باشگاه خبرنگاران جوان ؛ سارا بابایی- لرستان روزگاری به عنوان «سرزمین چشمه‌ها و رودخانه‌ها» شناخته می‌شد؛ جایی که جریان دائمی رودها در میان کوه‌های زاگرس، نماد حیات بود. اما این روزها، صدای آب در بسیاری از رودخانه‌های استان، آرام‌تر از همیشه شده است.

خشکسالی‌های پی‌درپی، برداشت‌های بی‌رویه، کاهش بارندگی و تخریب پوشش گیاهی زاگرس، منابع آبی این استان را با فشار بی‌سابقه‌ای مواجه کرده است.

ریزشی کمتر از حد معمول در رودخانه‌ها، خاک خشک و ترک‌خورده زمین‌های زراعی و کاهش پوشش جنگلی، نشان از واقعیتی دارد که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت: لرستان نیز وارد چرخه تنش آبی شده است.

بحران در بستر رودخانه‌ها؛ برداشت‌های غیرمجاز، دشمن پنهان آب

در سال‌های اخیر، چاه‌ها و کانال‌هایی که زمانی مسیر زندگی کشاورزان بودند، به منبع تهدیدی جدی برای منابع زیرزمینی تبدیل شده‌اند.

مدیریت منابع آب استان اعلام کرده است که مقابله با برداشت‌های غیرمجاز و برخورد قانونی با متخلفان در دستور کار قرار گرفته است.

«حمزه حسنوند»، مدیر امور آب بروجرد می‌گوید:در چارچوب طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی و با دستور مقام قضائی، پنج حلقه چاه غیرمجاز در روستای قشلاق شناسایی و با همکاری یگان انتظامی پلمب شد. این اقدام برای جلوگیری از برداشت غیرقانونی و حفظ ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی انجام شد.

در شهرستان سلسله نیز رودخانه‌های مهمی همچون «کاکارضا» روزهای کم‌آبی را تجربه می‌کنند.

ذبیح‌الله جودکی، مدیر امور آب سلسله، در جریان بازدید از این رودخانه گفت:دادستان شهرستان به‌عنوان مدعی‌العموم، دستور توقیف دو دستگاه موتور تلمبه غیرمجاز را صادر کرد. این تلمبه‌ها جمع‌آوری و به پارکینگ منتقل شدند تا از برداشت غیرقانونی جلوگیری شود.

او افزود که کشاورزان تنها مجاز به استفاده از چاه‌ها و موتور تلمبه‌های دارای مجوز هستند. اما واقعیت این است که در بسیاری از نقاط روستایی، وابستگی شدید معیشت به آب، باعث تداوم برداشت‌های غیرقانونی شده است؛ معیشتی که در غیاب برنامه‌های حمایتی پایدار، راهی جز تخطی از قانون برای بقا ندارد.

 چالش مدیریت مصرف؛ از شهر تا روستا

شرکت آب و فاضلاب لرستان نیز با هشدار به شهروندان نسبت به استفاده غیرمجاز از آب شرب اعلام کرده است:برداشت غیرمجاز از شبکه شهری علاوه بر کاهش فشار آب و ایجاد اختلال در تأمین آب، پیگرد قانونی دارد.

بارورسازی ابرها؛ امیدی در آسمان یا راه‌حلی نمادین؟

در کنار اقدامات زمینی، طرح بارورسازی ابرها نیز به عنوان اقدامی مکمل در دستور کار قرار گرفته است.

«حسن‌نژاد»، مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان، درباره این طرح گفت:بر اساس دستورالعمل وزارت نیرو، استان‌هایی که با تنش آبی روبه‌رو هستند نقاط مناسب جهت بارورسازی ابرها شناسایی کرده‌اند. در لرستان از ۱۰۰ نقطه بررسی‌شده، ۳۶ نقطه برای این کار مناسب تشخیص داده شده است.

او توضیح داد که این نقاط عمدتاً قابلیت بارورسازی زمینی دارند و افزود:از افزایش ۱۵ درصدی بارندگی حاصل از بارورسازی، تنها ۶ تا ۷ درصد صرف آبیاری مزارع می‌شود و بقیه در سفره‌های زیرزمینی ذخیره خواهد شد. اما این مقدار ناچیز نمی‌تواند مانع خشکسالی احتمالی شود.

بارورسازی ابرها بیشتر نقش کمکی دارد تا درمانی. این طرح در بهترین حالت می‌تواند بخشی از کمبود را جبران کند، اما جایگزین سیاست‌های اصلاح مصرف، تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها و بازسازی پوشش گیاهی نخواهد بود.

رودخانه‌های لرستان آرام‌تر از همیشه‌اند، اما هشدار آن‌ها بلندتر از هر صدایی است.

تا زمانی که مدیریت منابع آب از سطح مقابله‌های موردی به برنامه‌ریزی راهبردی و مردم‌محور ارتقا نیابد، زاگرس تشنه‌تر از امروز خواهد شد.

بحران آب در لرستان، نه فقط مسئله‌ای اقلیمی، بلکه آزمونی از بلوغ مدیریتی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی است.