باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا رضایی - امسال گرمای هوا پیش از تابستان خود را به خراسان جنوبی رسانده و همانند مهمانی ناخوانده، وارد خانه شده است.گرمای زودرس در کنار بارش‌های ناچیز، سفره‌های آب زیرزمینی را خالی کرده و منابع آبی در استان و به خصوص در شهر بیرجند به مرز هشدار رسیده است.

در این میان، فرسودگی شبکه توزیع و خطوط انتقال نیز نمک روی زخم پاشیده و در این شرایط، از مردم خواسته شده تا صرفه جویی را مدنظر قرار دهند.

بهار تابستانی در خراسان جنوبی

بارندگی‌های بهاره امسال نسبت به پارسال کاهش یافته و دما‌های بالاتر از حد نرمال نیز در استان ثبت شده و قبل از رسیدن تابستان، دما‌های بالای ۴۰ درجه سلسیوس در استان به ثبت رسیده است.

نخعی مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی گفت: به لحاظ دمایی فروردین امسال ۳ درجه سلسیوس و اردیبشهت ۴ درجه سلسیوس گرم‌تر از نرمال بوده و این عدد‌ها قابل توجه است که باتوجه کاهش بارندگی‌ها اثرات نامطلوبی در ناترازی انرژی و منابع زیرزمینی دارد.

او افزود: پیش بینی می‌شود خرداد امسال دمای هوا یک تا ۲ درجه سلسیوس گرم‌تر از میانگین نرمال باشد، اما در تیر و شروع تابستان، تفاوتی با شرایط نرمال نخواهد داشت.

نخعی بیان کرد: با این وجود برای ماه‌های بعدی، هوا ۰.۵ تا یک درجه گرم‌تر از نرمال پیش بینی می‌شود.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی عنوان کرد: در این شرایط مدیریت مصرف انرژی از جمله آب و برق در همه زمینه‌ها از جمله بخش کشاورزی و کاشت گونه‌های کم مصرف و جدا سازی آب شرب از عمران و آبیاری باید همچنان در دستور کار باشد.

از سیر صعودی کسری مخازن تا افزایش دشت‌های ممنوعه

اقلیم خراسان جنوبی خشک است و همه ساله با توجه به کاهش بارندگی ها، کسری مخزن در استان وجود دارد؛ بیشترین مصرف آب در استان مربوط به بخش کشاورزی است که نیاز است با توجه به وجود کشاورزی سنتی و آبیاری غرق آبی، شیوه‌های آبیاری نوین در استان مورد توجه باشد تا از بدتر شدن اوضاع جلوگیری شود.

سارانی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به اقلیم خشک استان گفت: استان به ۳۵ محدوده مطالعاتی تقسیم شده است و ۲۶ محدوده ممنوعه و ممنوعه بحرانی است که به دلیل کاهش مخازن زیرزمینی استان است.

او افزود: در حدود ۳ سال گذشته ۹ دشت از ممنوعه به ممنوعه بحرانی تبدیل شده است.

سارانی گفت: مصارف آب در استان به ۳ بخش شرب، کشاورزی و صنعت تقسیم می‌شود که ۸۸ درصد مربوط به کشاورزی است و ۹ درصد مربوط به آب شرب و ۳ درصد به صنعت اختصاص دارد و ۹۵ درصد آب استان از زیرزمین تأمین می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی اظهار کرد: سالانه ۲۷ میلیون مترمکعب کسری مخزن در استان داریم که از پس انداز‌ها استفاده می‌شود و حدود ۵۶۰ میلیون مترمکعب آب در سال در استان برداشت می‌شود.پ

پول دوای درد شبکه آب فرسوده

مسئولین استانی خبر از فرسوده بودن حدود ۶۰۰ کیلومتر از شبکه توزیع و خطوط انتقال می‌دهند که برای ترمیم آن، حدود ۳ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

توکلی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: در بیرجند ۱۰۰ کیلومتر شبکه فرسوده داریم و اصلاح هر کیلومتر شبکه آب فرسوده حدود ۵ میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد که ۳ هزار میلیارد تومان برآورد اصلاح خطوط انتقال در تمام استان است.

بیشتر بخوانید

توکلی اظهار کرد: در بیرجند ۳۰ کیلومتر نیاز فوری به تعمیر دارد که امسال ۲ قرارداد برای تعمیر ۴.۵ کیلومتر از خطوط انتقال منعقد شده است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی بیان کرد: ۲۴ کیلومتردر سجادشهر بیرجند که فرسودگی بیشتری دارد و ۵ هزار انشعاب فرسوده دارد، اصلاح صورت می‌گیرد و هدررفت اجتناب ناپذیر ۱۲۰ لیتر در ثانیه داریم که به دنبال کم شدن آن هستیم.

او گفت: حدود ۲۷ درصد هدررفت واقعی داریم و ۱۱ درصد نیز هدررفت فیزیکی آب است که به دلیل انشعابات غیرمجاز و تجهیزات اندازه گیری غیر دقیق است.

توکلی تصریح کرد: در پایان ۱۴۰۳، میزان هدررفت پارسال در استان از ۳۸.۷ درصد به ۳۶.۵ درصد رسیده است.

چاه‌های غیرمجاز، زخم‌هایی بر تن تشنه کویر

برخی از سودجویان به منظور بهره برداری بیشتر از آب، به طور خودسرانه و غیرقانونی اقدام به حفر چاه می‌کنند که اولا این امر باعث تضعیف بیشتر سفره‌های زیرزمینی شده و ثانیا پس از کشف، چاه مسدود و با متخلفان برخورد می‌شود.

سارانی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به این که در سال ۱۴۰۳ با مسدود کردن ۱۳۱ حلقه چاه غیرمجاز از برداشت ۱۶۱ هزار مترمکعب آب از منابع زیرزمینی جلوگیری شده است گفت: با توجه به افت شدید ذخایر آب زیرزمینی استان، حفاظت از ذخایر ارزشمند آب بیش از هر زمانی نیازمند توجه است.

او با بیان اینکه بیشترین مصرف آب معادل ۸۸ درصد مربوط به بخش کشاورزی است تصریح کرد: برای پایداری فعالیت کشاورزی استان چاره‌ای جز مدیریت منابع آب موجود نداریم.

سارانی ضمن هشدار در خصوص برخورد قاطع با هرگونه حفر چاه غیر مجاز، عنوان کرد: تیم‌های گشت و بازرسی تمامی امور‌های منابع آب شهرستان‌های استان، در راستای عمل به رسالت خود همواره در حال گشت و بازرسی بوده و به محض شناسایی چاه حفاری شده غیر مجاز با دریافت دستور قضایی نسبت به انسداد آنها اقدام خواهند کرد.

مسئولین پای کارند

اما در استان مسئولان دست روی دست نگذاشته‌اند و اقدامات مختلفی برای جبران کسری مخازن و پایداری شبکه انجام داده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به اصلاح شبکه فرسوده آب اشاره کرد.

توکلی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی عنوان کرد: بیشترین میزان هدررفت در استان مربوط به شهر‌های جدید استان است و در طبس که ۲ شبکه آبرسانی داریم، حدود ۴۰ درصد هدررفت آب است که شبکه فرسوده و فشار شبکه از عوامل آن است و برنامه‌های اصلاحی برای بخشی از آن انجام شده است.

او گفت: پارسال قراردادی با اعتبار ۲۷۰ میلیارد تومان منعقد شد و امسال هم قراردادی با بسیج سازندگی با اعتبار هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان منعقد خواهد شد که با تلاش استاندار و اعتبارات ملی تأمین اعتبار می‌شود تا شبکه روستا‌های تحت پوشش بازسازی و اصلاح شود.

توکلی در خصوص کاهش مصرف آب در فضای سبز اظهار کرد: در برنامه ۵ ساله هفتم مطرح شده که بخش‌های مختلف از جمله صنعت باید از آب‌های نامتعارف استفاده کنند و فضای سبز نیز در این حوزه قرار دارد و پارسال نسبت به سال قبل تر، ۹۰۰ هزار مترمکعب کاهش مصرف آب شرب در فضای سبز صورت گرفته و در بشرویه ۱۰۰ درصد جداسازی انجام شده است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی بیان کرد: شهرداری بیرجند حدود ۲۰۰ میلیارد تومان برای استفاده از پساب برای آبیاری فضای سبز نیاز دارد و قول داده شده است تا ۳۰ درصد از مصارف آب شرب برای فضای سبز کاهش یابد.

گرهی که به دست مردم و مسئولین بازشدنی است

عوامل مختلفی در بروز تنش‌های آبی در خراسان جنوبی نقش دارند که کمبود بارش، گرمای هوا، مصرف بی رویه آب، وجود صنایع پر آب بر و فرسودگی شبکه توزیع و انتقال از جمله این عوامل است.

با توجه به گرمای هوا و پایین آمدن سطح مخازن آب شهر بیرجند، اطلاعیه‌هایی از سوی روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب استان برای مدیریت مصرف و صرفه جویی صادر شده است و صرفه جویی مشترکین، می‌تواند تا حدودی از هدررفت بیش از پیش آب جلوگیری کند.

با توجه به شرایط موجود و کمبود منابع اعتباری، اصلاح کامل شبکه فرسوده که نیازمند ۳ هزار میلیارد تومان اعتبار است، امری سهل و آسان نیست، اما مسئولان می‌توانند با همیاری و مشارکت یکدیگر و با استفاده از منابع ملی و استانی، این امر را تسریع کنند.

برون رفت از بحران و تنش آبی در خراسان جنوبی نیازمند همدلی و همیاری همگان است تا بتوان با کمترین مشکل، روز‌های گرم و بدون باران تابستان را پشت سر گذاشت.