یلداترین شب است شبِ این سیاه‌چال/ مروری بر تاریخچه شهر هزار و یک شب

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ شهادت هفتمین پیشوای شیعیان حضرت موسی بن جعفر را می‌توان بهانه‌ای قرارداد برای مروری مختصر بر تاریخچه و ویژگی‌های شهر کاظمین، مدفن این نجم تابنده سپهر. این بزرگوار از لابلای پنجه خونین بنی عباس شعاع نورانی هدایت را تا آفاق عرش اندیشه تابید و اکنون در مناطقی از اطراف شهر بغداد؛ پایتخت شرقی اشکانیان و محل دارالخلافه عباسیان مدفون است. این شهر شولای عجایب تاریخی بسیاری را به تن کرده‌ و حافظه آن‌ پر است از زیر و بم و چم و خم ابتلائات زمانه.

 

کاظمین مدفن باب الحوائج موسی بن جعفر و باب المراد حضرت محمد بن علی جواد است و در شرق دجله هم که همان نزدیکی‌هاست، شهر تاریخی سامرا قرار گرفته که امامین عسگریین حضرات معصوم محمد بن علی تقی و حسن عسگری در آن آرمیده‌اند. کاظمین ابنیه‌ای دارد که شاهان و خلفا و سلسله‌مداران مختلفی آن‌ها را پای نهاده‌اند.

 

از آل امیه تا آل بویه و از فاطمیان مصر تا صفویان اردبیل، همه در این شهر ردی از خود به جا گذاشته‌اند. حتی قاجاریه هم در توسعه و ساخت و ساز حرم امامان کاظمین مشارکت داشته که سنگفرش‌های کف آن صحن مبارک از آن دوره باقی مانده‌اند. این شهر یکی از اصلی‌ترین نقاط تلاقی شیعیان و اهل سنت است. قبل از آنکه نجف اشرف به مرکز علمی شیعه تبدیل شود، کاظمین این جایگاه را داشت و با رفتن شیخ طوسی به نجف، عقربه قطب نما هم چرخید. علت مهاجرت شیخ طوسی اختلافات دائمی بین شیعه و سنی بود اما بعد از وقوع جنگ جهانی اول، کاظمین به مرکزی مبارزاتی علیه رژیم انگلستان تبدیل شد و همین امر موجبات وحدت شیعه و سنی را فراهم آورد.

 

حرم امامان کاظمین تنها در زمان حمله مغول تخریب شد و این اتفاق علیرغم تلخ بودنش شایعه تحریک شدن مغولان توسط شیعیان برای سنی‌کشی را منتفی می‌کند، چه این که اگر حقیقتاً این اتفاق با تحریک شیخ طوسی رخ داده بود، ایشان می‌توانست از تخریب بقاع متبرک امامان شیعه هم جلوگیری کند. غیر از امام موسی کاظم و حضرت جواد علیهم السلام، مقبره بسیاری از علمای شیعه هم در این شهر است که شاید مهمترین آن‌ها خواجه نصیرالدین طوسی و استاد او شیخ مفید باشند.

 

خواجه نصیر غیر از فقه و علوم دینی در نجوم و ریاضیات هم استاد بود و رصدخانه مراغه از یادگارهای ایشان است. منجمین قدیم کتابی داشتند به نام زیج که مربوط به علم هیئت یا همان ستاره شناسی بود و زیج شیخ طوسی دقیق‌ترین زیج در تمام دوران‌هاست؛ به طوری که مطالب آن در مورد خسوف و کسوف مورد اعتماد تمام منجمین است. شیخ در ریاضیات هم دست زبده‌ای داشت و همین جامع الاطرافی باعث شده بود تا علامه حلی به ایشان لقب استاد البشر بدهد.
 
شیخ طوسی در قرن هفتم هجری وفات کرد و ماجرای دفن او در کاظمین هم قصه‌ای عجیب دارد. هنگامی که بنا شد برای دفن خواجه زمین را بکنند، سردابی دیده شد که از بهترین کاشی‌ها پوشیده بود و در حقیقت یک قبر آماده در آنجا قرار داشت. بعد از تحقیق مشخص می‌شود که آن قبر را خلیفه ناصر عباسی برای خودش ساخته بود و در سرداب آن قطعه سنگی قرار داشت که تاریخ احداث بنا را روی آن نوشته بودند؛ تاریخ احداث بنا مطابق سال تولد خواجه بود (۱۱ جمادی الاول ۵۹۸ هجری قمری).

 

شیخ مفید از دیگر اعاظم مدفون در این شهر است که کسوت استادی بر شیخ طوسی و سید مرتضی علم الهدی را داراست. محمد بن محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید از فقهای بزرگ شیعیان بود که مورد تکریم اهل تسنن هم قرار داشت و ماجراهایی از ارتباط او با حضرت حجت (عجل‌الله) در نقل‌ها و تواریخ وارد شده.

 

سوم رمضان ۴۱۳ قمری و هنگامیکه ۷۵ ساله بود فوت کرد. هشتاد هزار نفر در تشییع جنازه این عالم ربانی شرکت کردند و شاگردش مرتضی علم الهدی بر پیکر او نماز خواند. شیخ مفید را پایین پای حضرت امام جواد (ع) دفن کردند.
 
یادداشت از میلاد جلیل زاده

 

 

 

انتهای پیام/