باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار- به گزارش فارن افرز، روسیه در سال‌های اخیر به شکلی فزاینده در حال گسترش نفوذ سایبری خود در عرصه بین‌المللی است؛ نفوذی که نه‌تنها در میدان جنگ اوکراین بلکه در آفریقا، آمریکای لاتین، غرب آسیا و بخش‌هایی از آسیا به چشم می‌خورد. گزارش تازه این نشریه نشان می‌دهد کرملین با استفاده از شرکت‌های بزرگ امنیت سایبری روسی، در حال شکل‌دهی به نوعی «امپراتوری سایبری جدید» است که می‌تواند معادلات امنیتی جهان را دگرگون کند.

در آوریل ۲۰۲۴، نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه، در نشستی با حضور مقام‌های عالی‌رتبه امنیتی از کشورهایی چون برزیل، سودان، تایلند و اوگاندا و همچنین متحدان نزدیک مسکو همچون چین و ایران، پیشنهاد همکاری‌های گسترده در حوزه فناوری سایبری را مطرح کرد. به گزارش فارن افرز، او تأکید داشت که شرکت‌های پیشروی روسی قادرند به دولت‌های مختلف برای کنترل فضای اطلاعاتی داخلی و مصون‌سازی آن در برابر نفوذ غرب کمک کنند.

این ابتکار در شرایطی مطرح شد که تمرکز آمریکا و اروپا بر جنگ اوکراین و تحریم‌های تازه علیه مسکو بود. اما برای بسیاری از دولت‌های آفریقایی، آسیایی و عربی، پیشنهاد روسیه جذاب به نظر می‌رسید. آنها با نگاه به تجربه انقلاب‌های رنگی و اعتراضات شبکه‌های اجتماعی در دو دهه اخیر، استدلال پوتین را پذیرفته‌اند که چنین تحولات اجتماعی ابزاری در دست غرب برای بی‌ثبات‌سازی کشورهاست. از همین رو، تمایل دارند با کمک فناوری‌های روسی، کنترل بیشتری بر فضای دیجیتال خود داشته باشند.

بر اساس این گزارش، کرملین همانند دوران جنگ سرد، آفریقا و غرب آسیا را عرصه اصلی رویارویی با غرب می‌داند. روسیه علاوه بر اعزام گروه‌های نظامی شبه‌دولتی همچون واگنر و افتتاح مراکز فرهنگی موسوم به «خانه‌های روسیه»، اکنون راهبرد نفوذ سایبری را نیز در دستور کار قرار داده است. این مراکز نه‌تنها روایت رسمی کرملین از جنگ اوکراین را ترویج می‌کنند بلکه در مواردی پوششی برای فعالیت‌های اطلاعاتی روسیه نیز فراهم می‌آورند.

به گزارش فارن افرز، بسیاری از شرکت‌های بزرگ امنیت سایبری روسی از جمله «کاسپرسکی لب» و «پازیتیو تکنولوژیز» روابطی عمیق با نهادهای امنیتی و نظامی مسکو دارند. در سال‌های اخیر آمریکا و اتحادیه اروپا بارها این شرکت‌ها را تحریم کرده‌اند. ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ شرکت پازیتیو تکنولوژیز را به همکاری مستقیم با سازمان‌های اطلاعاتی روسیه متهم کرد و در ۲۰۲۴ نیز تحریم‌هایی علیه کاسپرسکی لب اعمال شد. با این حال، این فشارها مانع گسترش فعالیت‌های بین‌المللی آنها نشد.

نمونه بارز این روند، توافق پازیتیو تکنولوژیز با یک شرکت مصری در دسامبر ۲۰۲۴ بود که پای این غول سایبری روسیه را به بازار آفریقا و خاورمیانه باز کرد. در ادامه، بنیاد سایبری «سایبرُس» نیز با نهادهای قطری و سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) قراردادهایی امضا کرد تا آموزش، فناوری و زیرساخت‌های امنیتی در اختیار آنها قرار دهد. این همکاری‌ها به روسیه امکان می‌دهد دسترسی گسترده‌ای به زیرساخت‌های دیجیتال کشورهای طرف قرارداد پیدا کند.

کاسپرسکی لب نیز در قاره آفریقا فعال‌تر شده و با ابتکار «اسمارت آفریقا» و شبکه جدید مقامات امنیت سایبری این قاره وارد همکاری‌های سازمان‌یافته شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که این توافق‌ها می‌تواند به روسیه امکان دهد تا نه‌تنها بازار نرم‌افزاری و امنیتی آفریقا را در اختیار بگیرد بلکه نفوذ اطلاعاتی خود را نیز تعمیق بخشد.

در همین حال، چهره‌های شناخته‌شده‌ای مانند آندری بیزروکوف، جاسوس سابق روسیه در آمریکا، در نشست‌های اقتصادی سن‌پترزبورگ حضور یافته و مفهوم «حاکمیت فناورانه» را به عنوان راهکاری در برابر سلطه پلتفرم‌های غربی تبلیغ می‌کنند. این موضع‌گیری آشکار نشان می‌دهد کرملین قصد دارد امنیت سایبری را به ابزاری ژئوپلیتیکی برای جذب کشورهای غیرغربی و ایجاد صف‌بندی تازه در برابر واشنگتن و بروکسل تبدیل کند.

به گزارش فارن افرز، غفلت آمریکا از این تحولات به‌ویژه پس از تغییر سیاست‌های واشنگتن در دوره جدید، دست مسکو را برای گسترش روابط بازتر گذاشته است. تحلیلگران معتقدند اگر این روند ادامه یابد، غرب در عرصه رقابت سایبری با روسیه در جهان در حال توسعه دچار عقب‌ماندگی جدی خواهد شد.

در مجموع، امپراتوری سایبری روسیه در حال شکل‌گیری است؛ امپراتوری‌ای که از ترکیب فناوری، امنیت، و دیپلماسی پنهان ساخته می‌شود و می‌تواند به یکی از مهم‌ترین ابزارهای مسکو برای بازتعریف موازنه قدرت در قرن بیست‌ویکم بدل شود.