یکی از مدخل‌های مهم برای فهم علل استیصال ارتش رضاخان در برابر تجاوز متفقین، ساختارشناسی آن است. به عبارت دیگر شکل طراحی این نهاد و شرایط حاکم بر آن، نشان می‌دهد که قابلیت‌هایش چیست و تا چه میزان می‌توان از آن انتظار داشت.
یکی از پرسش‌های بنیادین، علل جدی گرفته نشدن اعلام بی‌طرفی رضاخان، از سوی دول متفق است. مقاله پی‌آمده با استناد به برخی تحلیل‌های تاریخی، در صدد است تا ریشه‌های این رخداد را بازنمایاند.
اگر دولت انگلیس نفت ایران و عراق را از دست می‌داد، باید در حدود چهارمیلیون تن نفت از آمریکا می‌خرید و این کار علاوه بر بهای سنگین آن، دست کم ۲۰ درصد از قدرت بریتانیا برای ادامه جنگ را کاهش می‌داد.
زنده‌یاد داریوش اسدزاده، در پاره‌ای از گفت و شنود‌های خویش، پاره‌ای از خاطرات سیاسی و هنری خود را بیان می‌کرد، که نوشتار پیش رو، خوانش تحلیلی سه بخش از آنهاست.
رضا شاه پس از کودتا علیه آخرین شاه قاجار تصمیم به جمهوری کردن سلطنتش گرفت اما موفق نشد. فرجام وی به اخراج از ایران و زندگی و مرگ در جنوب قاره آفریقا به خواست و دستور حامی انگلیسیش ختم شد.
متأسفانه امروز بعد از گذشت بیش از ۸۰ سال از قیام مسجد گوهرشاد، کاری که در نهایت رضاخان نتوانست انجام دهد، در نبود یک ساز و کار مشخص در عرصه فضای مجازی، پلتفرم‌هایی نظیر اینستاگرام توانستند حداقل بر روی بخشی از جامعه ما انجام دهند.
۵۳ سال زمان کمی نیست برای یک مملکت؛ دوران جدیدی که رضاخان بنیان نهاد و پسرش ادامه داد. بالاخره این دوران باید کارنامه‌ای داشته باشد و قابل قضاوت باشد. ببینید وضعمان چه ریختی بوده در آن دوران.
۲۴ آذر سال ۱۳۰۴ شمسی، رضاخان در مجلس مؤسسان برای سلطنت سوگند یاد کرد. آن‌روز شاید برخی این سوگند را باورشان شد، ولی ۱۶ سال بعد که رضاخان از ایران می‌رفت، دیگر همه می‌دانستند که قسم دروغ خورده بود!
شرکت دادن مردم در انتخابات سال ۱۳۰۴ اجباری بود؛ مثلا آشپز سفارت فرانسه در حالی که در خیابان قدم می‌زده، توسط پلیس توقیف می‌شود و مجبور می‌شود به کاندیدا‌های دولت رای بدهد.
مرحوم علامه محمدباقر درچه‌ای از شاخص‌ترین معلمان ایران زمین است که هیچ‌گاه درس و بحث را تعطیل نکرد. روایت‌های عجیبی از اهتمام او به تدریس و نظمش وجود دارد.
محمدرضا شاه در ابتدای حکومتش در ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ وعده داد تا همچون پدرش عمل نکند و اصلاحاتی را در کشورداری به وجود آورد اما پس از مدتی وعده‌هایش را فراموش کرد.