باشگاه‌خبرنگاران جوان؛ محبوبه‌کباری- تابستان گرم امسال نیز در حال تمام شدن است. تابستانی که چند سال است به علت ناترازی برق، با خاموشی‌های متعدد سپری شده است. از طرفی با پیدا شدن سرما، مشکل ناترازی گاز خود را نشان می‌دهد. 

چند سالی است که  زمستان‌های سرد کشور دیگر فقط یادآور شال و کاپشن نیستند، بلکه در چند سال گذشته زمستان  خبر از محدودیت گاز در صنایع بزرگ و حتی بخش خانگی می دهد.

در طی چند سال‌ اخیر، اختلاف عرضه و تقاضای گاز در ماه‌های سرد به بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده است. این شکاف، که به آن «ناترازی گاز» گفته می‌شود، ابتدا با قطع یا کاهش سهم نیروگاه‌ها و کارخانه‌های سیمان جبران می‌شد، اما در طی چند سال گذشته دامنه آن به پتروشیمی‌ها و فولاد نیز رسیده و با ادامه وضع موجود، موضوع واردات گاز مطرح است.

او بیان کرد:علت اصلی این وضعیت، سه‌گانه‌ای قدیمی اما نادیده است؛ وابستگی بالای کشور به گاز طبیعی، رشد غیر بهینه مصرف و کم‌توجهی به بهینه‌سازی انرژی، و محدودیت در افزایش ظرفیت تولید. تلاش‌های پراکنده برای افزایش تولید یا اصلاح قیمت‌ها، به‌دلیل هزینه‌های زیاد و محدودیت‌های اجتماعی، راه به جایی نبرده‌اند. نتیجه این‌که بهینه‌سازی مصرف انرژی نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی است. 

سرمایه‌گذار تضمین می‌خواهد

یکی از ابزارهای کلیدی برای تحقق بهینه‌سازی، گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی است؛ اسنادی که نشان می‌دهند یک طرح توانسته برای مثال ۱۰ میلیون مترمکعب گاز را در سال صرفه‌جویی کند. این گواهی‌ها قابلیت خرید و فروش دارند و می‌توانند منبع درآمد سرمایه‌گذاران شوند. اما مشکل اصلی تا امروز این بوده که تضمینی برای خرید این گواهی‌ها با نرخ اقتصادی و پرداخت به‌موقع وجود نداشته است. تجربه اجرای قوانین حمایتی قبلی نشان داده که وقتی پرداخت‌ها به منابع غیرقابل پیش‌بینی گره می‌خورد، بخش خصوصی تمایلی به ورود ندارد.

 ایجاد حسابی با منابع پایدار که مصارف آن فقط در تضمین تسویه گواهی‌های صرفه جویی باشد، می‌تواند هدف مدنظر را قابل دستیابی کند. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بر همین اساس، در بند «س» تبصره «۱» قانون بودجه سال ۱۴۰۲ به دولت اجازه ایجاد حساب بهینه سازی مصرف انرژی نزد خزانه‌داری کل کشور داده است. منابع اولیه ۳۰ هزار میلیارد تومانی برای آن در جز «۱» این بند قانونی در نظر گرفته شده و در کنار آن ۱۵ هزار میلیارد تومان نیز در جدول تبصره «۱۴» برای اهداف بهینه سازی مصرف انرژی مبتنی بر ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید لحاظ شده است.

آیین‌نامه جدید کارور انرژی نیز با الزام شرکت گاز به صدور و تسویه این گواهی‌ها، تلاش می‌کند ریسک سرمایه‌گذاران را به حداقل برساند. بخش خصوصی وقتی وارد طرح‌های تعویض بخاری فرسوده، عایق‌کاری ساختمان یا ارتقای سیستم‌های گرمایشی کارخانجات می‌شود که مطمئن باشد دولت گواهی‌هایش را می‌خرد و پولش را به‌موقع می‌دهد. بدون این تضمین، هیچ سرمایه‌گذار عاقلی منابع خود را برای بازدهی سه‌ساله یا بیشتر قفل نمی‌کند. 

تصویب طرح کارور انرژی، اقدام خوب هیئت وزیران

با تصویب آیین‌نامه کارور انرژی توسط هیئت وزیران، مسیر دیگری را برای بازگشت سرمایه‌ی شرکت‌های کارور در نظر گرفته است. بر اساس این مصوبه، شرکت‌های کارور می‌توانند به نمایندگی از وزارت نفت، طرح‌های بهینه‌سازی در حوزه گاز را اجرا کنند، گواهی صرفه‌جویی دریافت نمایند و آن را در بازار بورس به فروش برسانند. جزئیات این آیین‌نامه، از تعریف «خط مبنا» برای سنجش کاهش مصرف گرفته تا نحوه محاسبه و تسویه گواهی‌ها، تاکید دارد که منابع مالی باید پیشاپیش پیش‌بینی و تأمین شود.

پیش از این سعید توکلی معاون وزیر نفت در خصوص گاز بخش صنایع اظهار داشت: گاز پتروشیمی ها در زمستان اجتناب ناپذیر است

توکلی در پاسخ به سوالی درباره اولویت تامین گاز مورد نیاز داخلی یا صادرات، اعلام کرد: در اوج مصرف داخلی که به ۷۲۰ میلیون مترمکعب در روز در بخش خانگی، تجاری و حمل‌ونقل می‌رسد، اولویت قطعاً با تأمین کامل نیاز داخل است و سوخت جایگزین برای سایر بخش‌ها تأمین می‌شود. هیچ‌گاه صادرات و نیروگاه‌ها به بهای قطع گاز خانگی قربانی نشده‌اند.

توکلی درباره پایداری شبکه در شرایط جنگ ۱۲روزه اخیر گفت: «سناریوهای متعددی برای افزایش تاب‌آوری و بازگشت سریع به مدار طراحی و تمرین شده است. حتی با کاهش ۹۰ میلیون مترمکعبی گاز، هیچ‌یک از نیروگاه‌ها و صادرات تحت تاثیر قرار نگرفت.» او ضمن اشاره به گستردگی شبکه و قدمت برخی خطوط سراسری، بر تکمیل ۹۶ درصد تعمیرات اساسی پیش از آغاز فصل سرما تأکید کرد و افزود :در زمستان، کاهش سهم گاز پتروشیمی‌ها اجتناب‌ناپذیر است اما این کاهش با هماهنگی کامل درون وزارت نفت انجام می‌شود.  

وی ادامه داد:حتی ضوابطی برای همکاری با وزارتخانه‌های صمت و نفت به‌منظور تأمین تجهیزات کم‌مصرف یا هوشمندسازی کنتورها تدوین شده است.

او بیان کرد: به این ترتیب، مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ از جمله ایجاد حساب بهینه‌سازی می‌تواند بازار بهینه‌سازی انرژی را از یک شعار به یک فرآیند اقتصادی روشن و قابل اتکا تبدیل کند.

براساس این گزارش کشور هم‌اکنون در نقطه‌ای ایستاده که یا باید با مکانیزم‌های تضمینی، پای بخش خصوصی را به‌طور جدی به میدان بیاورد، یا هر سال در زمستان، خاموشی‌ها و افت فشار گاز را به فهرست مشکلاتش اضافه کند. تنها با اجرای طرح بهینه‌سازی با پشتوانه گواهی صرفه‌جویی، خرید تضمینی این گواهی‌ها با منابع پایدار می‌توان امیدوار بود فاصله عرضه و تقاضای گاز کم شود.