انتخابات سنتی در آستانه استحاله؟

به گزارش خبرنگار دولت باشگاه خبرنگاران، انتخابات الکترونیک مسئله‎ این روزهای کسانی است که درگیر فضای انتخابات آخر اسفند هستند. سابقه برگزاری انتخابات با روش‎های الکترونیکی در جهان به حدود 10 سال می‌رسد و روش‎های گوناگون آن در کشورهایی مانند استرالیا، فرانسه، بلژیک، برزیل، هند، هلند، ونزوئلا، آمریکا، انگلیس، استونی و سوئیس و در کانادا  استفاده قرار گرفت.

در روند انتخابات الکترونیکی، تمامی مراحل رای دادن از هر مکان اعم از داخل یا خارج از کشور به شرط دسترسی به یارانه سیستم‎های ارتباطی شروع و شمارش در آن به صورت مکانیزه و الکترونیکی انجام می گیرد که البته شبکه اینترنت نیز در اجرای آن نقش بسزایی دارد.

این سیستم انتخاباتی به رای دهنده این امکان را می‌دهد تا با بالاترین ضریب امنیتی و انتخابات الکترونیکی حفاظتی، رای خود را به صورت الکترونیکی ارائه کند. در انتخابات الکترونیکی مراحل رای دادن، شمارش و اعلام آراء به صورت کاملاً مکانیزه الکترونیکی و با کمک کامپیوتر انجام می‌شود.

برگزاری انتخابات الکترونیکی در کشورهاي پیشرفته دنیا از آن جهت مورد توجه قرار گرفته است که اتلاف وقت زیاد از عوامل اصلی کاهش مشارکت مردم در تعیین سرنوشتشان است، لذا دولت مردان خواسته‌اند از این طریق با استفاده از فضاهای مجازی و رایانه‌ای و صرف حداقل وقت در انتخابات، مانع از کاهش مشارکت مردم در انتخابات شوند. لذا رای‌گیری الکترونیکی به کمک تکنولوژی می‎تواند انگیزه‌ای برای بازگرداندن رای دهندگان به سمت مشارکت در انتخابات باشد.

اولین انتخابات الکترونیک در ایران در سال 1372 به صورت آزمایشی و محدود صورت گرفت پس از آن سال‌ها این موضوع پیگیری نشد. در سال 1378 برای اولین بار بحث استفاده از تجهیزات الکترونیک و رایانه‎ای برای انتخابات در کشورمان مطرح شد. در آن زمان تلاش وزارت کشور در متقاعد کردن شورای نگهبان براي استفاده از تجهیزات الکترونیکی در انتخابات مجلس ششم، با پیش کشیدن بحث حقوقی و ساختاري که شورای نگهبان به آن اشاره کرده بود، بی نتیجه ماند. اما همچنان این موضوع برای انتخابات ریاست جمهوری در دوره بعد در سال 1380 و انتخابات شوراهای شهر و روستا، توسط وزارت کشور مطرح شد. چنانکه حتی پیش از برگزاری انتخابات مجلس هفتم، این موضوع تا حدی از حالت نظری خود خارج شد و با تهیه نرم افزاری برای شمارش آرا و فرستادن آن به شورای نگهبان، تا آستانه تحقق یافتن پیش رفت. اما باز هم شورای نگهبان به عنوان نهاد ناظر برانتخابات درکشور، اعلام کرد که به دلیل عدم اطمینان از کارکرد نرم افزار ارائه شده برای شمارش آرا، این انتخابات هم به روال گذشته و با حضور رای دهندگان در پای صندوق‎ها رای و شمارش به صورت دستی برگزار خواهد شد.

موضوع برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک در ایران به طور رسمی در انتخابات مجلس هشتم به تحقق در آمد و ایران آماده برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی شد که به علت عدم رعایت پیش نیازهای موجود در این رابطه با شکست مواجه شد. چند روز مانده به برگزاری انتخابات و با وجود تبلیغات گسترده، سایت رسمی انتخابات مجلس هشتم هک شد. 

بعد از گذشت چهار سال از برگزاری انتخابات مجلس هشتم در سال 89 وزیر کشور وقت بار دیگر این مساله را رسانه‎ای کرد و وعده داد که انتخابات مجلس نهم به صورت صدرصد یارانه‎ای برگزار می‎شود. در همان زمان مدیرکل دفتر انتخابات وزارت کشور اعلام کرد که این وزراتخانه در صورت تائید شورای نگهبان آمادگی این را دارد که از صفر تا 100 مراحل نهمین دوره مجلس شورای اسلامی را رایانه‌ای برگزار کند.

وعده برگزاری کامل انتخابات به صورت الکترونیکی در حالی در هر برهه ازسوی برگزار کنندگان انتخابات مطرح می‌شد که کارشناسان این حوزه، بزرگ‌ترین مانع را فقدان بسترها و زیرساخت‌های مناسب می‌دانستند. 

با این حال پیش از انتخابات مجلس نهم اعلام شد که برگزاری رایانه‌ای انتخابات در 10 درصد حوزه‌های انتخابیه صورت می‌گیرد و از سوی دیگر رییس ستاد انتخابات اعلام کرد که در مجموع 95 درصد کل فرایند انتخابات به صورت رایانه‌ای برگزار خواهد شد.

استفاده محدود از فرایندهای الکترونیکی در این انتخابات اشکالاتی هم داشت. شجاعان رییس مرکز توسعه دولت الکترونیکی وزارت کشور اشکالات طرح آزمایشی قبلی که در انتخابات مجلس نهم در چند حوزه انتخابیه کوچک اجرا شد را چنین برشمرد: «حمل‌ونقل دستگاه‌های قبلی به دلیل وزن زیاد مشکل بود، همچنین ناظر و مجری انتخابات دارای دستگاه‌های جداگانه‌ای بودند.» بر همین مبنا بود که بار دیگر وزارت کشور طرح جدیدی را تعریف کرد تا ایرادات قبلی را بر طرف کند و به انتخابات ریاست جمهوری یازدهم برساند.

پیش از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم بار دیگر وعده برگزاری انتخابات الکترونیکی مطرح شد. در دی ماه 91، مصطفی محمد نجار وزیر وقت کشور در دیدار با مسئولان وزارت ارتباطات و مدیران مخابراتی کشور از آنها برای برگزاری الکترونیکی انتخابات دوره نهم مجلس شورای اسلامی تقدیر کرد و البته خواست تا با بررسی و مستندسازی دقیق تجارب قبل، نقاط ضعف حداقلی موجود را شناسایی و آسیب‌شناسی و با برنامه‌ریزی عملیاتی؛ ضمن رفع کاستی‌ها در راستای کارآمدی و به‌کارگیری حداکثری روش‌های الکترونیکی در انتخابات تلاش کنند و در همین راستا  وزارت کشور آمادگی خود را برای اخذ رای الکترونیکی انتخابات ریاست جمهوری در 14 حوزه انتخابیه کشوراعلام کرد. اما در نهایت فرایندهای الکترونیکی در این دوره از انتخابات هم محدود بود. آنچنان که مهدی اخوان بهابادی، دبیر وقت شورای عالی فضای مجازی در این باره گفته بود: «به منظور برخی ملاحظات یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری الکترونیکی انجام نشد و منظور برخی مسئولان که گفتند انتخابات الکترونیکی بوده، لایه دیگری از چند لایه متصور برای انجام این خدمت بوده است.»

با توجه به اینکه حدود 10 ماه به برگزاری انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی باقی مانده بحث برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی می‎تواند بار دیگر مورد توجه قرار گیرد. 

«محمدحسین مقیمی» معاون سیاسی وزارت کشور در گفت‎وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران، با اشاره به برگزاری انتخابات مجلس دهم به صورت الکترونیکی، اظهار داشت: پس از سخنان معاون نظارت و راهبردی رئیس جمهور پیرامون الکترونیکی شدن انتخابات با معاونان خود جلساتی را برگزار کردیم و در صورت تخصیص اعتبارات، انتخابات امسال الکترونیکی  برگزار خواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه یکی از مزایای انتخابات الکترونیکی، رسیدن سریعتر به نتایج انتخابات است، تصریح کرد: در فرایند تکنولوژی شدن روند انتخابات، تعداد عوامل اجرایی کاهش می‎یابند و این فرایند در امنیت و سالم برگزار شدن انتخابات تاثیرگذار است.

«محمدباقر نوبخت» رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی نیز در نشست خبری خود با اشاره به تمهیدات قوه مجریه برای برگزاری انتخابات به صورت تمام الکترونیک، اظهارداشت: در سنوات گذشته تمهیدات مقدماتی پیرامون برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک انجام شده است، اما برای تمام الکترونیکی کردن انتخابات سازمان مدیریتی و برنامه‌ریزی کشور مشکلی از نظر تخصیص اعتبارات لازم ندارد.

«نجات‌الله ابراهیمیان» سخنگوی شورای نگهبان نیز در همین رابطه به خبرنگار باشگاه خبرنگاران، در مورد برگزاری انتخابات الکترونیک در انتخابات پیش‌ رو گفت: شورای نگهبان در انتظار دریافت اطلاعات دقیق از سوی مسئولان ذی‌ربط و کارشناسان است تا پس از بررسی آن در این زمینه اظهار نظر کند. 

وی ادامه داد: شورای نگهبان در پیشنهاد بودجه خود به هیئت وزیران، مسئله انتخابات الکترونیک را به عنوان یک گزینه مطرح کرد که اگر قرار است انتخابات در کشور الکترونیکی برگزار شود، شورای نگهبان به چه میزان بودجه نیاز دارد، اما ظاهراً پیشنهاد شورا حذف شده است، برداشت ما نیز از این اقدام این بود که فعلاً تصمیمی در مورد برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک در تمام سطوح وجود ندارد، اما این احتمال وجود دارد که به صورت محدود در برخی از موارد انتخابات الکترونیکی برگزار شود.

سخنگوی شورای نگهبان اظهارداشت: اگر یک سیستم کارآمد الکترونیکی طراحی شود، بسیاری از ابهامات موجود در فرآیند انتخابات خود به خود از بین خواهد رفت.

ابراهیمیان با اشاره به خطاهای موجود در اجرای الکترونیکی شدن انتخابات، گفت: در مورد خطای موجود در این مهم باید از کسانی که به مسائل فنی و قابلیت‌های آن احاطه دارند، سوال کرد، بنده اظهارنظر فنی در این رابطه نمی‌کنم.

بر اساس این گزارش برگزاری انتخابات الکترونیک ضرورتی است برگزاری آن نیازمند بسترسازی و فراهم شدن زیرساخت‎های لازم است که این مهم تاکنون به صورت کامل محقق نشده است و اینکه می‎توان به برگزاری صددرصدی انتخابات مجلس دهم به صورت الکترونیکی امیدوار بود یا خیر، هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

انتهای پیام/