آیت‌الله شاه‌آبادی؛ معلمی که روح مبارزات ضداستکباری امام خمینی (ره) را شکل داد
آیت‌الله شاه‌آبادی، استاد عرفان امام، نقشی اساسی در شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی و مبارزاتی ضداستکباری ایشان داشت.
باشگاه خبرنگاران جوان - به‌عنوان معلمی که روح مبارزات ضداستکباری امام خمینی(ره) را شکل داد، در خاطره‌ها باقی‌مانده است. آموزه‌های عمیق عرفانی و اجتماعی او، الهام‌بخش امام خمینی(ره) در مسیر مبارزه با استبداد و استکبار بود و در شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی و عرفانی امام خمینی(ره) نقش اساسی داشت.
آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی، استاد عرفان نظری امام خمینی(ره) بود و امام خمینی(ره) در آثار خود از ایشان با عنوان «روحی فداه» یاد می‌کند. این یادآوری از استاد نشان‌دهنده اوج ارادت و محبت و شیفتگی شاگرد نسبت به استاد است.با مرور بر افکار، نوشته‌ها و نوع مبارزات سیاسی آیت‌الله شاه‌آبادی، می‌توان گفت که امام خمینی(ره) از چندین جهت تحت‌تأثیر وی بوده است. اول‌ازهمه، بعد عرفانی همراه با جهاد، حتی جهاد یک‌نفره، از ویژگی‌های بارز آموزه‌های اوست.سال‌های آغازین دوره اول پهلوی با سال‌های پایانی سلطنت قاجاریه و روی کار آمدن سردار سپه همراه است. رضاشاه که به‌تدریج قدرت می‌یافت و وزیر جنگ احمدشاه قاجار شده بود، به دین‌داری و روضه‌خوانی و همچنین با پای‌برهنه در مقابل دسته‌های عزاداری حرکت‌کردن تظاهر می‌کرد تا زمینه را برای قدرت‌گیری خود فراهم آورد.آیت‌الله شاه‌آبادی به‌خوبی به ریاکاری سردار سپه واقف بود و با درک عمیق سیاسی، بارها می‌گفت: «این مردک اکنون که به قدرت نرسیده است، چنین به دست‌بوسی علما و مراجع می‌رود و تظاهر به دین‌داری می‌کند و از محبت اهل‌بیت(ع) دم می‌زند. اما به‌محض آنکه به قدرت رسید، به همه علمای دین پشت خواهد کرد.»
امام خمینی (ره)، نزد آیت‌الله شاه‌آبادی کتاب‌های عرفانی را آموخت
محمود فروزبخش، نویسنده و کارشناس تاریخ معاصر با تحلیل و بررسی مبارزات سیاسی آیت‌الله شاه‌آبادی و تأثیر آن بر اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) اظهار داشت: در اوج خفقان رضاخانی، آیت‌الله شاه‌آبادی از علمای تهران و دیگر شهرها خواست که در اعتراض به رژیم در پناه حضرت عبدالعظیم در شهرری گرد هم آیند و متحصن شوند. بااین‌حال، علما نتوانستند ایشان را همراهی کنند و تنها دو نفر به ایشان پیوستند. وی افزود: آیت‌الله شاه‌آبادی دست از مبارزه برنداشت و درحالی‌که ماه محرم بود، هر روز با سخنرانی‌های کوبنده، فجایع رژیم را برای مردم بازگو می‌کرد. ایشان حدود ۱۵ ماه به تحصن ادامه داد و سپس در سال ۱۳۴۷ هجری قمری راهی شهر مقدس قم شد و به تعلیم‌وتربیت طلاب علوم دینی همت گمارد.فروزبخش تصریح کرد: امام خمینی(ره) در قم، نزد آیت‌الله شاه‌آبادی کتاب‌های عرفانی را فراگرفت و به‌ویژه کتاب «فصوص‌الحکم» محی‌الدین ابن عربی را مطالعه کرد.
تأثیر عمیق آیت‌الله شاه‌آبادی بر اندیشه‌های سیاسی امام خمینی(ره)
امام خمینی (ره) نحوه آشنایی خود با استادش را چنین توضیح می‌دهد: «من پس از آنکه توسط یکی از منسوبین مرحوم شاه‌آبادی با ایشان آشنا شدم، در مدرسه فیضیه ایشان را ملاقات کردم و یک مسئله عرفانی از ایشان پرسیدم. ایشان شروع به گفتن کردند و من فهمیدم که اهل کار هستند. به دنبالشان آمدم و اصرار کردم که با ایشان یک درس داشته باشم. در ابتدا قبول نمی‌کردند تا اینکه به گذر عابدین (یکی از محلات قم) رسیدیم. بالاخره من به ایشان گفتم که فلسفه خوانده‌ام و اکنون عرفان می‌خواهم و باز هم اصرار کردم تا اینکه بالاخره ایشان قبول کردند و من حدود ۷ سال نزد آیت‌الله شاه‌آبادی فصوص و مفتاح‌الغیب خواندم.» امام خمینی (ره) درباره آیت‌الله شاه‌آبادی فرمودند: «من در عمر خود، روحی لطیف‌تر از روح مرحوم شاه‌آبادی ندیدم. ایشان، صرف‌نظر از فقاهت، فلسفه و عرفان کم‌نظیر، در سیاست هم بی‌نظیر بودند.» این سخنان نشان‌دهنده تأثیر عمیق آیت‌الله شاه‌آبادی بر اندیشه‌های سیاسی امام خمینی (ره) است.
مفاهیمی مانند ایثار و ازخودگذشتگی، جامعه را به وحدت عالی می‌رساند
فروزبخش بیان داشت: آموزه‌های امام خمینی(ره) از آیت‌الله شاه‌آبادی به اندیشه سیاسی اجتماعی ایشان هم کشیده شد. آیت‌الله شاه‌آبادی معتقد بود که اساس عالم بر انس و عشق است و انبیا آمده‌اند تا جامعه‌ای دینی شکل بگیرد که روابط آن تنها برطرف‌کردن نیازهای شخصی نیست، بلکه هدفی بالاتر، فطری و توحیدی را دنبال می‌کند. طبق این هدف عالی، باب انس، محبت و عشق به دیگران ایجاد می‌شود و مؤمن می‌تواند از خود عبور کند و با مفاهیمی مانند ایثار و از خودگذشتگی، جامعه را به وحدت عالی برساند. این کارشناس تاریخ معاصر گفت: در چنین جامعه‌ای، مقام ولایت به معنای سرپرستی می‌تواند اعمال شود و اگر این محبت اولیه میان افراد جامعه مسلمانان وجود نداشته باشد، پراكندگی و ازهم‌گسیختگی قلوب مانع پیشرفت جامعه خواهد بود.
آیت‌الله شاه‌آبادی انسان را مدنی‌الطبع می‌داند و اساس ارتباطات اجتماعی را تنها بر مبنای نظریه استخدام و بهره‌گیری از دیگران نمی‌سازد که این نشان از وجود نظریه ولایت در اندیشه سیاسی و اجتماعی اوست. این نظریه شالوده دیدگاه امت را در نظریه امت و امامت شکل می‌دهد و به‌نوعی مباحث جمهوریت در نگاه امام خمینی(ره) را پایه‌ریزی می‌کند. این اصل به این معناست که ابتدا باید میان آحاد مردم در جامعه نوعی همبستگی و اتفاق‌نظر همراه بامحبت برقرار باشد تا بر اساس آن سامان و پیوستگی نظریه امت و امامت پیاده شود.از دیگر شباهت‌های آیت‌الله شاه‌آبادی و امام خمینی(ره) این است که امروز کمتر کسی را می‌شناسیم که سه عنصر مرجعیت، عرفان و سیاست را به طور هم‌زمان و در حد عالی جمع کرده باشد.
منبع: فارس
در گزارش باشگاه خبرنگاران جوان بخوانید؛
امید به اجرای بیمه شخص ثالث راننده محور؛ آیا این وعده محقق خواهد شد؟
