غزل امروز نسبت به دهه ۴۰ پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر است

محمد سعید میرزایی شاعر و کارشناس ادبی در گفت و گو با خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان،درباره جریان‌های حاضر در فضای غزل معاصر گفت: طی دو دهه اخیر تجربه‌ها و حرکات زیادی در محور‌های معنایی، تصویری، ادراکی و موسیقیایی غزل انجام شده است تا پیش از آن در غزل‌های مرحوم منزوی، مرحوم قیصر امین‌پور و محمدعلی بهمنی با نوع معتدل غزل مواجه بودیم.

غزل‌های فاضل نظری، غزل‌هایی ساده محسوب می‌شوند

خالق «مرد بی‌مورد» ادامه داد: بعد از جریان غزل آوانگارد (مدرن، پیش‌رو، فرم، پست مدرن) ظهور و رشد کرد که خود من هم نماینده این جریان محسوب می‌شوم. جریان دیگری که به موازات جریان اول طی این دو دهه رشد کرد، غزل مضمو‌ن‌گرا (غزل معنامحور، غزل ساده) است. مثلا غزل‌های فاضل نظری در این گروه قرار می‌گیرد.

این شاعر تصریح کرد: فارغ از عناوین و نام‌گذاری‌ها به طور کلی شاهد دو جریان اصلی در غزل بوده‌ایم; یکی غزل ادراکی و تصویری  و دیگری غزل معنامحور و مضمون‌گرا.

وی افزود: امروزه هم علی‌‎‎‎‎‎‌رغم تمام نقد‌های آسیب شناسانه که به غزل معاصرمی‌شود، غزل همچنان زایایی و پویایی خود را داشته و می‌توان به آن امیدوار بود؛ ساده‌ترین غزل‌هایی که امروز سروده می‌شود از غزل‌های دهه ۶۰ و یا پیش از انقلاب، پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر است. برای مثال مضامین قرآنی در دهه ۴۰ اصلا مطرح نبودند، ولی بعد از انقلاب وارد غزل شدند.

خالق کتاب «یک زن کامل» شاخصه‌های یک غزل خوب و ماندگار در قرن ۱۴ ادبیات فارسی را برشمرد و گفت:غزل باید در درجه اول به لحاظ شکلی الگوی کهن غزل را پیشنهاد کند یعنی شاعر از امکانات خود غزل استفاده کرده باشد; تازگی و بدعت مضمون در محور‌های معنایی (و خصوصا گفتمانی درون یک شعر) داشته و موسیقی در سراسر پیکره و ساختمان غزل جاری باشد همچنین از قابلیت تداعی بهره ببرد؛ وزن و ردیف و قافیه و غیره، همگی باید در خدمت تداعی باشند.

میرزایی در ادامه گفت: به علاوه غزل باید ارتباط خوبی با حافظه زبانی مخاطب داشته و در عین گفت وگو با گذشته، مضامین امروز و شبکه‌های مفهومی پیچیده‌تری را به کار ببرد. هرچه سطح ادراکات و دریافت‌های شهودی شاعر بیشتر و مضامینش بلندتر باشد، غزل او ارزشمندتر است.

خالق «الواح صلح» درباره این که بازاندیشی در غزل و کشف ظرفیت‌های پنهان تا کجا ممکن است، اظهار داشت: غزل هنوز به لحاظ موسیقیایی قابلیت گسترش زیادی داشته و می‌توان سرایش در اوزان عروضی متنوع را تجربه کرد. هنوز می‌توان نوآوری‌های زیادی در محور‌های معنایی و تصویری به خرج داد. البته در همه حال باید به شاکله اصلی غزل توجه داشت که شعر از فرم غزل خارج نشود.

این کارشناس ادبی درباره علل ضعف آثار برخی شعرا به مرور زمان بیان کرد: شعر هم نیاز به تمرین مرتب و تکرار ذهنی دارد. شاعر باید زیست شاعرانه و تجربه هستی‌شناسانه خود را ادامه داده، مدام مطالعه کرده و ذهن خود را تغذیه کند. ارتباط مداوم با متون مقدس مثل قرآن می‌تواند باعث زایش شعر و تاویل‌پذیرتر شدن آن شود. گاهی شاعر به دلیل شرایط زندگی، ناگزیر در چاپ کتاب‌‎های بعدی تعجیل کرده و دقت کافی را به خرج نمی‌دهد البته حجم آثار مهم نیست. ممکن است شاعری فقط یک مجموعه منتشر کرده، اما با همان مجموعه، فرم و زبان تازه‌ای را به غزل معاصر ارائه داده باشد. برای نمونه مجموعه «تبسم‌های شرقی» از زکریا اخلاقی) از ان جمله است اما سکوت مقطعی یک شاعر را نباید به حساب تمام شدن او گذاشت.

مجموعه «ای...!» را به زودی با شهرستان ادب منتشر خواهم کرد

خالق «فرجام» در پایان از انتشار اثر جدیدش در آینده‌ای نزدیک خبر داد: مجموعه‌ای به نام «ای...!» که متشکل از یک غزل بلند است را احتمالا تا چند ماه دیگر با همکاری انتشارات شهرستان ادب به چاپ برسانم و  این روز‌ها مشغول بازنویسی آن هستم.

انتهای پیام/