نخستین بازار سرپوشیده جهان در تبریز

حسین اسمعیلی درگفتگو با خبرنگارباشگاه خبرنگاران تبریز، افزود: مجموعه بازارتبریز که قدمت آن به قرن چهارم هجری قمری می رسد، به عنوان یکی از زیباترین و بزرگترین بازارهای به هم پیوسته، گواهی زنده بر اصالت تجارت و معماری در مشرق زمین است. سبک معماری،آرایش مغازه ها،تیمچه ها، کاروانسراها، دالان ها،راسته ها، انواع مشاغل و وجود تعدادی مدرسه و مسجد که پیشینه تاریخی دارند، بازار تبریز را نمونه عالی یک محیط تجاری و معماری اسلامی و شرقی کرده است.

وی گفت: اين بازار یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود که با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است.

وی اظهار کرد:  بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹خورشیدی به‌عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است. پیش‌تر به‌جهت قرارگرفتن شهر تبریز برسر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده‌و دارای اهمیت تاریخی زیادی  است.

وی با اشاره به اینکه بازار تبریز یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است، گفت: این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که  معماران زبردست آن را بازسازی کردند و بازار کنونی مربوط به اواخر حکومت زندیه و عصر قاجار است. بازار تبریز از چندین راسته و تیمچه و سرا تشکیل شده که تیمچه امیر از این میان بزرگترین گنبد و تیمچه مظفریه با شکوه‌ترین معماری را داراست.

مدیر پایگاه جهانی بازار تبریزبا بیان اینکه بازار تاریخی تبریز یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد و غنی که به مثابه قلب شهر است و نقش عمده ای در بافت شهر دارد اظهار کرد:بازار سنتی تبریزهم اکنون به طول یک کیلومتر بزرگ‌ترین مجموعه به هم پیوسته و مسقف دنیاست و در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌ است.

وی با اشاره به اینکه بازار تبریزشایسته عنوان بزرگ‌ترین سازه سرپوشیده جهان  را دارد، ادامه داد: اهمیت بازار تبریز صرفا مربوط به وسعت آن نیست، بلکه مربوط به تسلط بی‌نظیر معماران آن در استفاده از آجر و سفال های آجری است که فضا های متنوعی ایجاد کرده است.

وی افزود: در طول تاریخ، بازار تبریز همواره مورد توجه جهانگردان ایرانی، عرب و اروپایی بوده و افرادی همچون مقدسی، یاقوت حموی، زکریا محمود قزوینی و ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، اولیا چلبی، مارکوپولو، اودریک، کلاویخو، جان کارت رانت، کنتارینی، تاورنیه، شاردن، پیر ژوبر، فردریک ریچاردز و دورتی اسمیت درباره آن مطالب ارزنده ای بیان کرده اند، وجود مدارس و مساجد تاریخی مهم و معروفی چون مسجد جامع، مدرسه حاج صفرعلی، مدرسه صادقیه در این بازار نیز گواه بر پیشینه تاریخی این مجموعه بنا می‌باشد.

حسین اسمعیلی با اشاره به اینکه در این مجموعه بیش از ۱۶۰ عنصر مختلف و متنوع وجود دارد و بازار را به مکان کامل و جامعی برای هر نوع فعالیتی تبدیل کرده است،تصریح کرد: وجود ۲۳ کاروانسرا، ۲۲ دالان، ۲۰ تیمچه، ۲۸ مسجد، هشت مدرسه، هفت بازارچه، پنج حمام، دو یخچال و یک زورخانه در این مجموعه نشان از اهمیت بازار تاریخی تبریز برای ساکنان شهر و فعالان در این مجموعه دارد.

وی  در ادامه با بیان اینکه با توجه به فراوانی سراها و تیمچه های بازار تبریز به معرفی برخی از آنها می پردازیم گفت: از زیباترین و مهم ترین بازارهای تبریز‌، بازار‌، کاروان سرا و تیمچه امیر است که در حال حاضر از مراکز عمده تجارت و صادرات فرش و مرکز بورس طلا و جواهر و منسوجات است. بازار امیر از شلوغ ترین و پرحجم ترین بازار های تبریز و از نقاط دیدنی و جهانگردی شهر است،تاریخ بنای بازار و کاروا نسرا ی امیر سال 1255هجری قمری است.در بازار امیر از 112 مغازه دایر ، 102مغازه به زرگری و جواهر فروشی اشتغال دارند.

وی معروف ترین بخش بازار تبریزرا تیمچه مظفریه عنوان کرد که در زمان ولیعهدی مظفرالدین میرزای قاجار به سال 1305هجری قمری ساخته شد و افزود: بازار تيمچه امير يکی از شاهکارهای جالب معماری و با شکوه ترين تيمچه های بازار تبريز به حساب می آید و در حال حاضر تیمچه مظفریه یکی از مراکز عمده تجارت و صدور فرش آذربایجان و ایران است و شهرتی جهانی دارد . این تیمچه دو طبقه دارد که هر طبقه آن 26 حجره فرش فروشی را در خود جای داده است.

وی ادامه داد: شاید بزرگترین و کامل ترین بازار تبریز از نظر تنوع اصناف و اجناس، راسته بازار باشد که در این بازار،تیمچه های خرازی لر،قیزبسدی، مقبره، کفاشان، سراجان، کلاهدوزان، پنبه فروشان، دله زن و بازار شریف العلما قرار دارد.

مدیر پایگاه جهانی بازار تبریزافزود:از مهمترین و ثروتمندترین بازارهای تبریز، بازار شیشه گرخانه است که در بین خیابان تربیت و خیابان شهدا قرار گرفته است. در گذشته، این بازار محل تولید و فروش انواع شیشه و بلور بوده است، اما امروز اثری از این صنف در آن دیده نمی شود.

وی با اشاره به دیگر بازارهای تبریزاز جمله بازار فرش تبریز، بازار کفاشان، بازار عباچی، بازار صادقیه و  دالان های بازار تبریز گفت: خونی، خان، میانه،شازده زرگ، شعر بافان، میرزا محمد، امیرآقا، حاج شیخ، حاج ابوالقاسم و حاج رحیم از دالان های معروف بازار تبریز هستند. مجموعه بازار تبریز دارای ۲۰راسته و بازار، ۳۵سرا، ۲۵تیمچه، ۱۱دالان و حدود پنج هزار و ۵۰۰مغازه و ۴۰نوع صنف می باشد.

وی تصریح کرد: بازار تبریز تنها محلی است که درآن تجارت، مذهب، فرهنگ و عوامل اجتماعی به هم پیوسته است. استانداری و میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی اخیرا تلاش می کنند تا این بازار تاریخی را در یونسکو به ثبت برسانند و برای این هدف اقدامات موثری از طرف آنها صورت گرفته است.

وی با بیان این مطلب که اهمیت بازار در زندگی مردم قدیم تا حدی بوده که چهار دروازه از دروازه‌های شهر تبریز در محدوده بازار بودند،خاطرنشان کرد: درب نوبر، درب خیابان، درب سرخاب و درب باغمیشه که از دروازه‌های مهم شهر بودند به دلیل اتصال این مجموعه با شاهراه ارتباطی ابریشم، در بازار قرار داشتند.

 اسمعیلی با اشاره اینکه بازسازی و مرمت مجموعه بازار تبریز، به احتمال قوی همزمان با بنای باروی شهر به همت نجفقلی خان بیگلربیگی از سال 1194 هجری آغاز شد، اظهار کرد: از مهم ترین اقدامات 4 سال اخیر جهت حفظ و نگهداری این بازار مرمت برخی از قسمتهای آن بود که بالغ بر 4 میلیارد تومان هزینه در برداشت.

وی یاد آور شد: پروژه نوسازی بازار تبریز به عنوان یکی از پنج طرح برگزیده هیئت داوران جایزه معماری آقاخان در سال ۲۰۱۳ شد و جایزه یک میلیون دلاری آقاخان که یکی از معتبرترین جوایز معماری جهان است به «سازمان میراث فرهنگی ایران، دفتر آذربایجان شرقی» به عنوان مجری این طرح تعلق گرفت و محمد بهشتی، مشاور رئیس سازمان میراث فرهنگی از طرف ایران این جایزه را دریافت کرد.

وی خاطر نشان کرد: جایزه معماری بنیاد آقا خان هر سه سال یک بار برگزار می شود و این جایزه به آثاری که از معماری و مرمت اصولی و مناسب برخوردار و بخوبی طراحی شده باشند و به ارتقای کیفیت زندگی کمک کنند، تعلق می گیرد..