به‌دنبال مجسمه طلايي؛
چه كسي نماينده ايران در اسكار مي‌شود؟
بحث حضور سينماي ايران در اسكار در يك دهه گذشته به يكي از جدي‌ترين مباحث سينماي ايران تبديل شده است.که موافقان و مخالفانی نیز دارد.
مجله شبانه باشگاه خبرنگاران؛ هرسال در اين ماه است كه مسئولان سينمايي كشورهاي مختلف به فكر فيلمي مناسب از كشورشان براي معرفي به اسكار هستند و امسال نيز ايران قرار است فيلمي را براي اسكار معرفي كند و به نظر مي‌رسد معرفي يك فيلم از ايران با توجه به تحريمي كه سال گذشته صورت گرفت، حتمي است.
اگر نگاهي به كشورهاي ديگر نيز بيندازيم تاكنون بيش از ۱۰ كشور فيلم‌هاي خود را به اسكار معرفي كرده‌اند. با توجه به اينكه آخرين فرصت براي معرفي يك فيلم خارجي به اسكار، پايان ماه سپتامبر (۸ مهرماه) تعيين شده است، مسئولان يك ماه فرصت دارند تا يك فيلم به بخش «بهترين فيلم غيرانگليسي زبان» اسكار معرفي كنند. خوشبختانه سينماي ايران با اسكار بيگانه نيست و در اين سال‌ها هر چند با فواصل چند ساله، بار‌ها فيلم‌هايي به اسكار ارسال شده است.
اگر بخواهيم نگاهي گذرا به تاريخ سينماي ايران در اسكار داشته باشيم، نمي‌توان اين ادعا را داشت كه سينماي ايران فعال بوده اما در اين سي سال ايران توانست دو بار در سطح بالا در اسكار مطرح شود. از مهر ماه سال گذشته تاكنون نزديك به ۶۰ فيلم سينمايي در كشور اكران شده كه قرار است، از ليستي كه توسط شوراي نظارت تهيه مي‌شود، هيات انتخاب بهترين فيلم را براي حضور در اسكار ۲۰۱۴ انتخاب كنند.
فيلم‌هاي ايراني در اسكار
اولين فيلم ايراني سال ۱۹۷۷ به اين آكادمي فرستاده شد. در آن سال‌ها مسئولان وقت سينمايي «دايره مينا» به كارگرداني داريوش مهرجويي را راهي اسكار كردند. سال بعد نيز (اوايل سال‌هاي پيروزي انقلاب) مستند «باد صبا» به كارگرداني يك مستند ساز فرانسوي به اسكار معرفي شد. بعد از اين دو فيلم ايران نزديك به ۱۶ سال نماينده‌اي را به اسكار معرفي نكرد تا اينكه سال ۱۳۷۳ فيلم «زير درختان زيتون» به كارگرداني عباس كيارستمي به جايزه جهاني اسكار معرفي شد كه البته نتوانست موفقيتي كسب كند. در سال‌هاي بعد فيلم‌هايي چون «بادكنك سفيد»، «بچه‌هاي آسمان»، «رنگ خدا»، «زماني براي مستي اسب‌ها»، «باران»، «من ترانه ۱۵سال دارم»، «نفس عميق»، «لاك‌پشت‌ها هم پرواز مي‌كنند»، «خيلي دور خيلي نزديك»، «كافه ترانزيت»، «ميم مثل مادر»، «آواز گنجشك‌ها»، «درباره الي» و «بدرود بغداد» به‌عنوان نماينده ايران انتخاب شدند و از اين ميان تنها مجيد مجيدي با «بچه‌هاي آسمان» در سال ۱۳۷۷ شانس حضور در مراسم اسكار را پيدا كرد و به عنوان يكي از پنج نامزد نهايي بهترين فيلم خارجي معرفي شد.
موفق‌ترين‌ها در اسكار
سينماي ايران براي اولين بار با فيلم «بچه‌هاي آسمان» توانست جزو پنج كانديداي نهايي دريافت اسكار قرار گيرد و مجيد مجيدي كارگردان فيلم براي شركت در مراسم شب اسكار به هاليوود دعوت شد. بعد ازآن (تقريبا ۱۵ سال بعد) براي دومين بار فيلم «جدائي نادراز سيمين» ساخته اصغر فرهادي در سال ۲۰۱۲ كانديدا و سرانجام موفق به دريافت اين جايزه شد. در هشتاد و چهارمين مراسم اسكار نيز اصغر فرهادي، اسكار بهترين فيلم غيرانگليسي‌زبان را براي فيلم «جدايي نادر از سيمين» دريافت كرد.
جايزه‌اي به نام اسكار
جايزه آكادمي كه به‌طور غيررسمي اسكار مي‌نامند؛ جايزه‌اي است كه هر سال توسط آكادمي علوم و هنرهاي تصاوير متحرك به بهترين آثار صنعت سينما اهدا مي‌شود. اين مراسم يكي از شاخص‌ترين مراسم اهداي جوايز در جهان است، اين جايزه يكي از نه جايزه از جايزه‌هاي آكادمي است و در بخش رسانه، قديمي‌ترين مراسم اهداي جوايز به شمار مي‌رود و جوايزي نظير جايزه گرمي (براي موسيقي)، جايزه امي (براي تلويزيون) و جايزه توني (براي تئا‌تر) پس از آن شكل گرفتند.
معرفي اعضاي هيات انتخاب بعد از اعلام ليست فيلم‌ها
«حسن نجاريان» قائم‌مقام بنياد سينمايي فارابي درباره روند بررسي فيلم‌ها براي معرفي به اسكار به تهران امروز مي‌گويد: «در حال حاضر مشغول رايزني با افراد هستيم تا هيات انتخاب فيلم براي شركت در اسكار را تشكيل دهيم و به‌طور حتم بعد از اعلام اسامي فيلم‌ها از سوي شوراي نظارت، اعضاي هيات انتخاب را هم معرفي خواهيم كرد». وي مي‌افزايد: «تمام فيلم‌هايي كه از نهم مهر ماه سال گذشته تا هشتم مهر ماه سال‌جاري در سينما‌ها اكران مي‌شوند را بازبيني و سپس ليست اسامي فيلم‌ها توسط شوراي نظارت و ارزشيابي سينمايي به اعضاي هيات انتخاب فيلم ارائه مي‌شود.
در مرحله اول هيات انتخاب ۱۰ فيلم را انتخاب كرد و سپس از بين اين ۱۰ اثر سينمايي چهار فيلم به مرحله دوم انتخاب مي‌رسند و در نهايت يك فيلم را براي شركت در اسكار معرفي مي‌كنيم».وي همچنين تاكيد مي‌كند اگر فيلمي در سطح فيلم‌هايي چون «بچه‌هاي آسمان» و «جدايي نادر از سيمين» نداشته باشيم، باز هم يكي از فيلم‌هاي ايراني در اسكار حضور مي‌يابد و اعلام موجوديت مي‌كند. قائم‌مقام بنياد سينمايي فارابي با اشاره به اينكه نام سينماي ايران طي ۳۰ سال گذشته تنها ۲ بار در بخش فيلم‌هاي غيرانگليسي زبان فستيوال اسكار مطرح شده و اين نشان مي‌دهد كه به‌طور تقريبي سينماي ايران هر ۱۵ سال يك بار فيلمي بي‌رقيب در سطح اسكار مي‌سازد».
«هيس! دخترها فرياد نمي‌زنند» در اسكار
به‌زعم بسياري از منتقدان سينمايي موضوع يك اثر سينمايي براي انتخاب و ارسال آن به اسكار مهم است، برخي معتقدند كه فيلم سينمايي «هيس! دخترها فرياد نمي‌زنند» قابليت‌هايي براي معرفي به اسكار دارد و مي‌تواند مخاطب را در هر جاي دنيا با موضوع فيلم درگير كند. نكته ديگري كه به آن اشاره مي‌شود، اين است كه اين فيلم توسط يك كارگردان زن كشور ساخته شده و اين مي‌تواند برگ برنده‌اي براي به دست آوردن اسكاري ديگر براي ايران باشد. «پوران درخشنده» درباره انتخاب فيلمش براي جايزه جهاني اسكار نيز به تهران امروز مي‌گويد: «موضوع فيلم جهانشمول است و اتفاقاتي كه در فيلم مي‌افتد، ممكن است در همه جاي دنيا نيز رخ دهد». وي تصريح مي‌كند: «هر تماشاگري در هر جاي دنيا مي‌تواند موضوع فيلم را درك كرده چرا كه ممكن است نمونه‌هايي از اين اتفاق در اطرافش صورت گرفته باشد.»
اسكار فرصتي براي سينماي ايران است
«اكبر نبوي» كار‌شناس فرهنگي و يكي از منتقدان سينمايي نيز درباره حضور فيلمي از ايران در اسكار به تهران امروز مي‌گويد: «نفس حضور ايران در رخدادهاي فرهنگي و هنر در جهان ارزش خود را دارد و اين يك اعلام و نشان حيات هنري در ايران است. من نيز از حضور ايران در عرصه‌هاي مختلف دفاع مي‌كنم. در طول اين سال‌ها فيلم‌هاي زيادي از ايران در كشورهاي مختلف و در جشنواره‌هاي مختلف اكران و شركت مي‌كنند ممكن است برخي به نفع فرهنگ و هويت ملي ايران نباشند اما اسكار يك رخداد بزرگ جهاني است كه اگر مجالي براي سينماي ايران باشد، مي‌تواند فرهنگ ايراني خود و ارزش‌هايي كه داريم را نشان دهد و اين كار بسيار پسنديده‌اي است». نبوي يادآور مي‌شود: «نبايد خود را از شركت در اسكار محروم كنيم و اين امكان بايد هر سال براي حضور ايران در اين جايزه جهاني ايجاد شود.»
آيا «گذشته» فرهادي در كسب جايزه شانسي دارد؟
نبوي در ادامه نظرش را درباره فيلمي كه مناسب اسكار است، مي‌گويد و ادامه مي‌دهد: «در طول سال گذشته و امسال فيلم‌هاي زيادي نديدم اما با توجه به اينكه فيلم «گذشته» اصغر فرهادي را ديده‌ام. مي‌توانم بگويم كه اين فيلم تكميل سه گانه اصغر فرهادي بعد از «درباره الي» و «جدايي نادر از سيمين» است و معتقدم فيلم «گذشته» از فيلم دوم اين كارگردان (جدايي نادر از سيمين) بسيار ايراني‌تر است و از قوت و قدرت‌هاي زيادي برخوردار است. وي تاكيد مي‌كند: «البته بنده تمام فيلم‌ها را نديدم اما احساس مي‌كنم معرفي «گذشته» به اسكار نيز درست باشد.» با توجه به اين موضوع، برخي از منتقدان نيز بر اين باورند كه معرفي دو فيلم از يك كارگردان در سال‌هاي متوالي در اسكار شانس دريافت جايزه را كمتر مي‌كند و مي‌توان فيلم‌هاي ديگري را كه شانس كسب اسكار دارند معرفي كرد و البته اين نكته نيز وجود دارد كه با توجه به بودن تهيه‌كننده خارجي در «گذشته» اين فيلم باز هم موفق خواهد شد.
معرفي نمايندگان برخي كشور‌ها
تاكنون ۱۴ كشور فيلم‌هاي منتخب خود را براي حضور در بخش بهترين فيلم غيرانگليسي به آكادمي علوم و هنرهاي سينمايي اسكار معرفي كرده‌اند. فرآيند معرفي فيلم‌ها به آكادمي اسكار تا ماه اكتبر ادامه خواهد داشت و پس از آن فهرست كامل فيلم‌هاي واجد شرايط براي رقابت در جوايز اسكار منتشر مي‌شود. اسامي ۱۴ فيلمي كه تاكنون به آكادمي اسكار معرفي شده‌اند عبارتند از: «ديوار» ساخته «جوليان پولس‌تر» (اتريش)؛ چه كسي رئيس است؟ ساخته «روني كاستليو» (جمهوري دومينيكن)؛ «پيرو» ساخته اولديكا بنكت (فنلاند)؛ «دو زندگي» ساخته جورج ماس (آلمان)؛ «پسري كه غذاي پرنده مي‌خورد» ساخته اكتوراس ليگينروس (يونان)؛ «دفترچه» ساخته جوناس سزاس (مجارستان)؛ «نقطه كور» ساخته كريستوف واگز (لوكزامبورگ)؛ «سرنوشت شوم» ساخته درسكو درويچ (مونته‌نگرو)؛ «رقص اركيده‌ها» ساخته سوبارنا تاپا (نپال)؛ «مسئله كودك» ساخته پي‌تر نتز (روماني)؛ «دايره‌ها» ساخته سردان گلوبويچ (صربستان)؛ «llo llo» ساخته «آنتوني چن» (سنگاپور)؛ «گناهكار جواني» ساخته كانگ يي كوان (كره‌جنوبي)؛ «شكست سكوت» ساخته لوئيس رودريگوئز (ونزوئلا).
در انتخاب فيلم بايد سليقه را كنار گذاشت
«علي معلم» تهيه‌كننده سينما از جمله سينماگراني است كه چند دوره از اعضاي هيات انتخاب فيلم‌ها براي اسكار بوده، وي درباره حضور ايران در اسكار به تهران امروز مي‌گويد: «به نظرم حضور ايران در مراسم اسكار الزامي است و بايد اتفاق بيفتد. متاسفانه سال گذشته به بهانه‌هاي مختلف و بحث‌هايي كه اصولا ربطي به اسكار نداشت؛ فيلمي از ايران ارسال نشد و اميدوارم با انتخاب اعضاي هيات انتخاب، فيلم مناسب از ايران به اسكار معرفي شود».
وي با اشاره به انتخاب فيلم‌ها ادامه مي‌دهد: «اين كار نيازمند كار كارشناسي بوده و بايد فارغ از هر نظر شخصي، يك فيلم مناسب را انتخاب كرد و متاسفانه گاهي به شكل مافيايي فيلم انتخاب و معرفي مي‌شود». وي يادآور مي‌شود: «سينماي ما در بخش دولتي و خصوصي بايد از خاله‌بازي‌ها و نظرهاي سليقه‌اي و روابط شخصي براي انتخاب فيلم به اسكار بيرون بيايد. گاهي حب‌وبغض‌هاي شخصي و گروهي دامن يك فيلم را مي‌گيرد و تا زماني كه كار كارشناسي صورت نگيرد، نمي‌توانيم فيلم مناسب را معرفي كنيم».
معلم تاكيد مي‌كند: «هيات انتخاب بايد ميزان بازخورد‌ها و نقدهاي مطبوعاتي و رسانه‌اي فيلم را در اكران‌هاي عمومي و فستيوال‌هاي بين‌المللي مدنظر قرار دهد و در كنار اين مطالب هم، پخش‌كننده آن بايد بتواند فيلم را براي اعضاي آكادمي اسكار نمايش دهد». بايد ديد كه امسال هيات انتخاب،چه فيلمي را براي حضور در اسكار معرفي مي‌كند و آيا موفقيت‌هاي فاصله‌دار سينماي ايران در اسكار مي‌تواند به موفقيت‌هايي در سال‌هاي متوالي تبديل شود؟
