کلاه نمدی در سلطانیه

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان ؛ مجموعه چلپی اوغلی که در گویش محلی کچه بورک (کلاه نمدی) گفته می‌شود درمسیر سلطانیه – خدابنده و در فاصله ۵۰۰ متری جنوب غربی گنبد عظیم سلطانیه قرار گرفته است.

کتیبه‌های بر جای مانده بنا سبک معماری و شیوه‌های تزئینی بکار رفته نشان می‌دهد که این بنای تاریخی متعلق به عارف بنام این زمان شیخ براق بابا از بزرگان مسلک مولویه و از خاصان دربار سلطان محمد خدابنده در دوره ایلخانی است.

باستان شناسان این مجموعه زیبا را به سلطان چلپی منسوب نموده و این بنا درسال ۷۲۸ هجری قمری بنا شده است.

این بنا توسط یکی از بزرگترین حکیمان و عارفان ایران به نام مرید نامدار جلال الدین رومی ملقب به مولوی ساخته شده است. ارتفاع این بنا ۱۶ متر و قطر دهانه آن ۶ متر می‌باشد.

در لیست آثار ملی ایران بنای چلپی اوغلی یکصد و شصت و هفتمین اثر تاریخی به ثبت رسیده است.

عقاید و مراتب صوفیه در معماری این مجموعه به وضوح مقابله مشاهده است و هریک از فضا‌ها با عملکردی خاص، اجرا شده است.

این بنا از دوبخش خانقاه (که شامل بخش مرکزی بوده) و مقبره تشکیل شده است. در بخش‌های غربی و شرقی این بنا حجره‌های زیبایی به چشم می‌خورد و مقبره چلپی اوغلی با نقشه هشت گوش در بخش جنوبی خانقاه و درون فضای محصوری قرار داشته است.

بخش نخست

واحد نخستین در قسمت ورودی به مرتبه فقرا اختصاص داشته و طالبان جنّت، مرتبه بعدی این فرقه، در زوایای قسمت ورودی جای گرفته‌اند. حجرات انفرادی صحن مرکزی با دارا بودن در‌های کوتاه، محل ریاضت مریدان را با توجه به مراتب آن‌ها تشکیل می‌داده است. صحن خانقاه محل سماع جمعی بوده که سلطان در وسط و مریدان در گرداگرد آن حلقه می‌زدند و بدین ترتیب حلقه ذکر بر پا می‌گردیده است.

احتمالاً واحد‌های جنوبی خانقاه به عنوان کلاس‌های آموزشی و فضای واقع در طرفین ایوان جنوبی محل حلقه ذکر زمستانی بوده است. طبقه دوم بنا در طرفین ایوان به شدت آسیب دیده و فرو ریخته و گرداگرد آن عنصری شبیه به جان پناه دیده می‌شود. قرینه سازی در کل مجموعه کاملاً رعایت شده، و مصالح اصلی بنا را لاشه سنگ‌ها و ساروج تشکیل داده و سقف حجرات و زوایا گنبدی شکل می‌باشد.

عده‌ای از محققان و باستان شناسان بنای خانقاه را مقدم بر مقبره سلطان چلبی می‌دانند و بعضی از آن‌ها تاریخ احداث مقبره را مقدم بر خانقاه اعلام نموده‌اند.

یکی از مدارک بسیار ارزنده‌ای که در حل مسئله تاریخ گذاری واقعی بنای خانقاه از اهمیت به سزایی برخوردار است، مطالعهٔ کتیبه حک شده بر جرز جنوبی ایوان جنوبی است. این کتیبه در سه قطعه که یکی در بالا و دو قطعه در طرفین ایوان نوشته شده، از اسناد معتبر در شناسایی شهر سلطانیه و نکات و دقایق به آن است.

بخش دوم

قسمت دوم این مجموعه تاریخی بقعهٔ معروف به سلطان چلبی است. پلان این بنا هشت ضلعی بوده و هر ضلع آن از نمای خارجی به طول ۱۶ /۴ متر، به ارتفاع ۱۷ متر و طول ۵ / ۷ متر با زیبایی خاصی طراحی و اجراء گردیده است.

در ساخت بنای چلپی اوغلی ابتدا سه ردیف سنگ سبز تراشیده، چیده شده است وسپس آجر چینی دیوار‌ها با سبک زیبای کاربندی تاسطح ۲ ونیم متری اجرا شده است و ازاین ارتفاع به بعد، فرم آجرچینی ساده شده، تفاوتی اساسی با بخش تحتانی ایجاد شده است.

پس از آن ادامه کار با آجر چینی ساده انجام گرفته و حد فاصل جرز‌های هشت‌گانه طاق نما‌های زیبایی طراحی و اجراء شده که طاق‌های پنج و هفت کند آن را زینت داده‌اند. بالای این جرز‌ها گنبد آجری با ساقه نسبتاً بلند استوار شده است.

پلان هشت ضلعی با اجرای ترمبه‌ها به پلان ۱۶ ضلعی و سپس به دایره تبدیل شده و گنبد بر آن نشسته است.

سبک قبرسلطان چلبی در این آرامگاه اهمیتی به سزا دارد، از این نظر که این قبر، حلقه ذکر صوفیه را تداعی می‌کند. بدین معنی که داخل مقبره به فضایی تقسیم گردیده، که جسد سلطان در وسط دفن شده و اجساد مریدان با توجه به درجه و مراتب آن‌ها، در گرداگرد آن قرار داده شده‌اند.

مرمت چلبی اوغلی

رحمتی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در گفتگوی اختصاصی باشگاه خبرنگران جوان از زنجان گفت: مرمت کامل این مجموعه در جهت تبدیل به مجموعه اقامتی و پذیرایی به طور کامل انجام پذیرفته است.

رحمتی افزود: این مجموعه آمادگی پذیرایی و اقامت شبانه برای ۳۵ نفر را داراست و از نظر تجهیزات پیش بینی شده و سطح اقامتی به عنوان یک اقامتگاه ۳ ستاره تاپ محسوب می‌شود.

وی بیان کرد که از جمله اقدامات انجام شده طی امسال حصارکشی مجموعه بود که دیوار کشی زیبایی در خور شان مجموعه برای تعریف محدوده حیاط انجام شده و همچنین سر درد ورودی این مجموعه ساخته شده است.
سال آینده حجره‌ها و مکان‌های اقامت موضوع بحث بهسازی محوطه خواهد بود.

انتهای پیام/ع 

گزارش از فاطمه عباسی