باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد امیرحسینی - ۴۷ سال است که به‌طور مرتب در کشورمان انتخابات برگزار می‌شود، اما برای اولین‌بار است که یک انتخابات در کشور با شیوه تناسبی برگزار خواهد شد. 

انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا که قرار است به همراه انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری در روز ۱۱ اردیبشهت ۱۴۰۵ برگزار شود تجربه جدیدی از انتخابات را در کشور به نمایش خواهد گذاشت و آن استفاده از انتخابات تناسبی در تهران به‌جای نظام اکثریتی است.

در انتخابات با شیوه نظام اکثریتی افرادی که بیشترین رای را می‌آوردند وارد شورا‌ها می‌شدند، اما در انتخابات تناسبی به هر فهرست بر اساس وزن آرایشان سهم داده می‌شود به همین دلیل شیوه جدیدی در رسیدن کرسی‌های شورا‌های اسلامی شهر و روستا در تهران به احزاب و گروه‌های مختلف را شاهد خواهیم بود.

رعایت عدالت نسبی در انتخابات

محمدصالح جوکار رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره نحوه برگزاری انتخابات تناسبی گفت: بحث نظارت بر انتخابات، چه از لحاظ شکلی، شیوه و فرایند، چه در بخش رسیدگی به صلاحیت‌ها یا تأیید هیئت‌های اجرایی، هیئت‌هایی که چه نظارت پای صندوق‌های رأی هستند و چه مجری‌های انتخابات در شعب مختلف، برعهده مجلس است. در این بخش، نقش مجلس در راستای مشارکت حداکثری مردم، دوم رقابت‌های جدی و سوم سلامت انتخابات بسیار مهم است؛ مولفه‌هایی که مقام معظم رهبری تأکید دارند بر اینکه اعمال شود و انتخابات باشکوهی را برگزار کنیم.

نماینده مردم یزد، اشکذر، بخش ندوشن و دهستان سورک در مجلس اظهار کرد: انتخابات شورا‌ها از این جهت اهمیت دارد که در حقیقت بخش مهمی از مدیریت شهر‌های ما و روستا‌های ما تعیین‌تکلیف می‌شود و بخش مردمی حکمرانی شکل می‌گیرد بنابراین سهیم شدن و مشارکت مردم در این انتخابات مهم است، چون خیلی از موضوعات مرتبط با مسائل خدماتی، مسائل عمرانی شهرها، فضای سبز شهر‌ها و کل خدماتی که شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به مردم می‌دهند در حقیقت طی چهار سال مشخص می‌شود؛ لذا این حائز اهمیت است که ما این انتخابات را درست راهبری کنیم، به گونه‌ای که افراد متخصص و کارآمد زمینه حضورشان در این انتخابات فراهم شود.

این نماینده مجلس بیان کرد: مهم‌ترین بحثی که ما داریم تشکیل هیئت‌های نظارت در شهرستان و بخش و چگونگی تعیین هیئت‌های نظارت و وظایفی که هیئت‌های نظارت برعهده دارند، است، چون به هر صورت وظایفشان خیلی جامع است از نظارت بر تشکیل هیئت‌های اجرایی گرفته تا بخش‌های رسیدگی به صلاحیت داوطلبان به صورت نهایی و حتی تأیید انتخابات در حوزه هیئت‌های نظارت یعنی پس از اتمام و انجام انتخابات، تأییدیه نهایی توسط هیئت‌های نظارت در بخش، شهرستان، استان و نهایتاً هیئت مرکزی مشخص خواهد شد.

جوکار تاکید کرد: بسیار حائز اهمیت است که همه نمایندگان عزیزمان در مسئله انتخابات ورود جدی داشته باشند و چون با مردم ارتباطات دارند، برای حضور و مشارکت مردم باید تلاش شود. مجلس که حالا می‌خواهد در آینده هم بر عملکرد شورا‌ها نظارت داشته باشد، پایه و اساسش این است که در ابتدای شکل‌گیری شوراها، این کار به‌خوبی صورت بگیرد و ان‌شاءالله با مشارکت بالا، رقابت جدی و سلامت انتخابات که از هر چیزی برای ما مهم‌تر است، انجام شود. 

رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس گفت: در حوزه سلامت انتخابات، برابر سیاست‌های کلی انتخابات که مقام معظم رهبری در سال ۹۵ ابلاغ کردند، بحث انتخابات الکترونیک مطرح است. در انتخابات گذشته مثلاً در یک‌هشتم حوزه‌های انتخابیه، انتخابات به صورت الکترونیکی بود، اما اینکه در تمام حوزه‌های انتخابیه و شعب این زیرساخت‌ها فراهم شود، جلسات مختلفی تاکنون با حضور وزرای مربوطه و رئیس مجلس و وزارت کشور برگزار شده و این تقسیم کار انجام شده و ما امیدواریم این زیرساخت‌ها به گونه‌ای فراهم شود که از مرحله احراز هویت شرکت‌کنندگان در انتخابات تا زمان رأی، به‌صورت الکترونیکی باشد و هیچ دست انسانی در آن دخیل نباشد تا خطای انسانی شکل نگیرد.

نماینده مردم یزد، اشکذر، بخش ندوشن و دهستان سورک در مجلس اضافه کرد: این بخش کار به‌خوبی الان پیش رفته و تقریباً از لحاظ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، دستگاه‌هایی که برای احراز هویت و دستگاه‌هایی برای رأی دادن هستند انتخاب و خریداری شده‌اند. امیدوارم پس از راستی‌آزمایی که از این سامانه خواهد شد، انتخابات به‌صورت الکترونیکی برگزار شود.

این نماینده مجلس می‌گوید در این دوره انتخابات حتی ثبت‌نام هم به صورت الکترونیکی خواهد بود. یعنی اشخاص و افراد باید در سامانه‌ای که وزارت کشور تعیین کرده ورود پیدا کنند، پرسش‌نامه را پر کنند و کسانی که باید در مدت مقرر استعفا می‌دادند، استعفانامه خودشان را در آنجا ارائه کنند. فرایند دیگر انتخابات این است که در دی ماه ثبت‌نام داوطلبان شورای شهر و در بهمن ماه ثبت‌نام داوطلبان شورا‌های روستایی را خواهیم داشت.

جوکار اظهار کرد: نکته دیگری که وجود دارد بحث انتخابات تناسبی است. در راستای اجرا و تحقق سیاست‌های کلی و رعایت عدالت نسبی در انتخابات و ایجاد زمینه برای حضور گروه‌ها، احزاب و جبهه‌های مختلف در انتخابات، این کار انجام شد و الان در این دوره، در شهر تهران، انتخابات تناسبی خواهیم داشت، اما برابر قانون در دوره‌های بعدی، انتخابات در شهر‌های بالای ۵۰۰ هزار نفر به‌صورت تناسبی انجام خواهد شد.

رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس تصریح کرد: تفاوت انتخابات تناسبی با نظام انتخاباتی اکثریتی این است که بر اساس فهرستی که احزاب، گروه‌ها و جبهه‌های مختلف ارائه خواهند کرد، بر اساس وزنی که هر فهرست دارد تعداد کرسی‌هایی که در شورا باید داشته باشد را تعیین می‌کنیم برای مثال اگر ۴۰ درصد یا ۵۰ درصد آرا متعلق به یک فهرست شد، به اندازه ۵۰ درصد کرسی‌ها که سقف آن ۲۱ نفر هستند شامل آنها خواهد شد و فهرست‌های دیگری که ۲۰ درصد یا ۳۰ درصد هستند نیز به نسبت همان ۲۰ درصد آرایی که کسب کرده‌اند و وزن آن فهرست مشخص می‌شود، می‌توانند در شورا کرسی داشته باشند.

نماینده مردم یزد، اشکذر، بخش ندوشن و دهستان سورک در مجلس بیان کرد: اگر در نظام اکثریتی که تا الان بوده حساب کنیم، آن فهرستی که درصد آرای بیشتری می‌آورد وارد شورا می‌شد، اما الان این‌طور نیست و به هر فهرست بر اساس وزن آرایشان سهم داده می‌شود لذا این یک توزیع عادلانه‌تری نسبت به کرسی‌های شورا خواهیم داشت.

جوکار گفت: درخصوص منفردین که به صورت انفرادی ثبت‌نام کردند، جمع آرای منفردین نسبت‌گیری می‌شود نسبت به آرای کل مأخوذه صحیح و بدین شکل نسبت منفردین هم به دست می‌آید البته یک نکته دارد و آن اینکه از منفردین به کسانی کرسی تعلق می‌گیرد که کف آرایی که برای کرسی‌های توزیع شده برای فهرست‌ها داریم را کسب کند یعنی اگر کف آرا برای آخرین کرسی توزیع شده مثلاً ۷۰۰ هزار نفر باشد، بایستی در همان قالب این تعداد رأی را داشته باشند، اما اگر رأی پایین‌تر باشد مثل ۵۰ هزار و ۱۰۰ هزار به‌طور کلی نمی‌تواند کرسی متعلق به منفردین باشد.

جلوگیری از خطای انسانی با انتخابات الکترونیک 

برگزاری انتخابات الکترونیک در انتخابات گذشته به‌طور محدود تجربه شده، اما قرار است هفتمین دوره انتخابات شورا‌های اسلامی و شهر و روستا به‌صورت تمام‌الکترونیک در تمامی حوزه‌های انتخابیه برگزار شود.

علی زینی‌وند معاون سیاسی وزیر کشور و رئیس ستاد انتخابات گفت: ما حدود ۷۰ هزار شعبه اخذ رأی در سراسر کشور داریم و برنامه‌ریزی شده است که در تمام این شعب، انتخابات به‌صورت الکترونیکی برگزار شود.

زینی‌وند افزود: امروز که با یکدیگر گفت‌و‌گو می‌کنیم، زمینه‌های لازم برای این امر فراهم شده و بر اساس تقویم زمان‌بندی طراحی‌شده، هماهنگی‌های لازم نیز صورت گرفته است. امیدواریم که روند به همین شیوه ادامه یابد و بتوانیم انتخابات را به‌صورت کاملاً الکترونیکی برگزار کنیم.

وی با بیان اینکه در انتخابات تمام‌الکترونیک، سرعت، دقت و شفافیت بالایی وجود دارد، اظهار کرد: در دوره اخیر انتخابات شورا‌ها در ۳۲ شهر کشور انتخابات تمام الکترونیک اجرا شد، تجربه‌ای موفق به دست آمد. همچنین در انتخابات اخیر مجلس، در دور دوم حوزه انتخابیه تهران نیز این روش اجرا شد که تجربه‌ای بسیار موفق بود.

معاون سیاسی وزیر کشور اضافه کرد: با اجرای انتخابات الکترونیک، خطا‌های جزئی انسانی که ممکن است در شمارش آرا به دلیل خستگی افراد یا خوانش تکراری رأی رخ دهد، به‌طور کامل برطرف می‌شود. این روش ضمن افزایش سرعت و صرفه‌جویی در هزینه‌ها، امکان اعلام نتایج را در کوتاه‌ترین زمان پس از پایان رأی‌گیری فراهم می‌کند.

در همین راستا اسکندر مومنی وزیر کشور صحت، دقت و سرعت را سه ویژگی انتخابات الکترونیکی برشمرد و گفت: در این دوره احراز هویت و اخذ و شمارش رأی به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.

وزیر کشور اظهار کرد: اجرای موفق انتخابات الکترونیکی شورا‌ها می‌تواند زمینه‌ساز برگزاری انتخابات مجلس و ریاست جمهوری به همین شیوه باشد.

دو ستاد برای انتخابات

یکی از ویژگی‌های دیگر انتخابات ۱۱ اردیبهشت تشکیل ستاد امنیت انتخابات به موازات ستاد انتخابات است.

علی‌اکبر پورجمشیدیان قائم‌مقام و معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور و رئیس ستاد امنیت انتخابات کشور گفت: اینکه دو ستاد جداگانه تشکیل شده، به دلیل اهمیت بالای کار است. همان‌قدر که برگزاری انتخابات مهم است، امنیت آن نیز اهمیت دارد؛ لذا کار باید به‌گونه‌ای پیش برود که کوچک‌ترین مشکل یا حادثه امنیتی پیش نیاید و بتوانیم با افتخار انتخابات را برگزار کنیم.

قائم مقام و معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور اضافه کرد: تعامل بین دو ستاد بسیار مهم است و باید همکاری نزدیک بین ستاد‌های انتخابات و امنیت برقرار باشد.

انتخابات تناسبی برای اولین‌بار است که برگزار می‌شود به همین دلیل در گام اول این مدل انتخابات فقط در تهران برگزار می‌شود تا با کسب تجربه از برگزاری انتخابات تناسبی در تهران بتوان در شهرهای دیگر کشور هم انتخابات را به‌صورت تناسبی برگزار کرد.

مهمترین ویژگی انتخابات تناسبی، رسیدن به عدالت انتخاباتی است که اگر در اولین تجربه محقق شود می‌تواند مسیر انتخابات را در کشور از نظام اکثریتی به نظام تناسبی تغییر دهد.