آیین طولانی ترین نخل برداری همزمان با سالروز شهادت امام رضا علیه السلام در روستای علی آباد شهرستانتفت یزد برگزار شد. این آیین که بطول ۴ کیلومتر برگزار شد همه ساله در سالروز شهادت امام رضا و بعد از نماز ظهر برگزار می شود. بر اساس یک باور قدیمی، امام رضا در مسیر حرکت خود به طوس، در این روستا اقامت داشته و مردم این روستا به پاس این اتفاق همه ساله در سالروز شهادت این امام، نخل را به نماد تابوت ش حمل میکنند.
در سه روز پایانی ماه صفر و همزمان با سالروز وفات پیامبر اعظم (ص)، شهادت امامحسن مجتبی (ع) و امام رضا (ع) مردم شهر عقدا از شهرهای تاریخی استان یزد ، با برگزاری آیینهای مختلف به عزادرای میپردازند. این مراسم با آیین نخلبرداری و عزاداری انجام میشود.
عقدا در فاصله ۳۲ کیلومتری از شهر اردکان واقع شده و طبق کتب تاریخی، بیش از ۶۰۰۰ سال قدمت دارد.
آیین جمع آوری پوش مسجد جامع شهر یزد پس از پایان مراسم اربعین حسینی در این شهر برگزار شد. پوش در ایام محرم به عنوان سقف محل برگزاری مراسم عزاداری و روضه های خانگی در یزد نصب می شود.
"زیر سایه نخل" در یزد ، یکی از آیینهای عزاداری ماه محرم است که در نقاط مختلف یزد ، برگزار میشود. این آیین شامل حرکت دادن نخل توسط مردم است. در این آیین، مردم با اعتقاد و ارادت خاصی، نخل را که نمادی از امام حسین (ع) است، حمل میکنند و با نوحهسرایی و سینهزنی، ارادت خود را به اهل بیت (ع) ابراز میکنند. در گرمای پنجاه درجه، نخل، سازهای عظیم از چوب و باور، به حرکت درمیآید؛ تشییعی نمادین برای فرزند فاطمه، در میانهی میدانی که سکوت ندارد، فقط سینهزدن است و فریاد یا حسین (ع)، در سایهی نخل نشستهاند و زیارت عاشورا میخوانند. در یزد مردمانی که عصر عاشورا نبودند ولی هر ساله نخل را بر دوش میکشند تا عشقشان را در میان تشییعی نمادین، فریاد یا امام حسین (ع) بزنند.
همزمان با شبهای ماه محرم، مراسم آیینی و قدیمی «شاه حسن، شاه حسین» با حضور هیئتهای مذهبی و مردم عزادار در شهرستان میبد برگزار میشود؛ رسمی دیرینه که نمادی از سوگواری عمیق مردم این دیار برای امام حسین (ع) و یاران وفادارش است.این آیین بومی هر شب از ماه محرم در امامزاده سید صدرالدین قنبر، یکی از اماکن مذهبی شناختهشده میبد، برگزار میشود. عزاداران که متشکل از هیئتهای بشنیغان، میبد بالا، محله کوچُک و کوچه باغ هستند، با نظم و همراهی مثالزدنی، از محله میبد بالا حرکت کرده و با گذر از ساباط و کوچه های قدیمی و خواندن اشعار مخصوص عزاداری، به سوی امامزاده حرکت میکنند.عزاداران با رسیدن به امام زاده با گرفتن همدیگر و حرکت به سمت عقب این نوا را زمزمه می کنند "" یا حسن یا حسین شاه حسن شاه حسین"" و پس از این سه نخل به نماد تشییع جنازه امام حسین توسط جوانان و نوجوانان در حیاط امام زاده چرخانده می شود
در ماه محرم، مردم شهرستان مهریز در استان یزد با اجرای آیینی کهن و باشکوه محله گردی، حالوهوای شهر را حسینی کردند. در این مراسم سنتی، یک علم بزرگ با شکوه خاصی در ۱۷ محلهی شهر چرخانده میشود. علمداران با همراهی مردم، اشعار مذهبی و نوحههایی سوزناک را زمزمه میکنند و همه را به حضور در مراسم عزاداری امام حسین (ع) دعوت مینمایند. مسیر این حرکت آیینی حدود ۱۸ کیلومتر است و در مدت دو ساعت طی میشود. مردم هر محله با پخش شربت و شیرینی از عزاداران پذیرایی میکنند و جلوهای بینظیر از مهماننوازی و عشق به اهلبیت (ع) را به نمایش میگذارند.
در کوچهپسکوچههای شهر یزد ، خانهها در طول تاریخ نفس میکشند. کافههایی که عطر قهوه میدهند، زورخانههایی که پژواک ضرب و نفس پهلوانان را دارند. اما سال که میچرخد و ماه محرم که میرسد، همهچیز عوض میشود. پردههای سیاه بالا میروند، صدای روضه در فضا میپیچد. همان خانه، همان کافه، همان زورخانه اکنون روضهخانه است؛ محفل اندوه و اشک و دلدادگی و عشق به امام حسین (ع) و عزاداری و گریستن بر مصیبت سرور و سالار شهیدان کربلا، حضرت اباعبدالله الحسین (ع) میشود. عزاداریهای محرم در فرهنگ مردم یزد جایگاه ویژهای دارد. از مهمترین آداب و رسوم مردم یزد در ماه محرم میتوان به سیاه پوش کردن درب منازل، مساجد و تکایا و راهاندازی دستههای سینهزنی اشاره کرد. مجموعهی پیشرو، مستندیست تصویری از فضاهایی با دو کاربری؛ مکانهایی که در بستر زندگی روزمره حضوری ملموس دارند، اما در ایامی از سال، با تغییری نه در کالبد، بلکه در معنا به فضاهایی آیینی بدل میشوند.
با فرا رسیدن روزهای منتهی به محرم، شهر یزد آرامآرام رنگ عزا به خود میگیرد. آیین دیرینهی پوشکِشی، سنتیست که در آن سقف خانههایی که قرار است میزبان روضه باشند، با پارچههایی با طرح و رنگهایی مختلف – به نام پوش – پوشانده میشود؛ این نشانی از احترام، اندوه، و آمادگی برای سوگواری سیدالشهدا. همزمان با پوشکشی، دلها نیز غبارروبی میشوند؛ خانهها سیاهپوش میگردند و شمیم پاکی در هوای کوچههای یزد جاریست. یزد یها، از ده روز مانده به محرم، آرامآرام خانه را روضهخانه میکنند؛ تا دو روز پیش از محرم، همهچیز آماده شود برای روزهای ماتم حسین!
آسیاب وزیر در دوران آل مظفر و زمان زمامداری شاه یحیی ( حدود 700 سال پیش) به دستور وی در داخل حصارهای شهر بر روی قنات زارچ ساخته شده است. این آسیاب تا 65 سال پیش همچنان سرپا بوده و آرد مورد نیاز مردم را تامین میکرده است. با توجه به عرض پله ها که دو چهارپا میتوانند به راحتی از کنار هم عبور کنند، بزرگی فضای آسیاب و همچنین نزدیکی این آسیاب به حصار شهر، میتوان به اهمیت استراتژیک این آسیاب پی برد.آسیاب وزیر در دل بافت تاریخی در خیابان سیدگلسرخ - محله کوشک نو شهر یزد قرار دارد.