باشگاه خبرنگاران جوان؛ منصوره شوشتری* - سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم در مورد پدیده‌های نجومی هفته پیش‌رو (۲۴ آذر تا اول دی) گفت: وقوع انقلاب زمستانی و طولانی‌ترین شب سال که امسال نسبت به شب قبل ۲ تا ۳ثانیه طولانی‌تر است، همچنین مقارنه ماه و عطارد و ماه و خورشید از مهم‌ترین پدیده های آسمان شب طی این هفته به شمار می آیند.

کاظم کوکرم در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان اظهار داشت: این هفته اولین پدیده نجومی را صبح پنجشنبه (بیست و هفتم آذر ماه) شاهد خواهیم بود که مقارنه ماه و سیاره عطارد است و در برج عقرب روی خواهد داد.

وی افزود: این رویداد نجومی حدودا ساعت ۶:۳۰ سحرگاه پنجشنبه روی می‌دهد و اگر در این زمان رو به افق جنوب شرقی نگاه کنیم می‌توانیم در سمت چپ هلال ماه سیاره عطارد را با چشم غیرمسلح و بدون نیاز به تلسکوپ ببینیم. اصولاً دیدن سیاره عطارد کار دشواری است و علاقه‌مندان آسمان شب می‌توانند از تصویر شبیه‌سازی شده‌ در متن خبر برای تشخیص موقعیت هلال ماه و موقعیت سیاره عطارد در روشنایی سحرگاه در افق جنوب شرقی کمک بگیرند.

تصویر شبیه‌سازی‌شده از مقارنه ماه و عطارد در سحرگاه پنجشنبه ۲۷ آذر

سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران ادامه داد: پدیده بعدی مقارنه ماه و خورشید است که شنبه (بیست و نهم آذر) اتفاق می‌افتد و از آنجا که آن روز، روز بیست و نهم ماه قمری نیز است، کاملاً محتمل است در شامگاه آن روز نتوانیم هلال ماه بعد را ببینیم، بنابراین ماه قمری فعلی (جمادی الثانی) ۳۰ روزه خواهد شد و در شامگاه سی‌ام ماه قمری که مصادف با سی‌ام آذر و شب یلدا هم است، می‌توانیم شاهد هلال شب اول ماه رجب ۱۴۴۷ باشیم. 

یلدا و آغاز انقلاب زمستانی 

وی با اشاره به پدیده دیگر یعنی شب یلدا در یکشنبه شب (سی‌ام آذر) ادامه داد: امسال ساعت ۱۸:۳۳ دقیقه به وقت ایران خورشید به نقطه انقلاب زمستانی می‌رسد. انقلاب زمستانی موقعیتی در آسمان شب است که وقتی خورشید در مسیر حرکت سالانه خود روی دایره البروج به آن نقطه می‌رسد، بیشترین جدایی زاویه‌ای را از نقطه قطب شمالِ آسمان دارد و از هر زمان دیگری به نقهط قطبِ جنوب در آسمان نزدیک‌تر می‌شود. بنابراین خورشید را در نیمکره شمالی کره زمین به شکل کمان کوچکی طی روز در آسمان می‌بینیم که خورشید طی می‌کند، آفتاب نسبتا دیرهنگام طلوع و زودهنگام غروب می‌کند. یعنی طول روز از هر زمان دیگری طی سال کوتاه‌تر و طول شب از هر زمان دیگری بلندتر است. به عبارتی در لحظه ظهر روز ۳۰ آذر و همینطور یکم دی می‌بینیم در لحظه ظهر بلندترین سایه‌‌ها در طول سال مشاهده می‌شوند.

این مدرس نجوم افزود: وقتی محاسبات مربوط به طول شب را انجام می‌دهیم می‌بینیم طول شب در ۳۰ آذر در تهران حدود ۱۴ ساعت و ۲۴ دقیقه و ۵۹ثانیه است. این مدت نسبت به شب قبل یعنی ۱۹ آذر فقط حدود ۲ تا ۳ثانیه طولانی‌تر است؛ اما همین افزایش اندک، بهانه‌ای است برای گرامیداشت یک سنت باستانی که حاصلش دیدار عزیزان در بلندترین شب سال است.

* کارشناس علم و فرهنگ