست آورد که نشان‌دهنده ظرفیت و پتانسیل بالای کشور برای ارتقای جایگاه و نزدیک شدن به رقبای منطقه‌ای است.

خدایی با تأکید بر اهمیت برندسازی در توسعه صادرات آبزیان گفت: برندسازی همواره یک هدف ایده‌آل و موضوع مهمی بوده که باید به آن توجه ویژه می‌شد و خوشبختانه در حال حاضر نیز این موضوع در دستور کار قرار دارد.

وی افزود: در همین راستا کنسرسیوم صادرات آبزیان ایران تشکیل شده و امید می‌رود در آینده نزدیک بتوانیم با عرضه محصولات تحت برند مشترک و با کیفیتی یکسان و یکنواخت –که مورد تأیید بازار‌های مختلف جهانی باشد– صادرات پایدارتر و منسجم‌تری را رقم بزنیم.

صادرات آبزیان به چین چه موانعی دارد؟

خدایی درباره موانع اصلی صادرات آبزیان به چین اظهار کرد: خوشبختانه از نظر محصول صادراتی مشکلی وجود ندارد و زیرساخت‌ها نیز تا حد زیادی فراهم شده است. بر اساس تفاهم‌نامه قرنطینه دامی میان ایران و چین، امکان رجیستر شدن شرکت‌های ایرانی در گمرک چین وجود دارد و تاکنون نزدیک به ۸۰ شرکت فرآوری ایران در این سامانه ثبت شده و مجوز صادرات به چین را دریافت کرده‌اند؛ بنابراین طرف‌های چینی می‌توانند به‌طور رسمی از این شرکت‌ها واردات انجام دهند.

وی ادامه داد: با وجود این زیرساخت‌ها، مهم‌ترین چالش‌ها در حوزه مسائل اداری و اجرایی، به‌ویژه انتقال ارز است. شرکت‌های چینی همچنان تحت تأثیر شرایط تحریمی، از همکاری شفاف مالی با ایران خودداری می‌کنند و این موضوع مشکلاتی را در مسیر مبادلات ایجاد کرده است.

دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران تأکید کرد: به نظر می‌رسد لازم است ایران برای توسعه بیشتر صادرات، در چین اقدام به ثبت شرکت و باز کردن حساب بانکی کند تا امکان فعالیت مستقیم و حتی عرضه محصولات در قالب خرده‌فروشی فراهم شود. در حال حاضر، طرف‌های چینی در ایران می‌توانند حساب باز کرده و فعالیت اقتصادی شفاف داشته باشند، اما فعالان ایرانی در چین با محدودیت‌هایی جدی مواجه‌اند؛ به‌گونه‌ای که حتی با پاسپورت ایرانی نیز در زمینه تبدیل ارز و انجام مبادلات مالی مشکلاتی وجود دارد. این مسائل باید در سطح مقامات عالی‌رتبه دو کشور حل‌وفصل شود و در صورت رفع این موانع، جهش قابل‌توجهی در صادرات آبزیان ایران به چین رخ خواهد داد.

خدایی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع امنیت غذایی اشاره کرد و گفت: امنیت غذایی دو وجه اصلی دارد؛ نخست توانایی کشور در تولید محصولات غذایی و دوم دسترسی به منابع لازم برای تأمین این محصولات. امروزه جایگاه آبزیان در تأمین امنیت غذایی و سهم پروتئین حیوانی نسبت به دام و طیور رو به افزایش است و در اسناد بالادستی از جمله «سند غذایی ملی» نیز ضریب و جایگاه ویژه‌ای برای آبزیان در نظر گرفته شده است.

وی افزود: بخشی از نهاده‌های تولید آبزیان ایران از طریق واردات تأمین می‌شود و چین یکی از مهم‌ترین منابع در این زمینه است. به‌عنوان مثال، ایران واردات تخم ماهیان و همچنین ماهی تیلاپیا را از چین انجام می‌دهد؛ محصولاتی که ضمن جبران بخشی از نیاز‌های تولید داخلی، به دلیل قیمت مناسب، می‌توانند در تأمین غذای ارزان‌تر برای کشور نیز مؤثر باشند.

به گفته دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران، وجه دیگر امنیت غذایی، افزایش تولید داخلی است که می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری‌ها، دانش فنی و تجربیات شرکت‌های پیشرو چینی محقق شود. وی تصریح کرد: به‌ویژه در حوزه پرورش ماهی تیلاپیا –که نیازی به آب شیرین ندارد و در آب‌های شور و لب‌شور قابل پرورش است– امکان تولید پروتئین باارزش و ارزان‌قیمت وجود دارد. در این زمینه، ایران می‌تواند از مشارکت‌های فنی، حرفه‌ای و همچنین سرمایه‌گذاری مالی شرکت‌های چینی بهره‌مند شود.

خدایی تأکید کرد: به طور کلی توسعه همکاری‌های ایران و چین می‌تواند نقش بسیار مؤثری در ارتقای امنیت غذایی کشور ایفا کند.

خدایی با اشاره به برخی نگاه‌های منفی در افکار عمومی نسبت به توسعه تجارت با روسیه و چین گفت: متأسفانه در رسانه‌ها گاهی این‌گونه القا می‌شود که گرایش ایران به سمت این دو بازار چندان مثبت نیست، در حالی که چنین نگاهی یک اشتباه بزرگ است.

افزایش ظرفیت اشتغال زایی و ارزآوری 

وی افزود: در شرایطی که بازار‌های روسیه و چین به روی ایران باز است و تولیدکنندگان، پرورش‌دهندگان، واحد‌های بسته‌بندی و فرآوری و صادرکنندگان کشور نیازمند فروش محصولات خود هستند، طبیعی است که این فرصت ارزشمند مورد استفاده قرار گیرد. ممکن است دسترسی ایران به برخی بازار‌های دیگر به دلایل مختلف محدود باشد، اما همکاری با چین و روسیه ظرفیت اشتغال‌زایی و ارزآوری بالایی برای کشور به همراه دارد.

دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان در پایان ایران تأکید کرد: لازم است رسانه‌ها در این حوزه روشنگری بیشتری انجام دهند، چرا که فروش محصول به هر بازاری –چه روسیه و چین و چه سایر کشورها– ارزشمند است و باید به آن احترام گذاشت. وی خاطرنشان کرد: ذهنیت‌های منفی و تئوریک نباید بر تصمیم‌گیری‌ها اثرگذار باشد و مردم نیز باید از فعالیت‌های بخش خصوصی در توسعه بازار‌های صادراتی حمایت کنند، به‌ویژه در شرایطی که کشور با تحریم‌ها مواجه است و فعالان اقتصادی برای یافتن مسیر‌های جدید تجارت تلاش می‌کنند.

منبع: ایسنا