باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهسا حنیفه - روز گذشته، هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک آغاز شد و تا ۲۹ سپتامبر ادامه خواهد داشت. نمایندگان ۱۹۳ کشور، همراه با ناظرانی از واتیکان، فلسطین و اتحادیه اروپا، برای بحث درباره چالش‌های جهانی از جمله صلح، توسعه پایدار، حقوق بشر و تغییرات اقلیمی گرد هم آمدند. این رویداد، که به مناسبت هشتادمین سال تأسیس سازمان ملل برگزار می‌شود، با شعار «در کنار هم، بهتریم: ۸۰ سال و فراتر برای صلح، توسعه و حقوق بشر»، نه‌تنها فرصتی برای بازتاب گذشته، بلکه آزمونی برای سنجش توان این نهاد در برابر بحران‌هایی است که نظم جهانی را تهدید می‌کنند. از فریاد‌های عدالت‌خواهی برای فلسطین تا هشدار‌ها درباره ناکارآمدی نظام بین‌الملل، روز اول این نشست، صحنه‌ای از تضاد‌ها و امید‌های شکننده بود.

غزه: آینه شکست سازمان ملل 

روز اول نشست، تحت‌الشعاع بحران غزه بود که به زخمی عمیق بر پیکر بشریت تبدیل شده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، در سخنرانی افتتاحیه با لحنی هشداردهنده گفت که «وحشت در غزه به سومین سال خود نزدیک می‌شود» و مقیاس ویرانی آن، بی‌سابقه است. او با تأکید بر اجرای فوری احکام دیوان بین‌المللی دادگستری، مجازات جمعی فلسطینیان را محکوم کرد و راه‌حل دو کشوری را تنها راه صلح دانست. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، با نمایش تصاویری از کودکانی که برای بقا به ظرف‌های خالی چنگ می‌زنند، غزه را صحنه «نسل‌کشی» خواند و پرسید: «آیا این انسانیت است؟» او تأکید کرد که این نه جنگ علیه تروریسم، بلکه قتل‌عام مردمی بی‌دفاع است. 

امیر قطر، تمیم بن حمد آل ثانی، با اشاره به حمله به دوحه که هیئت حماس را هدف قرار داد، از «توهم خطرناک» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی برای سلطه بر منطقه عربی سخن گفت و آن را نقض هنجار‌های بین‌المللی دانست. عبدالله دوم، پادشاه اردن، نیز هشدار داد که «سکوت در برابر غزه، پذیرش فاجعه است» و به‌رسمیت‌شناختن فلسطین را حقی غیرقابل‌انکار خواند. لولا دا سیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، با انتقاد از وتوی آمریکا که قطعنامه‌های غزه را متوقف کرده، گفت که اقتدار سازمان ملل در خطر است. 

در مقابل، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بدون اشاره به جنایات رژیم صهیونیستی، به‌رسمیت‌شناختن فلسطین را پاداشی برای تروریسم دانست و با تکرار ادعا‌های بی‌اساس علیه برنامه هسته‌ای ایران، دوگانگی معیار‌های غرب را به نمایش گذاشت. آنالنا بائربوک، رئیس مجمع عمومی، با توصیف کودکانی که «شن می‌خورند و آب آلوده می‌نوشند»، جهان را به بازنگری در نقش سازمان ملل فراخواند. 

تحلیل این مواضع نشان می‌دهد که غزه، به آزمونی برای اعتبار سازمان ملل تبدیل شده است. وقتی گوترش از مصونیت از مجازات به‌عنوان ریشه هرج‌ومرج سخن می‌گوید، اشاره او به ناتوانی این نهاد در مهار قدرت‌هایی است که قوانین بین‌المللی را نادیده می‌گیرند. اگر سازمان ملل نتواند مکانیسم‌های الزام‌آوری برای توقف این فاجعه ایجاد کند، خطر تبدیل‌شدن به تریبونی تشریفاتی را دارد. آینده غزه، به اراده جمعی برای اجرای عدالت وابسته است.

سازمان ملل در تله قدرت: اصلاح یا مرگ؟ 

چندقطبی‌شدن جهان، یکی از محور‌های کلیدی روز اول بود. گوترش این روند را «مثبت»، اما نیازمند نهاد‌های قوی برای جلوگیری از هرج‌ومرج دانست. اردوغان با تأکید بر اینکه «جهان بزرگ‌تر از پنج عضو شورای امنیت است»، خواستار اصلاح ساختاری این نهاد شد تا صدای کشور‌های جنوب شنیده شود. این سخنان، بازتاب خشم فزاینده از سلطه قدرت‌های غربی بر نظم جهانی است.

لولا دا سیلوا با اشاره به بازگشت دموکراسی به برزیل، از ضرورت مبارزه با گرسنگی و نابرابری سخن گفت و خواستار اصلاح نظام مالی بین‌المللی شد. او باقی‌ماندن کوبا در فهرست حامیان تروریسم را غیرقابل‌قبول دانست. پرابوو سوبیانتو، رئیس‌جمهور اندونزی، با یادآوری تجربه استعمار، از آمادگی کشورش برای اعزام نیرو به غزه برای صلح خبر داد و سکوت در برابر بی‌عدالتی را غیرقابل‌تحمل خواند. 

اما دونالد ترامپ با دفاع از یک‌جانبه‌گرایی، از توقف هفت جنگ پایان‌ناپذیر و اعمال تعرفه‌های تجاری برای حفاظت از منافع آمریکا سخن گفت. او با رد تغییرات اقلیمی به‌عنوان فریب سبز، خود را در برابر اجماع جهانی قرار داد. این رویکرد، همکاری‌های جهانی را تضعیف و شکاف میان آمریکا و متحدانش را عمیق‌تر می‌کند. 

تحلیل این روند نشان می‌دهد که سازمان ملل در نقطه عطفی تاریخی قرار دارد. چندقطبی‌شدن، اگر با اصلاح شورای امنیت همراه شود، می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر قدرت منجر گردد. اما بدون این اصلاحات، رقابت‌های ژئوپلیتیکی ممکن است به بی‌ثباتی دامن بزند. آینده سازمان ملل به توانایی آن در بازتعریف نقش خود به‌عنوان قطب‌نمای اخلاقی جهان بستگی دارد.

جهان کدام مسیر را برمی‌گزیند؟ 

روز اول هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، صحنه‌ای از نبرد روایت‌ها بود. از فریاد‌های عدالت‌خواهی برای فلسطین تا هشدار‌ها درباره ناکارآمدی شورای امنیت، این رویداد نشان داد که سازمان ملل در گذرگاه سرنوشت قرار دارد. گوترش با تأکید بر اینکه «مصونیت از مجازات، ریشه هرج‌ومرج است»، جهان را به انتخاب میان همکاری و هرج‌ومرج دعوت کرد. اگر سازمان ملل نتواند پاسخگوی بحران‌هایی مانند غزه، تغییرات اقلیمی و نابرابری‌های جهانی باشد، خطر تبدیل‌شدن به نهادی تشریفاتی را دارد. اصلاح ساختار‌های آن، به‌ویژه شورای امنیت، می‌تواند این نهاد را به نیرویی برای عدالت تبدیل کند.

آینده جهان به انتخاب‌های امروز بستگی دارد؛ آیا سازمان ملل می‌تواند صلح را از دل بحران‌ها بیرون بکشد، یا در سایه رقابت‌های قدرت، به حاشیه خواهد رفت؟