دارایی‌هایی به عمق یک قلم / روز خبرنگار مبارک

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان، در آستانه روز خبرنگار، داشتم به دنبال مصداقی از خبرنگاری در دل کتب و رساله‌های مختلف می‌گشتم که دیدم حضرت حافظ در شعری با یک قهرمان افسانه‌ای محبوب به نام بادِ صبا گفت‌وگو کرده و خطاب به او گفته: "خبری از بر آن دلبر عیار بیار" با خود گفتم بی شک این صبا بانو، خبرنگار است. اماجایی دیگری دیدم خواجه می‌گوید: "صبا به خوش خبری هدهد سلیمان است." اینجا بود که فهمیدم اینطور که من فکر می‌کردم نیست. خبرنگار‌ها که همیشه خوش خبر نیستند؛ برعکس، بیشتر وقت‌ها خبرشان طعم تلخی شبیه ته خیار دارد. یعنی دلشان می‌خواهد صبا باشند، اما دست خودشان که نیست؛ دنیای خبر، به قول امروزی‌ها ضدحال زیاد دارد. خبرنگارها، صبح‌ که بیدار می‌شوند می‌گویند: به دنبال چند خبر خوب از خانه بیرون می‌روم قربتً الی اللّه. اما از میزان موفقیتشان در یافتن خبر دلخواه بگذریم... باری، یافتن مصداقی با بیشترین تطابق ممکن به خبرنگاران را به عهده خواننده می‌گذاریم و در ادامه به شنیدن سخنان چند تن از فعالان این حوزه اکتفا می‌کنیم.

می‌شود پویاتر بود، غم نان اگر بگذارد

محمد جهانگیریان، رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) استان سمنان در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: مهمترین مشکلی در راه مدیریت یک خبرگزاری وجود دارد، مشکلات اقتصادی است، اما با توجه به این که اکثر خبرگزاری‌های کشور به صورت غیرمستقیم یا مستقیم وابسته به نهاد‌های دولتی یا غیردولتی هستند تامین منابع مالی دفاتر استانی از پایتخت انجام می‌شود از این رو اگر فقر مالی گریبانگیر سازمان مرکزی هر خبرگزاری باشد به تبع این مشکل به مراکز استانی هم سرایت می‌کند.

او افزود: کارکرد کانال‌های فضای مجازی را چالشی برای خبرگزاری‌ها نمی‌دانم، چون این کانال‌ها مکان مناسبی برای بازنشر تولیدات خبرگزاری‌ها هستند به شرطی که اخلاق حرفه‌ای را رعایت کرده و منبع خبر را ذکر کنند. در حقیقت اکثر قریب به اتفاق کانال‌های خبری خبرنگار ندارند و این به دلیل فعالیت غیر رسمی آن هاست به همین دلیل بیش از ۷۰ درصد پست‌های آن‌ها از منابع خبری مانند خبرگزاری هاست.

جهانگیریان ادامه داد: خوشبختانه در سطح استان سمنان مسئولان دستگاه‌ها رسانه‌ها را ابزاری تاثیرگدار دانسته و همکاری خوبی با خبرنگاران دارند و بیشترین مواجهه آن‌ها با رسانه‌ها تعاملی است تا تدافعی گرچه به دلیل ضعف در کار روابط عمومی‌ها بسیارند دستگاه‌هایی که کارکرد‌های زیادی برای مردم دارند، اما خبر رسانی به خوبی انجام نمی‌شود
رئیس ایرنا سمنان تصریح کرد: تشکلات صنفی خبرنگاران در استان در هیاهوی مسایل خبری کمتر به گسترش فعالیت‌های خبری اقدام کرده اند و یکی از مصداق‌های این ادعا برگزار نشدن دوره‌های تخصصی آموزشی در چند سال اخیر در سطح استان سمنان است.

با خبرنگاران شجاع، در عمل هم دوست باشید

محمدتقی قدس، خبرنگار پیشکسوت و رئیس انجمن خبرنگاران استان سمنان در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: خبرنگاران در فعالیت‌های روزمره خود با چالش‌های متعدد مواجهند، عدم امکان دسترسی به اطلاعات درست و بموقع از جمله چالش‌های کارخبری است، دربرخی موارد روابط عمومی‌ها همکاری خوبی دارند، اما دربسیاری موارد مدیران روابط عمومی به دلیل عدم برخورداری از تخصص و البته اختیار لازم ازسوی مدیردستگاه، قادر به همکاری با خبرنگاران و ارائه درست و بموقع اطلاعات نیستند.

او افزود: همه مسئولین درسخنان خود خبرنگار شجاعی را که درمقابل فساد و کاستی‌ها و نواقص بایستد، ستایش می‌کنند، اما کمترکسانی پیدا می‌شوند که اگر این شفافیت و روشنگری درمورد خود آن‌ها اعمال شد، تحمل دیدن و شنیدن راداشته باشند و بلافاصله ازدرتهدید و تحریم در می‌آیند. البته محدودیت‌های سیاسی و ضوابط دستگاه‌های اجرایی نیز گاهی دست خبرنگاران را در اطلاع رسانی صحیح می‌بندد.

رئیس انجمن خبرنگاران استان سمنان تصریح کرد: همه درسخن و بیان از خبرنگار و رسانه بعنوان یک عامل و ابزار تاثیرگذار در مناسبات و تحولات اجتماعی یاد می‌کنند، اما در مقام عمل و بویژه زمانی که حرف حقی درمورد خودشان گفته شود، از راه تهدید و بایکوت خبرنگار و رسانه وارد می‌شوند و یادست به شکایت و درگیرکردن خبرنگار و رسانه بادادگاه‌ها می‌کنند. البته بازهم یاد آور می‌شوم که این یک اصل کلی نیست و همیشه استثناء دارد که من همینجا از مدیرانی که رابطه بسیار خوب و تعاملی بارسانه‌ها و خبرنگاران دارند قدردانی می‌کنم.

قدس در رابطه با آموزش حرفه‌ای به خبرنگاران استان سمنان ابراز داشت: اگر دراین زمینه اقداماتی انجام شده باشد، من درجریان نیستم، اما انجمن خبرنگاران، درطول سال‌های فعالیت خود دوره‌های مختلف آموزشی و حتی اردو‌های آموزشی برگزار کرده، اما به نظر من بیش از برگزاری دوره آموزشی، ایجاد انگیزه برای ارتقاء سطح دانش و تخصص خبرنگاران اهمیت دارد، چرا که اگر انگیزه برای ارتقاء نباشد، برگزاری دوره خیلی مفید نیست.

او بیان کرد: دردوره‌ای که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی درکمترین زمان، اطلاعات مورد نیاز را، هرچند بعضا نادرست، به مخاطبان خود ارائه می‌دهد، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های رسمی بااقبال کمتری مواجهند، اما کسانی که نیازمند اخبار صحیح از رویداد‌ها و تحولات اجتماعی باشند، همچنان خبرگزاری‌ها و مطبوعات و رسانه‌های رسمی را بعنوان مهمترین مرجع خود انتخاب می‌کنند.

بیات شدن فقط مخصوص نان نیست

الناز ملکی، خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) استان سمنان در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: خبرنگاران پل ارتباطی بین مردم و مسئولان هستند که با آگاهی بخشی به جامعه و انعکاس مشکلات مردم نقشی کمک کننده در پیشبرد برنامه‌های دستگاه‌های اجرایی و تحقق مطالبه مردمی دارند و برای انجام وظیفه در عرصه اطلاع‌رسانی نیازمند همکاری مردم و مسوولان است.

او افزود: شاید یکی از ضعف‌های جامعه خبرنگاری در استان سمنان فقدان ساماندهی و پالایش خبرنگاران باشد، چرا که فقدان ساماندهی مانع از ارایه خدمات مانند برگزاری دوره‌های آموزشی برای خبرنگاران از سوی تشکلات صنفی شده است. نبود امنیت و تداوم شغلی و عدم برخورداری از پشتوانه بیمه‌ای می‌تواند از عوامل مانع در ساماندهی خبرنگاران باشد.

ملکی ادامه داد: برخی روابط عمومی‌ها به سختی با خبرنگاران برای تهیه خبر همراهی می‌کنند و هنوز به این باور نرسیده‌اند که اگر می‌خواهند اهداف دستگاه خود را به مردم معرفی کنند باید از رسانه کمک بگیرند و گا‌هی روابط عمومی برای تهیه یک خبر پیشنهاد می‌دهند که خبرنگار سوالات خود را بنویسد تا به مسئول مورد نظر تحویل داده شده و پاسخ آن‌ها در اسرع وقت برگردانده شود. اما انقدر روند اداری برای پاسخگویی به سوالات درنظر می‌گیرند که در اصطلاح خبری، خبر بیات می‌شود.

خبرنگار ایرنای سمنان تصریح کرد: با شیوع کرونا، اقبال و اعتماد مردم به رسانه‌ها بیش از پیش تقویت شد و همکاری روابط‌عمومی‌ها و مدیران دستگاه‌های اجرایی برای انعکاس هر چه بهتر خبر‌ها نیز بهبود یافت.

او بیان کرد: در سال‌های اخیر خوشبختانه دید و نگرش مثبت در بین مدیران دستگاه‌های اجرایی سمنان نسبت به رسانه‌ها شکل گرفت و در زمان حاضر مدیران سمنان به این نتیجه رسیده‌اند برای موفقیت در اجرای هر برنامه‌ای باید یک پیوست فرهنگی و همراهی رسانه درنظر بگیرند. عدم همکاری مسوولان دستگاه‌های اجرایی با رسانه می‌تواند نشان از ضعف در عملکرد دستگاه، سلیقه‌ای عمل کردن و دید بسته باشد و در سمنان به واسطه ارتقای آگاهی رفتار مسوولان با خبرنگاران تعاملی است و کمتر رفتار تدافعی به چشم‌می‌خورد.

خبرنگار با خبربیار تفاوت دارد

محمدرضا زرگر، دانشجو و پژوهشگر ارتباطات نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: امروزه که به تعبیر کاستلز افراد در درون جامعه شبکه‌ای  زندگی می‌کنند و ما شاهد یک زیست بوم جدید رسانه‌ای هستیم، ارتباطات با دگردیسی عظیمی مواجهه شده است؛ در گذشته ارتباط از رسانه شروع می‌شد، اما امروز ارتباط از مخاطب آغاز می‌شود و این مسأله فرصت بزرگی برای جوامع است تا صدای مردم بدون هیچ‌گونه گزینشگری به گوش برسد. اما در سال‌های اخیر قدرت کاربر و قدرت ارتباطات باعث شده تا بسیاری از افراد مفهوم خبرنگار را فراموش کنند و گویی همه افراد امروزه خبرنگار هستند. در حالی که گرچه پدیده روزنامه‌نگاری شهروندی، سرعت انتشار اخبار و اطلاعات را بالا برده است، اما خبرنگاران هرگز نباید جایگاهشان دستخوش تغییر شود؛ چون وظیفه خبرنگار تعهد به جایگاه شغلی خود، پیگیری مطالبات مردمی و همچنین تحقیق برای گزارش رسانه‌ای خود است.

او افزود: متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد شکل گیری کانال‌های زیادی در فضای مجازی در سطح استان هستیم که این کانال‌ها ظاهرا اخبار و اطلاعات را منتشر می‌کنند، اما به عقیده من این‌ها کانال‌های خبری نیستند، چون افرادی که این کانال‌ها را هدایت می‌کنند هیچگونه آموزشی ندیده‌اند. خبرنگاری به همراه خود یک پشتوانه علمی دارد و تا حدودی سواد آکادمیک در این حوزه اهمیت دارد، بنابراین فعال فضای مجازی خبرنگار واقعی نیستند. بلکه فقط دارند یک سری داده اولیه را دست به دست می‌کنند. در حالی که خبرنگار، به دلیل مهارت و تعهدی که دارد، در مواجهه با یک سری داده، به میدان رفته و این داده‌ها را تبدیل به دانش می‌کند. امروزه که سرعت انتشار اطلاعات بالا رفته و حتی شاهد پدیده‌هایی همچون اخبار جعلی (fakenews) هستیم نیاز جامعه و بخصوص استان به خبرنگاران حرفه‌ای بیش از پیش است.

زرگر ادامه داد: در شهرستان سمنان خبرنگاران به عنوان رهبران فکری مردم شناخته نشده اند و مردم آن‌ها را نمی‌شناسند . در حالی که باید مطالبات خود را باید از طریق خبرنگاران و رسانه‌ها پیگیری کنند . دلیلش هم تنها خبرنگاران یا فضای رسانه‌ای حاکم بر سمنان نیست. دلیل مهمش این است که مردم سمنان روحیه محافظه کارانه دارند و زیاد پیگیر رسانه‌ها نیستند. خبرنگاران با تهیه اخبار و گزارش هایی که در سطح ملی بازتاب چشمگیری داشته باشد، می‌توانند خود را به مردم بشناسانند.

این دانشجو و پژوهشگر رسانه تصریح کرد: درفضای رسانه‌ای استان سمنان، گزارش‌های تحلیلی و آنچه به معنای واقعی روزنامه‌نگاری می‌شناسیم را کمتر می‌بینیم. شاید برخی معتقدند که این فضا در کل کشور حاکم است. این درست است اما به نظر من باید یک گام رو به جلو برداریم. امروز اگر زمینه فعالیت  «روزنامه نگار تحقیقی» در استان شکل بگیرد، شاهد یک روح جدید در پیکره خبررسانی استان خواهیم بود. البته این موضوع نیاز به آموزش دارد، به اعضای شورای اطلاع رسانی استان پیشنهاد می‌کنم که برای خبرنگاران و روزنامه نگاران استان کلاس آموزشی برگزار کنند و حتی با مراکز آموزشی روزنامه نگاری در کشور جهت دعوت از اساتید برجسته این حوزه وارد مذاکره شوند.

او اظهار کرد: متاسفانه در استان سمنان، میزان تاب آوری برخی مسئولین در برابر انتقاد خبرنگاران پایین است. بنابراین در بسیاری مواقع رسانه‌ها انتقادات لازم از عملکرد دستگاه‌های اجرایی را نمی‌کنند. تعداد گزارش‌های تحلیل و تحقیقی بسیار محدود است.

زرگر بیان کرد: در پایان پیشنهاد می‌دهم اداره فرهنگ و ارشاد استان نسبت به مصرف رسانه‌ای مردم استان تحقیقی انجام دهد تا مشخص شود که اولا مردم استان تا چه میزان به اخبار محلی اهمیت می‌دهند و دوم کدام رسانه‌های استان مورد توجه مردم هستند. این شاید بتواند ابتدایی‌ترین داده را در اختیار اداره فرهنگ و ارشاد و شورای اطلاع رسانی جهت سیاستگذاری رسانه‌ای در استان بگذارد.

مسئولین! رسانه؛ رسانه! مردم

مهدی عرب عامری، مدرس دانشگاه در حوزه رسانه و ارتباطات، در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: مشکلات حوزه رسانه استان سمنان را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد. نخست، مشکلات ساختاری خود خبرگزاری‌ها است. از قبیل امنیت شغلی خبرنگاران، حقوق و مزایای پایین، کمبود امکانات سخت‌افزاری و آموزش حرفه‌ای به خبرنگاران.

او افزود: مشکل بعدی، کم بودن رابطه منطقی وپویا و ساختارمند بین روابط عمومی‌ها و مسئولین با رسانه‌ها و نشناختن و استفاده نکردن از ظرفیت رسانه‌ای استان از طرف روابط عمومی ها است؛ و همچنین گاهی نگاه صرفا ابزاری و عملکردی برخی مسئولین به رسانه‌ها و آشنا نبودن با ظرفیت‌ها و میزان اثرگذاری و جریان سازی منفی یا مثبت محتوای رسانه‌ها در انتقال مطالب و خبر‌ها است.

عرب‌عامری ادامه داد: هرچه بیشتر به سمت شفاف‌سازی و شایشته سالاری و  توانمند کردن عوامل اطلاع رسانی پیش برویم، قطعا جامعه‌ای پوباتر در زمینه اطلاع یابی  و اطلاع شناسی و اطلاع رسانی خواهیم داشت.

او تصریح کرد: خبرنگار‌ها در واقع به نیابت از مردم و برای اهداف جامعه اقدام به پرسشگری و اطلاع رسانی می‌کنند؛ و البته خبرنگار‌ها هم باید به صورت حرفه‌ای به سمت منافع مردم و جامعه حرکت کنند. نه اینکه صرفا منافع گروه‌های قومی و سیاسی و اجتماعی و احزاب خاص را دنبال کرده و یا در پی سیاه‌نمایی و مچگیری یا تبلیغات و گزارش عملکرد  باشند.

این مدرس دانشگاه در حوزه رسانه و ارتباطات ابراز داشت: رسانه‌ها اصولا با چند معیار مشخص دست به گزینش اخبار برای انتشار می‌کنند. خود خبر و محتوای آن، محدودیت‌های رسانه‌های نوشتاری یا غیرنوشتاری و منافع و مصالح جامعه از جمله این معیار‌ها هستند. اما امروزه گسترش دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، و رسانه های ماهواره یی باعث شده اند قدرت گزینشگری رسانه‌ها به حداقل برسد. و در واقع امروزه مخاطب در بازاری از پیام قرار گرفته و هر رسانه‌ای به دنبال جذب حداکثری مخاطب به شیوه‌های مختلف و القای پیام مورد نظر خود در افکار عمومی است و نکته مهم در نگهداشتن مخاطب و اثرگذاری بر آن، جلب اعتماد و کسب اعتبار  است. زیرا اعتماد مخاطب، بزرگترین سرمایه هر رسانه‌ای است.والبته در این بازار پیام ، سواد رسانه یی مخاطب هم نقش بسیار مهمی در میزان اثر پذیری پیام دارد .

عرب عامری بیان کرد:متاسفانه در حال حاضر متولی جدی و کارامدی  برای آموزش و ارتقای خبرنگاران و افزایش مهارت های جدید اطلاع رسانی   آن‌ها به صورت سیستمی وجود ندارد و تنها تلاش خود خبرنگار کار را به جلو می‌برد. در صورتی که افراد زیادی علاقه‌مند به کار خبرنگاری در جامعه وجود دارند و یا افراد زیادی به این شغل مشغولند، اما به دلیل نبود مراکز جدی و هدفمند برای آموزش، از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌شود.

او اظهار کرد: در یک نگرش کلی، لازم است مسئولین بدانند که باید مورد سوال واقع شوند و کار خبرنگار هم پرسشگری و تحلیل و انتقاد است و اگر هدف مسئولین و خبرنگاران اطلاع رسانی صحیح و به موقع و درست  به جامعه باشد، و جامعه اطلاعاتی را باور داشته باشند و  در یک ساختار شفاف و و شایسته سالار مشغول به فعالیت باشند، کمتر به مشکل برمی‌خورند.

سخن آخر، از زبان همکار

هوشنگ حبیبی بسطامی، خبرنگار ایسنا استان سمنان هم در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: سال‌هاست که هر بار و در آستانه ۱۷ مردادماه سیاهه‌ای از آرزو‌ها و مطالباتمان را به امید آنکه گشایشی شود لیست می‌کنیم. در این سال‌ها، به هر کدام از آن سرخط‌ها بار‌ها و بار‌ها پرداخته‌ام. تنها هم من نبوده‌ام، بسیارانی، چون من چنین نوشته‌اند و چنان دیده‌اند. راستش این مطالبات تکراری آنقدر سرراست و بدیهی هستند که دیگر بدون فکر کردن هم می‌توانم همه‌شان را دوباره و چندباره برشمارم.

اصلا در این سال‌ها هر سال در نگارش‌شان از یک شیوه بهره جسته‌ام که لااقل از بار ملال‌آور بودن‌شان برای مخاطبان بکاهم. یک‌بار ادبیت کلمات را به مدد جسته‌ام و بار دیگر از زبان رسانه‌ای بهره برده‌ام و بی‌پرده و روشن یکی یکی شماره شان کردم، یک بار در شرح‌شان دست به دامن مصداقی از نظم و نثر گلستان و بوستان شده ام و دیگر سال از مبانی علم ارتباطات و گاه ضرورت جامعه‌شناختی و روان‌شناختی سخن به میان آورده و سالیانی دیگر دوباره از آغاز، همان راه‌های رفته را دیگر بار رفته‌ام و گفته‌ام، اما هنوز در همچنان بر همان پاشنه می‌چرخد و بی‌آنکه دفتری به آخر رسیده باشد حکایت همچنان باقی است.

حالا در عصر ارتباطات و انفجار اطلاعات آنهم در اوج آنچه جنگ رسانه‌ای اش می‌خوانند و می‌خوانیم، ما همچنان درگیر ابتدایی‌ترین جنبه‌ها و ضرورت‌های شغل‌مان هستیم. شغلی که هر سال در اهمیت و جایگاه رفیع و بلندش سخنرانی‌ها می‌شود! با این همه امسال را بگذارید به شکل دیگری دوره کنیم، همچنان که روز را دوره می‌کنیم و شب را و هنوز را. پس امسال را بی‌آنکه به تکرار آن افاضات بگذرانم اجازه دهید بی هیچ سخن اضافه‌ای تنها بگویم: روزتان مبارک همکاران. تندرست باشید و برقرار...

گزارش از آتنا نائینی‌نژاد

انتهای پیام / ن