باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - خرم‌آباد، شهری با طبیعتی چشم‌نواز و مردمانی مهربان، در سال‌های اخیر با یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی و اجتماعی خود دست‌وپنجه نرم می‌کند: افزایش چشمگیر سگ‌های ولگرد در سطح شهر و حاشیه آن. حضور این حیوانات که در ظاهر تنها یک «مشکل شهری» به نظر می‌رسد، در واقع نشانه‌ای از چندین نابسامانی عمیق‌تر در حوزه‌های مدیریت پسماند، فرهنگ نگهداری حیوانات، و حتی وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه است.

سگ‌های ولگرد در خرم‌آباد؛ مسئله‌ای فراتر از ترس و ترحم

یک شهروند خرم آبادی در شهرک بسیجیان می‌گوید: در بسیاری از محله‌های خرم‌آباد، از حاشیه رودخانه خرم‌رود تا مناطق مسکونی تازه‌ساز، گله‌های کوچک سگ‌های ولگرد به راحتی دیده می‌شوند. 

وی ادامه می‌دهد: برای بسیاری از شهروندان، عبور از کوچه‌های تاریک یا مسیر‌های خلوت، به‌ویژه در ساعات شب، به تجربه‌ای همراه با ترس تبدیل شده است. 

گزارش‌هایی از حمله سگ‌ها به عابران، به‌ویژه کودکان یا سالمندان، در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های محلی منتشر می‌شود. 

اما در سوی دیگر، برخی از شهروندان نسبت به رفتار‌های خشونت‌آمیز با این حیوانات اعتراض دارند و معتقدند که باید با روش‌های انسانی و علمی با این مسئله برخورد شود.

 ریشه‌های یک بحران

افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد، نتیجه‌ی مستقیم نبود برنامه‌ریزی در کنترل زاد و ولد و رهاسازی حیوانات خانگی است. بسیاری از خانواده‌ها پس از مدتی نگهداری از سگ‌ها، به دلایل اقتصادی یا تغییر محل زندگی، حیوان خود را در طبیعت یا حاشیه شهر رها می‌کنند. از سوی دیگر، نبود سیستم جمع‌آوری و عقیم‌سازی منظم باعث شده که این حیوانات به سرعت تکثیر شوند.
عامل دیگر،  انباشت زباله در سطح شهر است. سطل‌های سر باز و مکان‌های دفع زباله در حاشیه رودخانه و کوه‌های اطراف خرم‌آباد، منبع تغذیه دائمی برای این سگ‌ها محسوب می‌شوند و حضورشان را در مناطق مسکونی تثبیت می‌کنند.

خطرات برای انسان و حیوان

افزون بر خطر گازگرفتگی، سگ‌های ولگرد می‌توانند ناقل بیماری‌هایی، چون هاری، لپتوسپیروز و سالک باشند. از منظر زیست‌محیطی نیز، گسترش آنها می‌تواند به تعادل اکولوژیکی منطقه آسیب بزند، چون حضورشان در زیستگاه‌های طبیعی، حیات وحش بومی را تهدید می‌کند. در عین حال، برخورد‌های غیراخلاقی و خشونت‌آمیز با سگ‌ها، چهره‌ای ناخوشایند از رفتار انسانی و شهری به نمایش می‌گذارد و از منظر فرهنگی نیز آسیب‌زاست.

 ضرورت یک راه‌حل انسانی و پایدار

تجربه شهر‌های موفق در ایران و جهان نشان می‌دهد که راه‌حل مؤثر،  ترکیبی از کنترل علمی جمعیت (از طریق عقیم‌سازی و واکسیناسیون)، آموزش شهروندی و ساماندهی پسماند شهری است. شهرداری خرم‌آباد در سال‌های اخیر اقداماتی پراکنده برای جمع‌آوری سگ‌های ولگرد انجام داده، اما نبود استمرار، بودجه کافی و همکاری مردمی، مانع از تأثیرگذاری آن شده است.
ایجاد پناهگاه‌های موقت، همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد، و آموزش مسئولیت‌پذیری در قبال حیوانات از دوران مدرسه می‌تواند در درازمدت مؤثر باشد.

مسئله‌ی سگ‌های ولگرد در خرم‌آباد فقط یک «بحران بهداشتی» نیست؛ این مسئله، بازتابی از چگونگی مدیریت شهری، اخلاق اجتماعی و نسبت ما با طبیعت است.

 تا زمانی که شهروندان، شهرداری و نهاد‌های مدنی در یک مسیر هماهنگ برای حل انسانی این مشکل گام برندارند، نه امنیت شهر تضمین خواهد شد و نه کرامت حیوانات حفظ می‌شود. خرم‌آباد، شهری با پیشینه‌ی فرهنگی غنی، سزاوار آن است که الگویی از همزیستی مسئولانه انسان و حیوان باشد، نه صحنه‌ای از ترس، بی‌تفاوتی یا خشونت است.