طرح ملی کهاب، جمع آوري بخار
هدف اصلی طرح ملی کهاب کاهش تبخیر بنزین و در نهایت استحصال مایع بنزین از بخار تولید شده و رسیدن به مرز خودکفایی است .
به گزارش خبرنگار اقتصادي باشگاه خبرنگاران ،اگرچه موضوع تبخیر بنزین موتور به دلیل آثار نامطلوب اقتصادی، زیست محیطی و فیزیولوژیکی آن از زمان های گذشته مطرح بوده است اما استحصال و بازیافت آن در ابعاد صنعتی (در سطح کشورهای پیشرفته دنیا) بحثی تازه و نو می باشد. در کشور ما نیز در سال های اخیر«طرح کهاب»(برگرفته از ابتدای کلماتِ: کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین) با دریافت مصوبه از هیئت محترم دولت به عنوان یک طرح ملی معرفی شده است.
این مصوبه وزارت نفت(و به طریق اولی شرکت ملی پخش) را ملزم می کند که بر اساس برنامه زمان بندی، فرآیند تجهیز تأسیسات را حداکثر تا پایان سال 1393 به انجام برساند.
از اهداف اصلی «طرح ملی کهاب» کاهش تبخیر بنزین و در نهایت استحصال مایع بنزین از بخار تولید شده(در محدوده فعالیت شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران) و رسیدن به مرز خودکفایی و ساخت قطعات مرتبط با آن در داخل کشور، در سه فاز تجهیز جایگاه ها، نفتکش های حمل زمینی فرآورده و انبارهای نفت می باشد.
اثرات نامطلوب اقتصادی:
محاسبات نمایانگر آن است که با مصرف 22میلیارد لیتر بنزین در سال 1388، مقدار بخاری که تولید شده حاوی حدودا 100میلیون لیتر بنزین با ارزشی در حدود 700 میلیارد ریال بوده است.
اثرات نامطلوب فیزیولوژیکی:
ترکیبات آلی فرّار(VOC) ناشی از انتشار بخار بنزین برای سلامتی انسان ها مخاطراتی را ایجاد کرده است.
این اثرات را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد:
اثرات زودگذر: شامل تحریک چشم، بینی و گلو، سرگیجه و سردرد، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و ... .
اثرات مزمن: شامل سرطان زایی، جهش ژنتیکی، تولد نوزادان ناقص الخلقه، تأثیر بر روی سیستم تنفسی و ...
اثرات نامطلوب زیست محیطی:
ایجاد پدیده مه دود فتوشیمیایی همراه با کاهش دید، تولید ذرات ریزدوده، ایجاد باران های اسیدی و سیل آسا، فرسایش خاک و بناهای قدیمی، تخریب زیست بوم آبی و جنگل ها، تغییر در اقلیم جهانی، تخریب لایه ازن، گرمایش زمین، اثرات مخرب در سلول های گیاهی و جانوری، تبخیر آب دریاها، ذوب شدن یخ های قطبی و ... از جمله اثرات نامطلوب زیست-محیطی ناشی از تبخیر بنزین موتور می باشد.
مکان های انتشار بخار بنزین:
با توجه به محدوده فعالیت شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران از زمان دریافت بنزین تا هنگام تحویل آن به خودروسواری(در چهار محل زیر) انتشار بخار بنزین اجتناب ناپذیر می-باشد:
-هنگام بارگیری نفتکش در جایگاه؛
- هنگام تخلیه نفتکش در جایگاه؛
- هنگام سوخت گیری خودرو در جایگاه؛
-هنگام ذخیره سازی در مخازن(تبخیر تنفسی).
اقدامات اجرایی انجام شده از زمان شروع فعالیت در سال1387:
- تجهیز 3000 جایگاه عرضه بنزین تا پایان سال 1390 به سیستم کنترل بخار(Staje I)؛
- اجرای آزمایشی طرح جمع¬آوری بخار بنزین از باک خودرو به مخزن زیرزمینی جایگاه(Staje II)؛
- تجهیز 2700 دستگاه نفتکش به سیستم انتقال بخار بنزین تا پایان سال1390؛
- تدوین برنامه برای افزایش نفتکش¬های مجهز به سیستم انتقال بخار به 5000 دستگاه تا پ1ایان سال 1393؛
- نصب آزمایشی واحدهای بازیافت بخار بنزین(VRU) در انبار نفت تهران(به روش تبریدی) در انبار نفت کرج(به روش غشایی) در انبار نفت بندرعباس(به روش کربن فعال)؛
- ساخت داخل برخی اقلام مهم طرح.
تجهیز مجاری عرضه(جایگاه¬ها):
Staje I: این سیستم مشتمل بر درز بند کردن مخازن ذخیره جایگاه و نصب تجهیزات جلوگیری از انتشار بخار بنزین و در انتها ایجاد قابلیت آن به نفتکش های تجهیز شده می باشد.
برای اجرای این سیستم به عملیاتِ: لوله کشی، نصب هدر بخار، مانومتر، نصب شیرهای P&V، Dry Coupler و شیلنگ بخار نیاز می باشد(که دستور العمل¬ها و نقشه-ها مرتبط تهیه و در اختیار مجاری عرضه قرار گرفته است.)
Staje II: سیستم جمع¬اوری بخار بنزین از باک خودرو و انتقال آن به مخزن زیرزمینی جایگاه در حین سوخت گیری.(برای اجرای این سیستم به عملیات لوله کشی، نصب پمپ مکنده، نصب نازل دو جداره و شیلنگ کواکسیکال و سایر اقلام مرتبط نیاز می-باشد.)
تجهیز نفتکش های ناوگان حمل بنزین:
در راستای تجهیز نفتکش ها به سیستم جمع آوری بخار بنزین و برگشت آن به انبارهای نفت جهت استحصال، به ادواتی از قبیلِ: شیر بخار، سوپاپ بخار، سیستم نئوماتیک و لوله کشی مربوطه و تغییر در منهول نفتکش ها نیاز می باشد که نقشه ها و دستورالعمل های مرتبط با موضوع تهیه و در اختیار شرکت های مجری قرار گرفته است.
تجهیز انبارهای نفت:
فعالیت در این بخش شامل موارد زیر می باشد:
الف- بازوی بارگیری: ایجاد تغییرات لازم در بازوهای فعلی(TL: Top Loading) و تبدیل آنها به بازوهای هماهنگ با VRU موسوم به: (ATL: Advance Top Loading)؛
ب- نصب واحد بازیافت بخار بنزین(VRU) Vapor Recovery Unit در انبارهای نفت به سه روش زیر:
1- شیوه تبریدی(Refrigeration type)؛
2- شیوه غشایی(Membrane type)؛
3- شیوه کربن فعال(Carbon Active type).
ساخت داخل:
به منظور حمایت از سازندگان داخلی و قطع وابستگی به خارج از کشور نسبت به ساخت قطعات Dry Coupler و P&V(Pressure and Vacuum) در داخل کشور و همچنین نسبت به انجام تغییرات لازم بر روی بازوهای بارگیری موجود جهت ایجاد انتقال بخار به VRU اقدام گردیده که با توجه به گسترش پروژه های مختلف طرح کهاب، سیاست ساخت داخل قطعات، یونیت های اصلی در این طرح همچنان دنبال خواهد شد.
برگشت پذیری هزینه ها:
طبق برآوردهای صورت پذیرفته در سال 1388، نصب تجهیزات بر روی کلیه تأسیسات و ناوگان حمل بالغ بر 2000میلیارد ریال هزینه در بر داشته که با توجه به برگشت سرمایه ناشی از استحصال بخار بنزین(سالانه حداقل700میلیارد ریال) و جلوگیری از اثرات نامطلوب زیست محیطی و فیزیولوژیکی، اجرای «طرح کهاب» نه تنها دارای مزیت اقتصادی بوده بلکه در زمره پروژه های دوستدار محیط زیست نیز محسوب می شود./عب
